منتشر کننده
برای همه مادران، دوران بارداری یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی به شمار می‌رود. از این رو کنترل استرس در این دوران به خاطر تأثیرات و عوارضی که بر سلامت جنین و مادر دارد، بسیار حائز اهمیت است. استرس یکی از پدیده‌های طبیعی زندگی است اما اگر نتوانید مهارش کنید بر شما چیره می‌شود. اضطراب و نگرانی در مورد سلامت جنین، مشکلات ارتباطی با همسر و خانواده‌اش، کم‌تجربگی مادران و همسرانشان و افکار منفی مادران از شایع‌ترین استرس‌های مادران باردار است. استرس زیاد در دوران بارداری زمینه‌ساز بسیاری اختلالات جسمی و روانی در جنین و مادر بعد از تولد کودک می‌باشد. مادران و همسرانشان با آگاهی از ریشه، علائم و نحوه پیشگیری و کنترل استرس می‌تواند از بوجود آمدن بسیاری از مشکلات جلوگیری نمایند.
آیا استرس از علائم زودرس بارداری است؟
بعضی از بانوان افزایش استرس را از علائم زودرس حاملگی می‌دانند. در عین حالی که امکان دارد این موضوع حقیقت داشته باشد اما فعلاً مستندات لازم برای اثبات درستی این ادعا وجود ندارد. در واقع استرس ممکن است بنا به دلایل مختلفی در بدن رخ دهد و هرگز نمی‌توان بارداری را تنها عامل ایجاد آن دانست. معمولاً از دست دادن یک سیکل قائدگی باعث ایجاد استرس شدیدی در خانم‌ها می‌شود. علی‌رغم آنکه فقدان یک سیکل قائدگی علامت قطعی وقوع بارداری بشمار نمی‌رود ولی با این حال برخی از خانم‌ها در مدت زمانی که در انتظار جواب آزمایش خود به سر می‌برند متحمل استرس بسیاری می‌شوند. معمولاً خانم‌هایی که برای نخستین بار مادر شدن را تجربه می‌کنند، در طول بارداری خود دارای سطوح شدیدتری از استرس هستند.
نشانه‌های استرس در دوران بارداری
در حالت عادی نه تنها هر استرسی خطرناک نبوده بلکه از الزامات هر فرد در زندگی محسوب می‌شود. از طرفی شما با اطلاع و آگاهی از نشانه‌ها و علائم استرس در دوران بارداری می‌توانید آنها را تشخیص داده و کنترل کنید و حتی از به وجود آمدن استرس‌ها جلوگیری نمایید. استرس بیش از حد در مادران علائم جسمی و خلقی به همراه خواهد داشت. از جمله عوارض استرس در بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- تغییرات خلقی
2- تغییر اشتها
3- سردرد
4- استفراغ‌های گاه و بیگاه ناشی از سردرد
5- تغییر علایق و سلیقه‌ها عدم توانایی در خوابیدن
6- نگرانی زیاد و دائمی در مورد مسائل بی‌اهمیت
7- خستگی بیش از حد
8- سرگیجه
9- مشکلات گوارش
عوامل تأثیر گذار استرس در دوران بارداری
مسلماً در حالت طبیعی، افزایش استرس در دوران بارداری رخ می‌دهد ولی عواملی وجود دارند که باعث افزایش بیش از حد استرس در این دوران می‌شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
1- اولین بارداری
2- تجربه سقط جنین یا زایمان‌های دشوار
3- نگرانی در مورد سلامت جنین
4- مشکلات ارتباطی با همسر و خانواده‌اش
5- احساس کم تجربگی مادران جوان
6- افکار منفی در مورد مسائل مختلف
7- فقدان حمایت اجتماعی
8- نگرانی در مورد به دنیا آمدن کودک و تأثیر بر روی رابطه با همسر
9- مسائل و مشکلات مالی
چه چیزی موجب استرس در دوران بارداری می شود؟
علت استرس در اشخاص متفاوت است. هم اکنون قصد داریم به دلایل دیگری که می‌تواند عوارض احساسی داشته باشد اشاره کنیم: *استرس جسمانی ناشی از علائم حاملگی مانند تهوع، یبوست، رخوت یا بدن درد و مقابله با آنها. *نوسانات شدیدی که منجر به نوسانات روحی می‌شود می‌توانند بر قانون اساسی ذهن تأثیر بگذارد و کنترل استرس را سخت‌تر کنند. *مدیریت کار، بارداری و کارهای منزل برای برخی دشوار است که می‌تواند بر زندگی شخصی و حرفه‌ای آنها تأثیرگذار بوده و به افزایش استرس کمک کند. *مشغله خانگی و مسائل شخصی علاوه بر نتایج مضر نیز می‌تواند موجب استرس شود. *و در نهایت اگر بیش از یکی از بیماری ذکر شده را را تجربه کنید، میزان استرس شما می‌تواند بسیار بالاتر رود.
تأثیر استرس بر جنین در دوران بارداری و بعد از تولد کودک
طبق شواهد موجود و بنا بر گفته متخصصین، قرار گرفتن مادر در معرض استرس‌های طولانی مدت و مزمن علاوه بر ایجاد تفاوت‌هایی جزئی در روند تکامل مغز جنین می‌تواند بعد از تولد کودک نیز منجر به بروز مشکلات رفتاری در کودک شود. استرس‌ها و اضطراب بارداری طولانی مدت می‌تواند موجب زایمان زودرس، مرده زایی، وزن بسیار پایین هنگام تولد و سقط شود. همچنین زمینه را برای ابتلای کودک به بیماری‌های روانی چون افسردگی، ناآرامی و بیش فعالی فراهم می‌کند. بنابراین کنترل و مهار استرس در دوران بارداری یکی از نکات حائز اهمیت است.
تأثیر افکار منفی بر استرس در دوران بارداری
متأسفانه خیلی از افراد و به خصوص بانوانی که قرار است مادر شوند، افکار منفی را در ذهن خود می‌پرورانند. تفکرات منفی می‌تواند موجب اشکالات اساسی در رفتار و اعمال فرد شود و استرس و نگرانی را در فرد تشدید کند. بسیاری از مواقع به محض این که اتفاق بدی رخ می‌دهد، اکثر افراد آن را با اتفاقات بد گذشته پیوند می‌دهند و احساس ناراحتی و غم می‌کنند. احتمالاً بیش از اندازه به تجزیه و تحلیل تجارب معمولی و تعاملاتشان می‌پردازند و این در حالی است که بسیاری از مشغله‌های ذهنی فرد، حتی وجود خارجی ندارند.
ممکن است همین الان که در حال مطالعه این مطالب هستید، در مورد بسیاری از مشکلات که احتمال می‌دهید به نتایج منفی برسید، به خود سخت بگیرید و مضطرب شوید. افکار منفی استرس را افزایش می‌دهد و منجر به ترشح مقدار زیادی از هورمون استرس یا کورتیزول می‌شود. کورتیزول از جفت عبور می‌کند و مستقیماً وارد بدن جنین می‌شود و مشکلات زیادی را برای او به وجود می‌آورد. کودکانی که در معرض کورتیزول قرار می‌گیرند، در 18 ماهگی هوش کمتری دارند و اغلب ترسو و مضطرب هستند. استرس مادر احتمال ابتلا به بیش فعالی و بی‌توجهی را در کودک دو برابر می‌کند.
تأثیر استرس بر جنسیت جنین
شاید برایتان کمی عجیب به نظر برسد اگر بگوییم بر اساس تحقیقات و مطالعات زیادی که در سراسر جهان انجام شده است، اغلب مادرانی که دچار استرس و اضطراب در دوران بارداری می‌شوند، فرزند دختر به دنیا می‌آورند! احتمال تولد نوزاد دختر در مادرانی که استرس زیادی را تجربه کرده‌اند، 5 درصد بیشتر از مادرانی است که دوران بارداری با آرامشی را داشته‌اند. تعیین جنسیت توسط کرومزوم‌های پدری صورت می‌گیرد؛ ترشح میزان زیادی از هورمون استرس در بدن مادر لانه گزینی جنین پسر در رحم را با مشکل رو به رو می‌کند و اغلب منجر به از بین رفتن جنین پسر می‌شود.
علت عمده مرگ نوزاد
گاهی اوقات استرس موجود در دوران بارداری در صورت عدم کنترل عوارض جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. در همین خصوص و طبق آمار و اطلاعات موجود، تقریباً از بین هر پنجاه زن باردار یک نفر به خاطر استرس بارداری دچار اختلال در خوردن می‌شود. اهمیت این مسئله هم در ارتباط این اختلال با تولد نوزاد کم وزن و نارس است. بد نیست بدانید که این‌ها دو علت عمده مرگ نوزاد پس از تولد و بیمار شدن کودک در آینده است. منظور از اختلال خوردن بی‌اشتهایی عصبی(آنورکسیا) است که در آن فرد از ترس چاق شدن، غذا نمی‌خورد و همچنین بولیمیا که پس از خوردن برای اینکه چاق نشود، خود را وادار به استفراغ می‌کند.
راهکارهایی برای کنترل استرس در دوران بارداری
همیشه راه حل‌های برای کنترل استرس به خصوص در دوران بارداری وجود دارد. برای این کار مشاوره کنترل استرس بهترین درمان را به شما برای این دوران حساس ارائه می‌دهد. برخی از راهکارهایی که می‌توانید به کار ببرید عبارتند از:
1. استراحت کافی:
در دوران بارداری خوب استراحت کنید. استراحت برای شما لازم است بنابراین به خاطر آن احساس گناه نکنید. بدن شما برای نگهداری، حفظ سلامت و رشد جنین تمام انرژی خود را به کار گرفته است؛ بنابراین لازم است خواب با کیفیت و کافی داشته باشید. با کودکی که در شکم دارید صحبت کنید، برایش آواز بخوانید اگر احساس بی حوصلگی می‌کنید شب‌ها زودتر بخوابید.
2. صحبت کردن در مورد استرس‌ها و نگرانی‌ها:
در مورد نگرانی‌های خود با پزشک صحبت کنید، می‌توانید نگرانی‌های خود را به همسر خود بگویید تا شرایط بهتری را برای شما ایجاد کنند. با مادران باردار صحبت کرده و از تجربیات آنها استفاده کنید. اگر نگرانی‌های خود را بروز ندهید نمی‌توانید پشتیبانی و حمایت دیگران را داشته‌باشید.
3. تغذیه مناسب:
برنامه غذایی سالمی سرشار از مواد معدنی، ویتامین‌ها و غذاهای سرشار از امگا3 استفاده کنید. خوب غذا خوردن و رعایت تغذیه سالم برای ذهن و جسمتان مفید است و بسیاری از اضطراب‌ها را از شما دور می‌کند. حداقل هفته‌ای دو بار ماهی‌های روغنی بخورید. تریپتوفان موجود در ماهی‌ها افسردگی و استرس را به میزان زیادی کاهش می‌دهد و حالتان را بهتر می‌کند.
4. ورزش کردن:
ورزش، تمرکز و تمرین آرامش و تمرین تنفس عمیق علاوه بر کاهش استرس بارداری، به راحتی زایمان نیز کمک می‌کنند. در دوران بارداری ورزش‌های سالم مانند شنا کردن، پیاده روی روزانه، یوگا و مدیتشن (به مدت بیست دقیقه در روز) انجام دهید. مدیتیشن یوگا و تمرین‌های تنفسی باعث آرامش بیشتر ذهن و روان می‌شوند. توصیه می‌کنیم روزانه 10 تا 20 دقیقه مدیتیشن انجام دهید. علاوه بر این ورزش شنا بسیار مؤثر و آرامش بخش است و فشار زیادی نیز به مفاصل وارد نمی‌کند.
5. برخی دیگر از روشهای کاهش استرس:
*خنده درمانی کنید چرا که خنده یکی از ساده‌ترین و در عین حال بهترین راهکارها برای به آرامش رساندن بدن است. دوستان‌تان را ملاقات کنید، با کسی به تماشای فیلم یا سریالی خنده‌دار بنشینید یا به سینما بروید. *ماساژ نیز یکی از روشهای خوب برای کاهش استرس است. *اطلاعاتی در مورد نحوۀ زایمان طبیعی و سزارین کسب کنید تا استرس هایتان در مورد زایمان کاهش یابد. *خودتان را برای زایمان آماده کنید. مادر بودن را باید در مسیر یاد بگیرید. اگر دوست یا آشنایی دارید که نوزاد یا بچه کوچکی دارد، می‌توانید با گذراندن زمانی در کنار آنها چیزهایی یاد بگیرید. اگر پس از بکار گرفتن تمام این روش‌ها استرس داشتید به روانشناسان و روانپزشکان مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: چرا همیشه احساس سرما می کنم؟
درمان استرس در دوران بارداری
در عین حال که مصرف دارو جزء اولویت‌های اولیه درمان به حساب نمی‌آید اما چنانچه سطح استرس شما به اندازه‌ای باشد که سلامت خود و جنینتان را در معرض خطر قرار دهد، ممکن است پزشک مصرف دارو را برای شما تجویز کند. اغلب داروهای ضد استرس در دسته داروهایضد افسردگی طبقه بندی شده و به طور کلی مصرف آنها در بارداری ایمن نیست. پزشک با توجه به وضعیت شما و با در نظر گرفتن عوارض و فوائد هر یک از داروها جایگزین‌های مناسب و ایمن دارویی را برای شما تجویز خواهد کرد.
اگر پزشک متخصص تشخیص دهد که مزایا و فواید مصرف دارو جهت رفع استرس در این دوران نسبت به خطرات بالقوه‌ای که سلامت جنین را تهدید می‌کند بیشتر است، امکان دارد مصرف دارو را در بارداری به شما توصیه کند. ولی این وضعیت معمولاً بسیار نادر اتفاق می‌افتد. چنانچه در دوران پیش از بارداری داروهای ضد اضطراب مصرف می‌کردید، از پزشک خود بپرسید که آیا می‌توان در این دوران نیز همچنان به مصرف آنها ادامه داد یا خیر. برخی پزشکان توصیه می‌کنند که در این دوران همچنان به مصرف داروهای خود ادامه دهید؛ بنابراین پیش از قطع داروهای تجویزی همواره با پزشک خود مشورت کنید.
سؤالات متداول
در اینجا می‌خواهیم به دو سوال متداول خانم‌های باردار پاسخ دهیم. اولین سوالی که ممکن است برای شما هم پیش بیاید این است که به راستی استرس در دوران بارداری نشانه چیست؟ استرس در بارداری دلایل گوناگونی دارد؛ ترس مادران از بچه دار شدن و تربیت فرزند به خصوص در اولین بارداری نشانه‌ای از استرس در بارداری است. همچنین ترس از درد زایمان، مشکلات مالی، مشکلات با همسر از نشانه‌های استرس در بارداری است. حال استرس در بارداری چه عوارضی دارد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که متأسفانه استرس در بارداری اگر با شدت علائم زیاد باشد امکان ابتلا به افسردگی را در مادر بالا می‌برد و همچنین مشکلات فراوانی را برای رشد جسمانی و ذهنی جنین به دنبال دارد.
سخن آخر
به عنوان سخن پایانی بایستی متذکر شویم که مواردی همانند افسردگی و استرس در دوران بارداری از جمله خطرات بارداری به شمار می‌روند و همان طور که گفته شد، پیامدهای سوءی را برای جنین و خود مادر به همراه دارد. به همین دلیل لازم است آن را جدی بگیرید. در صورتی که توان مقابله و یا کاهش استرس‌های خود در بارداری را ندارید، لازم است با پزشک معالج خود مشورت کنید. گاه مصرف دارو و یا بهره‌مندی از روشهای رفتار درمانی و روان درمانی نیز ضروری و کمک کننده است.
