بیماری کبد چرب یا استئاتوز بیماری رایجی است که علت به وجود آمدن آن جمع شدن بیش از اندازه چربی در کبد می‌باشد. وجود مقدار کمی چربی در کبد طبیعی می‌باشد ولی مقدار زیاد آن می‌تواند مشکلاتی را برای سلامتی فرد ایجاد نماید. هنگامی‌که میزان چربی به 5 تا 10 درصد وزن کبد برسد مشکل‌زا خواهد شد. افرادی که مبتلا به بیماری کبد چرب هستند اغلب دارای شرایطی به نام مقاومت انسولین هستند یعنی بدن انسولین تولید می‌نماید ولی نمی‌تواند به خوبی از آن استفاده کند.

گلوکز در خون جمع می‌شود و کبد آن را تبدیل به چربی می‌کند. چربی با جمع شدن در سلول‌های کبدی سبب اختلال در عملکرد این عضو حیاتی می‌شود. باید گفت که این بیماری در اغلب مردم نشانه هشدار دهنده‌ای ندارد، مشکلاتی جدی برای آن‌ها ایجاد نمی‌کند و مانع از عملکرد طبیعی نمی‌شود ولی باید بدانید که 7 الی 30 درصد از افرادی که مبتلا به کبد چرب می‌باشند به مرور زمان بدتر می‌شوند و در برخی مواقع امکان دارد منجر به آسیب کبدی شود.

انواع دسته‌بندی کبد چرب

گرید 1 کبد چرب:

ساده‌ترین نوع کبد چرب می‌باشد که به علت خوردن مواد غذایی ناسالم ایجاد می‌شود. باید گفت که خوشبختانه این گرید را می‌توان با افزایش در فعالیت‌های روزانه و تغذیه سالم کاملا رفع کرد.

گرید 2 کبد چرب:

در این گرید، وضعیتی که بیمار دارد اندکی سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود. باید گفت که این حالت از کبد چرب، رژیم غذایی مخصوص به خود را دارد.

گرید 3 کبد چرب:

این حالت از کبد چرب را فقط با بهبود سبک زندگی می‌توان درمان کرد. از جمله ورزش، داشتن تغذیه مناسب همچون کاهش مصرف انواع گوشت، چربی‌ها، فست فودها، غذاهای چرب و ... و نیز مدیریت استرس و سایر موارد. البته این اخطاری است برای افرادی که کبد چرب گرید 1و 2 دارند و در درمان بیماری خود تسامح می‌کنند.

گرید 4 کبد چرب:

این حالت معروف به سیروز کبدی می‌باشد. در صورت اقدام نکردن جهت بهبود بیماری، فرد نیاز به پیوند کبد خواهد داشت.

علائم کبد چرب

- کبد چرب علائمی دارد که هر فرد با مشاهده این علائم باید مشکوک شده و به پزشک مراجعه نماید.

- کاهش وزن و اشتها

- گیجی

- احساس خستگی و بی‌حالی مداوم

- ضعف عمومی

- تمایل به خونریزی راحت‌تر و سریع‌تر

- حالت تهوع

- درد در مرکز و یا سمت راست بخش بالای شکم

- سر در گمی یا مشکل در تمرکز

- دلایل ابتلا به کبد چرب

کبد چرب وقتی اتفاق می‌افتد که چربی زیادی در بدن تولید گردد و یا متابولیزه چربی به میزان کافی صورت نگیرد. چربی اضافی در سلول‌های کبدی ذخیره می‌شوند و در آن‌ها تجمیع می‌یابد و سبب بیماری کبد چرب می‌گردد. تولید این چربی به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد. مثلا مصرف زیاد الکل امکان دارد سبب بیماری کبد چرب الکلی شود. این نخستین مرحله از بیماری کبدی ناشی از الکل می‌باشد. در کسانی‌که زیاد الکل مصرف نمی‌نمایند دلیل بیماری کبد چرب خیلی مشخص نمی‌باشد. عواملی از جمله عوامل زیر می‌تواند در این زمینه نقش داشته باشد:

- قند خون بالا

- مقاومت به انسولین

- چاقی

- بالا بودن سطح چربی‌ها در خون به خصوص تری گلیسیرید .

از جمله عواملی که کمتر رایج هستند می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

- بارداری

- برخی از انواع عفونت‌ها همچون هپاتیت c

- کاهش سریع وزن

- قرار گرفتن در معرض سموم خاص

- عوارض جانبی تعدادی از داروها همچون تاموکسیفن، اسید والپروئیک، متوترکسات و آمیودورون

- علاوه بر موارد بالا، برخی از ژن‌ها هم امکان دارد در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب تأثیرگذار باشند.

- عوامل خطر کبد چرب

- عوامل خطر کبد چرب می‌تواند شامل موارد زیر می‌باشد:

- افرادی که سوء تغذیه دارند

- پری دیابت یا دیابت نوع 2

- مصرف بیش از حد الکل

- قرار گرفتن در برابر برخی از سموم شیمیایی

- فشار خون بالا

- به عنوان یک ریسک فاکتور است؛ هرچه سن فرد بیشتر باشد، احتمال ابتلا به کبد چرب بیشتر می‌شود.

- داشتن سطوح بالای چربی در خون همچون کلسترول و تری گلیسیرید

- سندروم تخمدان پلی کیستیک

- اختلالات متابولیکی خاص از جمله سندروم متابولیک

- آپنه خواب

- غده هیپوفیز کم کار(هیپوفونکسیون)

- مصرف تعدادی از داروها همچون کورتیکواستروئیدها و برخی داروهای سرطان

- تیروئید کم کار(کم کاری تیروئید)

 و غیره.

عوارض کبد چرب

سیروز الکلی:

این جمع شدن بافت اسکار در کبد فرد است. می‌تواند علائمی مثل هپاتیت الکلی و دیگر علائم همچون علائم زیر را ایجاد نماید:

- فشار خون بالا در کبد

- نارسایی کبدی(از کار افتادن کبد) که می‌تواند کشنده باشد.

- خونریزی در بدن

- آسیت(پر شدن مقدار زیادی مایع در شکم)

- سر در گمی و تغییر در رفتار و خلق و خو

کبد بزرگ‌تر از حد معمول:

در این حالت اغلب علائمی ایجاد نمی‌گردد ولی امکان دارد در سمت راست بالای شکم، فرد احساس درد یا ناراحتی داشته باشد.

هپاتیت الکلی:

این حالت، تورم در کبد می‌باشد که می‌تواند سبب حالت تهوع، درد شکم، تب، استفراغ و یرقان(پوست و چشم مایل به زرد) گردد.

خطرات کبد چرب

اغلب، عوارض بیماری کبد چرب ناشی از اثرات سندروم متابولیک و همچنین مقاومت به انسولین بر روی اعضای حیاتی بدن از قبیل سیستم قلب و عروق و سیستم اعصاب می‌باشد. مهم‌ترین دلیل مرگ و میر در این نوع بیماری هم ناشی از عوارض قلبی عروقی می‌باشد. در حالت غیر قابل بازگشت یعنی سیروز کبدی، درمان بسیار هزینه‌بر و مشکل خواهد بود. عواملی همچون بیماری دیابت، سن و چاقی از عوامل بسیار مهم در پیشرفت بیماری کبد چرب به سمت سیروز می‌باشند. در مراحلی که بیماری به سیروز رسیده باشد علائمی از قبیل تورم شکمی ناشی از احتباس مایع(آسیت)، خونریزی گوارشی، بدخیمی سلول کبدی و نارسایی کبدی مشاهده می‌شود. از عوارض نادر بیماری کبد چرب در مرحله سیروز ابتلا به سرطان سلول کبدی است. واضح است که با کنترل بیماری و عدم ایجاد سیروز این عارضه قابل پیشگیری می‌باشد.

راه‌های تشخیص کبد چرب

چنانچه دارای علائم کبد چرب می‌باشید به شما توصیه می‌کنیم که حتما به پزشک مراجعه نمایید چرا که جلوگیری از آن در مراحل ابتدایی بسیار حائز اهمیت می‌باشد. پزشک با بررسی مواردی از قبیل موارد زیر می‌تواند آن را تشخیص دهد و میزان پیشرفت را تعیین کند:

آزمایش خون:

در آزمایش خون، افزایش آنزیم‌های کبدی نشانه التهاب کبد می‌باشد.

معاینه بدنی:

امکان دارد پزشک با معاینه شکم بتواند این بیماری را تشخیص دهد البته چنانچه کبد بزرگ شده باشد ولی باید توجه داشته باشید که امکان دارد کبد بدون بزرگ شدن ملتهب گردد.

بیوپسی کبد:

این روش بهترین راه برای مشخص کردن شدت بیماری کبد به حساب می‌آید. در طی بیوپسی کبد، یک تکه بافت جهت معاینه برداشته می‌شود. این آزمایش قادر است به تعیین مرحله بیماری کبد چرب کمک نماید.

مطالعات تصویربرداری:

پزشک با بررسی آزمایش‌هایی از قبیل سی تی اسکن، سونوگرافی و MRI قادر است وجود زخم را تشخیص بدهد.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به کبد چرب

حتما شما هم شنیده‌اید که پیشگیری بهتر از درمان است. از این رو بهتر است نه فقط در خصوص بیماری کبد چرب بلکه در تمامی انواع بیماری‌ها جهت پیشگیری اقدامات لازم را انجام دهید.

جهت پیشگیری از ابتلا به کبد چرب موارد زیر توصیه می‌شود:

- داشتن رژیم غذایی سالم

- فعالیت بدنی منظم

- حفظ وزن سالم

- کم کردن حجم وعده‌های غذایی خود

حال ممکن است این سوال برایتان پیش آید که رژیم غذایی چگونه می‌تواند در پیشگیری یا درمان بیماری کبد چرب کمک‌کننده و موثر باشد؟

بیشتر بخوانید: آیا خوردن تخم مرغ خام مضر و خطرناک است؟

چنانچه مبتلا به بیماری کبد چرب اعم از کبد چرب غیر الکلی یا استئاتوهپاتیت غیر الکلی نباشید می‌توانید به کمک رژیم غذایی سالم، کم کردن حجم وعده‌های غذایی و همچنین حفظ وزن در محدوده سالم از مبتلا شدن به این بیماری پیشگیری نمایید.

چنانچه مبتلا به بیماری کبد چرب هستید و اضافه وزن دارید و یا این‌که چاق می‌باشید امکان دارد پزشک به شما توصیه کند که به تدریج وزن خود را کاهش دهید.

علاوه بر این، امکان دارد پزشک معالج اصلاحاتی را در رژیم غذایی شما توصیه کند که این اصلاحات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

- استفاده بیشتر از غذاهایی که شاخص گلیسمی آن‌ها پایین باشد همچون اغلب سبزی‌ها، میوه‌ها و غلات کامل. این غذاها در مقایسه با غذاهایی که دارای شاخص گلیسمی(معیاری که نشان می‌دهد یک غذا با چه سرعتی سبب افزایش سطح قند خون ما می‌شود) بالا می‌باشند همچون برنج سفید، نان سفید و سیب زمینی کمتر بر سطح خون تأثیرگذار می‌باشند.

- کم کردن مصرف چربی‌هایی که دارای کالری بالایی می‌باشند و شانس ابتلا به چاقی را افزایش می‌دهند.

- پرهیز از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که مقادیر بالایی قندهای ساده مخصوصا فروکتوز می‌باشند. فروکتوز در نوشیدنی‌های ورزشی، نوشابه‌های شیرین شده و همچنین در آب میوه‌ها یافت می‌شود. قند سفره که ساکارز هم نامیده می‌شود طی هضم سریعا به فروکتوز و گلوکز تبدیل می‌گردد و منبع اصلی فروکتوز می‌باشد.

- جایگزین نمودن چربی‌های اشباع شده همچون کره حیوانی و چربی‌های ترانس از قبیل چربی‌هایی که در اغلب تنقلات ناسالم همچون چیپس، در رژیم غذایی با چربی‌های غیر اشباع از جمله اغلب روغن‌های گیاهی، آجیل و غیره. بالأخص اسیدهای چرب امگا 3 که می‌توانند احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را کم کنند.

- پرهیز از نوشیدن الکل. چرا که الکل می‌تواند افزون بر این‌که به کبد آسیب می‌زند سبب تشدید آسیب ناشی از بیماری کبد چرب غیر الکلی نیز گردد.

درمان کبد چرب

 بیماری کبد چرب دو نوع است: بیماری کبد چرب الکلی و بیماری کبد چرب غیر الکلی. نوع غیر الکلی این بیماری معمولا قابل پیشگیری می‌باشد و با چاقی، دیابت نوع دوم و رژیم غذایی مرتبط است و نوع الکلی آن هم همانطور که از نام آن پیداست با نوشیدن مقدار زیاد الکل ارتباط دارد. درمان طبیعی کبد چرب چه مربوط به الکل باشد و چه مربوطه به آن نباشد، رسیدن به وزن سالم و متعادل از طریق داشتن رژیم غذایی مناسب و ورزش کردن می‌باشد. بیماری کبد چرب در مراحل اولیه بیشتر با تغییر در سبک زندگی قابل درمان می‌باشد. هنگامی‌که آسیب به کبد بیش از توانایی برای ترمیم خود ادامه پیدا کند بیشتر آسیب کبدی و مشکلات مربوط به سلامتی به وجود می‌آید. در صورتی که درمان نشود، بیماری کبد چرب، همانطور که در بالا هم اشاره کردیم می‌تواند به سیروز تبدیل شود که در نهایت می‌تواند سبب نارسایی کبد شده و فرد نیاز به پیوند کبد پیدا کند.

برای درمان کبد چرب می‌‌توانید راه‌های زیر را امتحان کنید:

از آنتی اکسیدان‌ها و مکمل‌های مفید برای سلامت کبد بهره بگیرید

هنگامی‌که مواد مغذی به درستی تجزیه نشوند سلول‌ها دچار آسیب می‌شوند. این امر می‎‌تواند سبب جمع شدن چربی در کبد فرد شود ولی ترکیباتی که به عنوان آنتی اکسیدان شناخته می‌شوند می‌توانند از سلول‌ها در برابر این آسیب محافظت نمایند. آنتی اکسیدان در مواد غذایی از قبیل قهوه، چای، سبزیجات، میوه‌ها مخصوصا انواع توت‌ها، ویتامین E که در بادام، آفتابگردان، روغن‌های گیاهی با چربی اشباع نشده همچون کانولا یا زیتون وجود دارد.

رژیم غذایی مدیترانه‌ای را امتحان نمایید

با وجود این‌که این نوع رژیم غذایی برای درمان کبد چرب ایجاد نشده است ولی این سبک تغذیه ترکیبی از انواع غذاهایی می‌باشد که سبب کاهش چربی در کبد می‌شود و شامل چربی‌های سالم، کربوهیدرات‌های پیچیده و نیز آنتی اکسیدان‌ها می‌باشد. یک راه برای بهتر شدن کبد چرب این است که خوردن مواد غذایی همچون میوه‌ها، سبزیجات، ماهی و غذاهای دریایی، حبوبات، غلات، روغن زیتون، آجیل و آووکادو را امتحان نمایید.

و غیره

علاوه بر مواردی که در بالا اشاره گردید برای درمان کبد چرب گرید 1 لازم است از مصرف چربی‌های اشباع شده که سبب رسوبات چربی بیشتر در کبد می‌شوند پرهیز کرد. این غذاها شامل مواردی همچون گوشت قرمز، پنیر پر چرب، ماست به جز ماست کم چرب، طیور به جز گوشت سفید بدون چربی و ... است.

سخن پایانی

همیشه سعی کنید که سبک درستی برای زندگی خود داشته باشید. به طور منظم ورزش کنید، از مصرف الکل و دخانیات بپرهیزید، رژیم غذایی مناسبی داشته باشید و ... تا از این طریق از ابتلا به انواع بیماری‌ها همچون کبد چرب پیشگیری نمایید. چرا که ابتلا به بیماری، زندگی هر فرد و خانواده وی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و گاهی با تشدید بیماری علاوه بر این‌که درمان آن طاقت‌فرسا خواهد شد هزینه زیادی هم در بر خواهد داشت. از این رو همیشه این جمله را به یاد داشته باشید که پیشگیری بهتر از درمان است. پس اگر سبک زندگی درستی ندارید از همین امروز تصمیم بگیرید که سبک زندگی خود را اصلاح کنید تا زندگی سالم‌تری داشته باشید. با این حال چنانچه متوجه علائم بیماری در خود شدید فورا به پزشک مراجعه کنید تا پروسه درمان‌تان راحت‌تر و سریع‌تر طی شود.