اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یک بیماری و اختلال روانی است که رفتار و افکار افراد مبتلا به آن را تحت تاثیرات مخربی قرار می‌دهد. در ادامه سعی بر آن است که انواع اسکیزوفرنی را بررسی کنیم و راه حل‌های درمانی آن را مورد مطالعه قرار دهیم و به معرفی بیماری‌های مربوط به طیف اسکیزوفرنی بپردازیم.

اسکیزوفرنی پارانوئید

افراد مبتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید دچار توهم های شنیداری، خود بزرگ بینی و سوء ظن می‌باشند. این افراد دچار جاه طلبی هستند و خود را افراد مهمی می‌انگارند و فک می‌کنند که در اوج هستند و دیگران قصد فریب آن‌ها را دارند و بر علیه آن‌ها توطئه چینی می‌کنند. افراد پارانوئید اصولا با دقت، حسابگر و هوشمند هستند و خونسرد عمل می‌کنند. این بیماران ظاهری عادی دارند و مشکلات شناختی ندارند. در برخورد با دیگران و احساس سوء ظن نسبت به آن‌ها به شدت تغییر رفتار می‌دهند. بسیار مصمم هستند و در رسیدن به اهدافشان از هیچ چیزی هراس ندارند.

اسکیزوفرنی کاتاتونیک

در اسکیزوفرنی کاتاتونیک فرد دچار تغییرات ناگهانی در رفتارهای هیجانی خود می‌شود. گاهی آرام و افسرده است و در خود فرو می‌رود و گاهی فعال است و بسیار هیجان دارد. افراد مبتلا به این نوع اسکیزوفرنی دچار موقعیت‌های مختلفی همچون، کاتالپسی، اکولالی، اکوپراکسی می‌شوند. در موقعیت کاتالپسی بیمار مانند مجسمه هیچ حرکتی باقی می‌ماند و دچار بهت زدگی می‌شود. در موقعیت اکولالی بیمار صداهایی را تکرار می‌کند و در موقعیت اکوپراکسی بیمار به تقلید صداها و حرکات دیگران می‌پردازد. اسکیزوفرنی کاتاتونیک را می توان به دو نوع انزوا گرا و هیجانی تقسیم کرد. در نوع انزوا گرا بیمار شدیدترین نوع درونگرایی را تجربه می‌کند، زیرا در خود فرو می‌روند و با محیط اطراف قطع ارتباط می‌کنند. در نوع هیجانی نیز افراد نشانه‌هایی چون هیجان شدید، خشونت و لجبازی را بروز می‌دهند، بدین صورت که در برابر سخنان و خواسته‌های دیگران کاملا بر عکس عمل می‌کنند.

اسکیزوفرنی سازمان پریش

در این اسکیزوفرنی که سازمان پریش یا آشفته نام دارد، فرد دچار رفتار نامعقول و گفتارهای پریشان و آشفته می‌شود و حرکاتی غیر عادی از خود بروز می‌دهد، در ارتباط با دیگران دچار مشکل می‌شود و از لحاظ اجتماعی نیز گوشه گیر و غیر اجتماعی تلقی می‌شوند. حتی لباس پوشیدن این بیماران عجیب غریب است و قیافه‌ی آن‌ها با رفتارشان هماهنگ نیست. خنده‌های الکی و اداهای نامناسب از دیگر ویژگی‌های این افراد می‌باشد. افراد سازمان پریش دچار هذیان و توهم می‌شوند و غرق در رویا می‌شوند و ممکن است چند ساعت به یک چیزی نگاه کنند. این نوع از اسکیزوفرنی بیشتر در سنین نوجوانی بروز می کند.

اسکیزوفرنی باقیمانده

در اسکیزوفرنی باقیمانده فرد بدون داشتن سابقه‌ی این بیماری علائم آن را بروز می‌دهد. این علائم شامل درونگرایی، بی تفاوتی عاطفی و هیجانی، افکار و رفتارهای نامعقول، انزوا طلبی می باشد. افراد مبتلا به این نوع اسکیزوفرنی علائمی از توهم و هذیان را ندارند. نشانه‌های این نوع از اسکیزوفرنی بسیار جزئی می‌باشد و از بین نمی رود و در طول زندگی به صورت خفیف با فرد همراه است.

تشخیص اسکیزوفرنی چگونه صورت می‌گیرد؟

تشخیص اسکیزوفرنی معمولا توسط روانپزشک صورت می‌گیرد. پزشک معمولا علائم بیمار، سابقه ی خانوادگی، سابقه‌ی بیماری‌های روانی در فرد را بررسی می‌کند و سپس بیمار را تحت نظر می‌گیرد. ممکن است فرد با مصرف مواد مخدر، داروهای دیگر علائم اسکیزوفرنی را داشته باشد که در صورت قطع مصرف دیگر علائمی وجود نداشته باشد. در این صورت پزشک با آزمایش خون به این امر پی می‌برد. روش های تشخیص دیگری مانند MRI و CT scan هستند که به منظور رد کردن بیماری‌های مشابه با اسکیزوفرنی و بررسی صدمات مغزی انجام می‌شوند و در تشخیص مستقیم آن دخالتی ندارند.

علل ابتلا به اسکیزوفرنی

ژنتیک اولین علت ابتلا به اسکیزوفرنی محسوب می‌شوند. در دوقلوهای همسان اگر یکی از آن‌ها مبتلا به اسکیزوفرنی شود، امکان ابتلای دیگری خیلی بیشتر از سایر افراد خانواده می‌باشد. صدمات مغزی یکی دیگر از علل ابتلا به این بیماری می‌باشد. اگر در نوزادی اکسیژن رسانی به مغز به درستی انجام نشود، امکان ابتلا به اسکیزوفرنی در بزرگسالی بیشتر است. انواع مواد مخدر، آمفتامین‌ها و الکل، مشکلات خانوادگی، استرس های مداوم، مشکلات و عقده های دوران کودکی از دیگر علل ابتلا به انواع اسکیزوفرنی محسوب می‌شوند.

عوارض و اثرات اسکیزوفرنی در افراد

اگر اسکیزفرنی درمان نشود، می تواند عواقب و عوارض بدی را در پی داشته باشد. خودکشی، شایع ترین عارضه‌ای است که فرد مبتلا به اسکیزوفرنی بر اثر فشار‌های وارده و ناتوانی در حل مشکلاتش به آن روی می‌آورد. اسکیزوفرنی در طولانی مدت سبب ابتلا به انواع بیماری‌های جسمی نظیر مشکلات قلبی-عروقی و دیابت می‌شود. اگرچه این بیماری یک اختلال روانی است ولی عوارض روانی دیگری را نیز به وجود می‌آورد. فرد مبتلا به اسکیزوفرنی دچار ترس، اضطراب، دودلی، عدم اعتماد به نفس، ناتوانی در کنترل خود، عدم کنترل خشم و بدخوابی می‌شود و این مشکلات علاوه بر اینکه منجر به مختل شدن زندگی فردی می‌شود، باعث اختلال در کار و شغل افراد مبتلا نیز می‌شود.

بررسی اسکیزوفرنی در کودکان

اسکیزوفرنی در کودکان بسیار کمتر از بزرگسالان اتفاق می‌افتد. علائم اسکیزوفرنی در کودکان معمولا در دوران قبل از بلوغ و نوجوانی شروع می‌شود. تغییرات اخلاقی، عدم تشخیص رویا و واقعیت، توهم های شنیداری، بینایی، بویایی و چشایی، ناتوانی در دوست یابی و ارتباط با دیگران، وابستگی بیش از حد به پدر و مادر از علائمی هستند که کودک مبتلا به اسکیزوفرنی تجربه می‌کند. اسکیزوفرنی در کودکان به تدریج بروز می‌کند و خلق و خوی کودک را تغییر می‌دهد و وی را به فردی درونگرا تبدیل می‌کند که تمایلی به هیچ یک از رفتارهای کودکانه ندارد. مشکلات خانوادگی مانند طلاق و فقر، بیشتر از سایر عوامل کودک را به سمت این بیماری سوق می‌دهد.

ازدواج در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی

با توجه به خصوصیات اخلاقی خاص افراد اسکیزوفرنی، ازدواج با آن‌ها مشکلات بسیاری را همراه دارد، زیرا این افراد در برقراری ارتباط مشکل دارند و به شک و دودلی و دیگر ویژگی‌ها که از علائم بیماری محسوب می‌شود دچار هستند. پس بهتر است در هنگام ازدواج طرف مقابل کاملا از شرایط آگاه باشد. بیشتر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی درمان می‌شوند و به زندگی عادی باز می‌گردند، بنابراین ازدواج صحیح در این افراد می‌تواند به نوعی راه حل باشد و باعث بهبودی آن‌ها شود، زیرا با ازدواج نیاز‌های عاطفی و جنسی فرد تامین می‌شود و علاوه بر پدر و مادر، همسر نیز به جمع حامیان فرد بیمار اضافه می‌شود، بنابراین طبق نظر پزشک و با کمک همسر بهبودی موثرتر واقع می‌شود.

اسکیزوفرنی و درمان آن

اسکیزوفرنی یک اختلال قابل درمان است و علائم آن با گذشت زمان و درمان‌های مناسب قابل بهبودی است. با مراجعه به روان پزشک و تجویز درمان مناسب، فرد مبتلا می تواند مانند افراد عادی به ادامه‌ی زندگی بپردازد. بیماری اسکیزوفرنی را می‌توان‌، علاوه بر مصرف دارو و دارو درمانی با روش های روانشناختی درمان کرد. شوک الکتریکی، گفتار درمانی، روانکاوی، رفتار درمانی از روش های موثر جهت درمان این بیماری محسوب می‌شوند. اگر چه حمایت‌های خانوادگی و گفتگوی حمایتی خانواده با بیمار صبر و حوصله‌ی زیادی را می‌طلبد، ولی در روند بهبودی بسیار سودمند واقع می‌شود.

اختلال اسکیزوافکتیو و یا اسکیزوفرنی عاطفی

اختلال اسکیزوافکتیو ترکیبی از بیماری اسکیزوفرنی و اختلالات عاطفی است و مانند اسکیزوفرنی در صورت درمان به موقع و موثر قابل بهبودی است. تقریبا تمام علائم مربوط به اسکیزوفرنی در افراد اسکیزوافکتیو وجود دارد و گاهاً این دو اختلال با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شود. افسردگی و اختلال دو قطبی از زیر شاخه‌های اسکیروافکتیو به شمار می‌روند. علائم این بیماری به ندرت و گاها در افراد بروز می‌کند و شدت آن در همه ی افراد یکسان نیست. شیفتگی یا مانیا، مشکل در تمرکز کردن، سرزنش خود، افکار مربوط به خودکشی و مرگ، سریع حرف زدن، عدم کنترل افکار و تغییر ناگهانی خلق و خو، برخی از علائم این بیماری محسوب می‌شود. برای درمان اسکیزوافکتیو از داروهای ضد افسردگی، تثبیت کننده ی خلق و خو استفاده می‌کنند و تمامی درمان‌های مربوط به اکسیزوفرنی در بیماران اسکیزوافکتیو نیز موثر است.

اختلال اسکیزوفرنی فرم چیست؟

اختلال اسکیزوفرنی فرم یکی از طیف‌های بیماری اسکیزوفرنی به شمار می‌رود و کمتر از شش ماه طول می‌کشد و در صورتیکه علائم آن بیشتر شش ماه باشد به اسکیزوفرنی تبدیل می‌شود. تمام علائم آن با اسکیزوفرنی یکسان است و تنها براساس طول مدت بیماری این دو از هم تمایز می‌یابند. این اختلال شروع سریعی دارد و علائم آن تدریجی نیست. توهم و هذیان از علائم اصلی این بیماری محسوب می‌شوند.