آیا تا به حال این کلمه به گوشتان خورده است؟ به بیانی دیگر باید گفت شاید عبارت علمی آن برایتان ناآشنا باشد اما این احتمال زیاد است که در زندگیتان با آن مواجه شده باشید و حالات مختلفتی را تجربه کرده باشید که اسم علمی اش فومو است. فومو یا (ترس از دست دادن) پدیده‌ای واقعی است، که امروزه به طرز فجیعی شایع است. این اختلال می‌ تواند استرس قابل توجهی را وارد زندگی فرد کند. این اختلال می ‌تواند هرکسی را تحت تاثیر قرار دهد، اما بعضی از افراد از ریسک بیشتری برای ابتلا به این اختلال برخوردار هستند. امروزه ما با ترس از دست دادن بسیاری از مسائل دست و پنجه نرم می‌کنیم. ترس از دست دادن فرصت‌ها، ارتباطات و اطلاعات از رایج ‌ترین مسائلی است که می‌ تواند استرس زیادی به فرد بدهد. در این مقاله به بررسی این اختلال و اینکه چگونه با آن در زندگی کنار بیاییم می ‌پردازیم.

در واقع این سندرم، حالتی شدید از نگرانی و اضطراب درونی نسبت به جا ماندن و بی خبر ماندن از تغییرات و اتفاقات آنلاین زندگی آنلاین شماست. مثلا زمانیکه فرد در جایی است که نمی تواند آنلاین باشد احساس ناخوشایند، شبیه به استرس و نگرانی از نبودن فرد یا چیزی مهم، (ترس) در او پدیدار می شود. فومو یا fomo مخفف “Fear Of Missing Out یعنی ترس از دست دادن ” است. یکی دیگر از تعاریف FOMO عبارت است از: ترس از دست رفتن چیزی (مانند فعالیت جالب یا لذت بخش) که دیگران تجربه می کنند. در هنگام درگیری با این اختلال گاهی اوقات فرد احساس یا اینگونه برداشت می کند که به دیگران بیشتر خوش میگذرد، زندگی بهتری دارند یا چیز های بهتری نسبت به او تجربه میکنند که به همه ی این حالات میگوییم ترس از دست دادن. فرد در این حالت عمیقا احساس حسادت می کند و عزت نفسش خدشه دار می شود. لازم به ذکر است که شبکه های اجتماعی مجازی مثل اینستاگرام و فیسبوک سهم زیادی در بروز این احساس دارند.

با وجود این اختلال در وجود فرد، او همیشه  احساس می کند که دیگران از بودن و حضور در یک تماس مجازی لذت یا اوقات خوشایند و یا یک تجربه بی ‌نظیری داشته اند ولی او از آن بی نصیب و بی‌اطلاع مانده‌ است. این سندرم نوعی احساس نیاز برای چک‌ کردن دائمی گوشی زندگی آنلاین است که در صورت عدم دسترسی نوعی اضطراب و دلهره در فرد ایجاد می کند و تا زمانیکه فرد گرفتار آن را چک نکند، ادامه می ‌یابد و دوباره تا شروع افزایش اضطراب، کاهش خواهد یافت. این اضطراب اجتماعی به واسطه میل شدید به آگاه بودن از آنچه دیگران در حال انجام آن در شبکه های اجتماعی هستند، آشکار می ‌شود افراد مبتلا به این اختلال شاید خود ندانند که درحال از دست دادن چه‌ چیز هستند.

متاسفانه دنیای مجازی مشکلات این چنینی را ایجاد کرده است و به دلیل عادت همه روزه ی ما به فضای مجازی به راحتی می توان گفت که ترک کردن این عادت بسیار سخت بوده و به اصطلاح موجب مرض است. این سندروم نیاز یا ضرورتی است که ما را مجبور می کند تا حضور خود در شبکه ها و رسانه های اجتماعی را کامل و به روز رسانی کنیم، در غیر این صورت می تواند در ما استرس ایجاد کند. پیام هایی از دوستان، تماس های پاسخ داده نشده از همکاران، ایمیل از سایرین، همه و همه می تواند در ما استرس ایجاد کند. اما اصل مسأله حتی اینها هم نیستند. اضطراب ما بنیادی تر از این موضوعات است. این که افراد چه چیزی را در مورد تجربیات و رویدادهای زندگی خود در رسانه های اجتماعی پست می کنند، متفاوت است. فومو (FOMO‌) هنگامی رخ می دهد که شما شروع به مقایسه خود و تجربیات خود با دیگران می کنید و در واقع از آنچه که ممکن است از دست بدهید، می ترسید.

بیشتر بخوانید: اختلال اضطراب اجتماعی

دلایل ایجاد سندروم فومو یا ترس از دست دادن

از آن جایی که در طی سال های اخیر، تلفن‌ های هوشمند ابزاری فراگیر شده اند، افراد به‌ جای گرایش به جهان بیرونی، زمان بیشتری را به صفحات تلفن ‌هایشان اختصاص داده اند. این پدیده موجب کاهش ارتباط رودر رو و تماس چشمی افراد حتی زمانی که با هم هستند شده است. تکنولوژی جدید از بُعد اجتماعی کاستی های زیادی را بر افراد تحمیل نموده است در سایه این تکنولوژی از فعالیت جسمانی روزمره کاسته شده و رابطه والدین و ارتباط آنها از بعد عاطفی و احساسی با فرزند و همسر تحت تأثیر قرار گرفته است. در پژوهشی در زمینه سندرم ترس از دست دادن نشان داد، بیشترین افراد درگیر در دامنه سنی بین ۱۵ تا ۳۵ سال هستند. احساس از دست دادن یک فضا و ارتباط جمعی (با هم بودن مجازی) خوشایند، بیشتر در افرادی بین دامنه سنی ۱۲ تا ۱۷ سال مشاهده شده است. یعنی درست سنی که برای آینده فرد (از بعد روانی، اجتماعی و شغلی) سرنوشت ساز به حساب می آیند. مطالعات دیگری نشان داده اند، استفاده بیش از حد از رسانه های اجتماعی و تلفن های همراه با اضطراب بالا و کارکرد پایین همبستگی دارد.

تحقیقات نشان داده است که سندروم فومو باعث ایجاد:

ناراحتی روحی و روانی و بالارفتن سطح اضطراب، کاهش رضایت در زندگی و امنیت در روابط عاطفی، رضایت کمتر از نیاز‌های روانی مانند: احساس ارتباط با دیگران، افزایش مصرف الکل و نیاز بیشتر به تایید دیگران خواهد شد.

علائم اختلال فومو

این سندروم همانند دیگر سندروم ها و یا دیگر بیماری ها نشانه هایی را با خود به همراه دارد که این نشانه ها عجیب نیستند و این روزها به راحتی می توانیم در اطرافیانمان ببینیم و دلیل آن هم درگیری زیاد با فضای مجازی است. این علائم به شرح زیر اند:

1- دائما در حال چک کردن دوستانتان هستید!

در قرن حاضر به جرئت می ‌توان گفت افراد بالای ۷ سال همه تلفن همراه دارند. اما اگر نمی‌ توانید تلفن همراه را کنار بگذارید و دائما در حال پیگیری شبکه‌ های اجتماعی، دریافت دعوت ‌نامه و پیگیری شایعات موجود هستید پس قطعا به اختلال فومو مبتلا شده‌ اید. هر زمان که ببینید یکی از دوستانتان بدون شما در حال خوشگذرانی است، به چک کردن و کنترل او در شبکه‌ های اجتماعی و … می‌ پردازید تا ببینید بدون شما به او خوش می ‌گذرد یا نه. بدترین حالت این است که تمام شبکه‌ های اجتماعی و راه ‌های ارتباطی را بررسی و کنترل می ‌کنید تا چیزی را از دست ندهید.

2- همه چیز به شما بر می ‌خورد!

این نشانه از معمول ‌ترین نشانه‌ های این اختلال است. شما از دست دوستانتان ناراحت می ‌‌شوید که چرا کاری را بدون شما انجام داده‌اند. حتی اگر به شما پیشنهاد رفتن به جایی را داده باشند اما شما به دلایلی نرفته باشید، اگر به تنهایی به آنجا بروند از آن ‌ها دلخور خواهید شد.

3- از اینکه آخر هفته تنها باشید و برنامه خاصی نداشته باشید می‌ ترسید!

یکی از فاکتورهایی که غالب جوانان و نوجوانان از آن هراس دارند، نداشتن برنامه و سرگرمی با دوستانشان است. اما اگر به یک نگرانی دائم و هفتگی تبدیل شود می ‌توان گفت که فرد از اختلال فومو رنج می‌ برد.

4- ترس از نبودن هنگام وقوع اتفاقات مهم

هر زمان که اتفاقات مهم در حال رخ دادن هستند و شما در آنجا نیستید احساس اضطراب و هراس و استرس شدیدی به شما وارد می شود. این استرس یک حالت مانند پارانویا است که با اختلال فومو همزمان رخ می‌ دهد.

چگونه بر اختلال فومو غلبه کنیم و با آن به راحتی کنار بیاییم؟

مطالعات و راه‌ های درمانی در رابطه با این اختلال در مراحل ابتدایی است و هنوز به طور کامل بررسی نشده است. اما اقدامات موثری برای کاهش علائم آن وجود دارد. بسیاری از اقدامات برای کاهش علائم فومو مربوط به کاهش فعالیت در شبکه‌های اجتماعی است. برای مبارزه با اختلال فومو، گاهی اوقات یک تغییر کلی در عقیده و دیدگاه لازم است.

دو گام بسیار مهم که برای کاهش علائم فومو پیشنهاد شده است. این دو گام عبارت ‌اند از:

1- با تنش و استرس در رابطه با از دست دادن وقایع و جشن‌های مختلف مقابله کنید.

2- مدت زمان وقت گذرانی در شبکه‌ های اجتماعی را کاهش دهید شاید در ابتدا سخت به نظر بیاید اما نتیجه بسیار خوبی را خواهید دید. روش رفتاری درمانی شناختی (CBT) به شما کمک می ‌کند تا بتوانید احساسات مربوط به اختلال فومو را تا حد قابل توجهی کاهش دهید.

درمان اختلال فومو

انجام دادن چند تمرین ساده به غیر از مواردی که در بالا گفته شد به طور روزانه می‌ تواند به شما کمک کند تا با این اختلال مواجه شده و آن را شکست دهید. این تمارین عبارت ‌اند از:

1- مایندفولنس یا ذهن آگاهی را امتحان کنید!

این تکنیک درمانی یعنی آگاهی از افکار، رفتار، هیجانات. این تکنیک به تمرکز بر روی مسائلی می‌پردازد که قصد داریم آن را مورد بررسی قرار دهیم. ذهن آگاهی برای درمان و کاهش علائم اختلال فومو بسیار موثر است، پس حتما آن را امتحان کنید. مایندفولنس می‌تواند به افراد مبتلا به فومو کمک کند که به جای غصه خوردن در مورد فعالیت و سرگرمی‌های دیگران، از آنچه که خود انجام می‌دهند لذت ببرند.

2- اختلال فومو را قبول کنید!

پذیرش واقعیت به شما کمک می کند یک پله به موفقیت نزدیک تر شوید. این را به خودتان بفهمانید که همیشه نمی ‌توانید کارهای سرگرم کننده انجام دهید و در همه مهمانی ‌های و جشن‌ ها شرکت کنید. سعی کنید قبول کنید که اضطراب و استرس ناشی از این اختلال به شما آسیب می ‌رساند و سعی کنید آن را درمان کنید. این خیلی خوب است. اعتراف کنید که ممکن است این حس را داشته باشید که موقعیت عالی بعدی را از دست بدهید. این کار آرامش شما را بالا می برد. این طور نیست؟ این طرز فکر، شما را برای مواجهه با اخبار جدید آماده می کند.

3- در لحظه زندگی کنید.

در عوض فکر کردن درباره سرگرمی‌ های دیگر از لحظه ‌ای که در آن هستید لذت ببرید. یک لیوان قهوه بنوشید و از بوی آن لذت ببرید. یک کتاب مفید بخوانید.یک فیلم ببینید. از زمان خود هوشمندانه استفاده کنید. لیستی از تمام چیزهایی را که آرزو می کنید که کاش زمانی برای انجام شان داشتید، تهیه کنید: یادگیری یک زبان جدید، مطالعه کتاب ها و …. اکنون، در هفته آینده، هر دقیقه  ای را که صرف جستجو در شبکه های اجتماعی می کنید؛ ثبت کنید. این تمام زمان هاییست که هیچ وقت به عقب برنمی گردند! با هدر دادن این لحظات با ارزش برای دیگران، فرصت لذت بردن از زمان حال را از خودتان می گیرید. بنابراین کمی از شبکه های اجتماعی بیرون بیایید و زندگی خود را آغاز کنید، و اگر در شبکه های اجتماعی هستید، کمی JOMO تمرین کنید.

4- بفهمید که شما به بهترین چیزها نگاه می کنید

همان طور که شما نیز موقعیت های خوب و بدی را تجربه می کنید، آگاه باشید که دیگران نیز تنها بهترین موقعیت هایشان را با شما به اشتراک می گذارند. نشان دادن بهترین های خود در شبکه های اجتماعی کار راحتی است. این درست مثل این است که بدون اشاره به لاستیک پنچر خودروی خود در مسیر ساحل، تصویر اقیانوس را منتشر کنید. افراد دقیقا همین کار را نجام می دهند. همچنین خوب است که به یاد داشته باشید که دستکاری “واقعیت” بسیار ساده است. اخیرا، یک دانش آموز، خانواده و دوستان خود را قانع کرد که او در حال سفری به آسیا است، در حالیکه او حتی از اتاق خواب خود نیز بیرون نیامده بود.

5- قطع اتصال

به غیر از اینکه امکان دارد که از اعتیاد به تلفن های هوشمند رنج ببرید، شانس دریافت اعلاناتی که هیچ هدفی ندارند به جز آگاه کردن شما از اتفاقاتی که در زندگی دیگران رخ داده است، نیز بالاست. گامی رو به جلو بردارید و اعلانات مرتبط با شبکه های اجتماعی تلفن همراه خود را خاموش کنید – بله، حتی آن  هایی که به شما هشدار می دهند که “لایک” گرفته اید- . از یک مرورگر برای محدود کردن زمان  حضور تان در سایت های برانگیزاننده سندروم FOMO استفاده کنید. و اگر فردی وجود دارد که به طور ویژه سندروم FOMO شما را برمی انگیزد، از لیست شبکه های اجتماعی خود حذف کنید.