آیا تا کنون چیزی به نام اعتیاد به کار به گوشتان خورده است؟ آیا می دانید اعتیاد به کار می تواند خطراتی برای فرد و اطرافیانش به همراه داشته باشد؟ حتما تا حالا کسی را دیده اید که خیلی به کار وابسته است، مدام کار می کند و از کار کردن دست نمی کشد؛ اشتباه نکنید! این فرد پر تلاش نیست، این فرد یک معتاد به کار شناخته می شود.

تاکنون چندین و چند بار در تلویزیون و یا صفحات مجازی شنیده اید که روان شناسان می گویند سعی کنید بین کار و زندگی خود تعادل ایجاد کنید؛ افرادی که اعتیاد به کار دارند، نمی توانند از کار دست بکشند و این ممکن است باعث شکست و ناکامی آن ها در زندگی شخص شان بشود و تاثیرات روحی و روانی بدی برای آن ها به همراه داشته باشد.

در این مقاله در مورد این نوع اعتیاد که تاثیر زیادی در زندگی شخصی فرد می گذارد، بیشتر می خوانیم.

اعتیاد به کار چیست؟

خب اول باید بدانیم که اعتیاد به کار چیست؟ در چه صورت می گوییم این فرد به کار معتاد است؟

مانند هر بیماری دیگری، اعتیاد به کار یک سری علائم و نشانه هایی دارد که فرد را از افراد سخت کوش و پرتلاش متمایز می کند.

اعتیاد به کار (Workaholism) یک وضعیت و حالت روحی است که سلامتی انسان را تهدید می‌ کند. مثل سایر انواع بیماری اعتیاد، اعتیاد به کار به شرایطی گفته می ‌شود که انسان نمی‌ تواند خود را از کار رهایی داده و مدام این رفتار را تکرار می ‌کند.

خیلی به ندرت وجود دارند انسان هایی که از کار کردن و داشتن استقلال مالی، لذت نبرند! خیلی از ما از کار کردن لذت می بریم، کار کردن و حقوق گرفتن حال ما را خوب می کند!

ولی باید بدانیم که کار و مسائل کاری را باید در محل کار بررسی کرد؛ وقتی ساعت کاری شما تمام می شود، هیچ ایمیل کاری ای را نباید پاسخ دهید تا مرز بین کار و زندگی خود را مشخص کنید.

اعتیاد به کار، بیشتر در افراد کمال گرا اتفاق می افتد؛ این افراد با کار کردن احساس عزت نفس می کنند و به همین علت هم به کار معتاد می شوند.

در سفر، در خانه، شب، تابستان، تعطیلات، عروسی و جشن و.... در همه ی این حالت ها، کار و مسائل کاری خود را پیگیری می کنند. چه بسا برخی کار را به تفریحات خانوادگی ترجیح می دهند و به این شکل باعث آزار و اذیت خانواده ی خود هم می شوند.

تاریخچه اعتیاد به کار

لغت معتاد به کار (Workaholic) نخستین بار توسط روانشناسی به نام ریچارد ایوانز در سال ۱۹۶۴ به کار برده شده است.

چون مردم واژه‌ ی Alcoholic به عنوان «معتاد به الکل» را از قبل می ‌شناختند، اصطلاح Workaholic هم به سادگی معنای مد نظر را تداعی می‌ کرد. حتی کسانی که برای نخستین بار آن را می‌ شنیدند، می‌ توانستند مفهوم آن را حدس بزنند.

رواج اصطلاح اعتیاد به کار را باید مدیون وین اوتس (Wayne Oates) دانست؛ چرا که او در سال ۱۹۷۱ این کلمه را در عنوان کتاب خود به کار برد. کتاب اوتس با عنوان اعترافات یک معتاد به کار نخستین گام در فراگیر شدن این مفهوم محسوب می‌شود.

طی دهه ‌های بعدتر، این اصطلاح به قدری فراگیر شد که امروزه متخصصان زیادی آن را به عنوان یکی از مصادیق  (به عبارت دقیق ‌تر: مصداق اعتیاد رفتاری) در نظر می ‌گیرند.

اعتیاد به کار یک مساله ی جدید نیست که بگوییم با مدرنیته به وجود آمده، بلکه ریشه در گذشته نیز دارد! گواه این مطلب را می توان در داستان زندگی برخی افراد که در دهه های پیش زندگی می کردند، جویا شد؛ وقتی برخی داستان های گذشته را مرور می کنیم، می توانیم نشانه های اعتیاد به کار را در آن افراد ببینیم!

در واقع، این مشکل در گذشته وجود داشته است اما با پیشرفت تکنولوژی و گستردگی ابزار ارتباطی نظیر اینترنت، کامپیوتر، موبایل، پیام رسان ها و پلتفرم ها شکل پیچیده تر و شدید تری از این نوع اعتیاد بروز پیدا کرده است.

نقش تکنولوژی در افزایش اعتیاد به کار

بزرگ ترین نقشی که تکنولوژی در افزایش اعتیاد به کار دارد این است که در گذشته چون راه های ارتباطی محدود بودند، نامه نگاری ها به صورت ماشینی انجام نمی گرفت و... فرد مجبور بود تمام اسناد و مدارک کاری را در محل کار خود بررسی کند.

الان اما با گوشی موبایل و لپ تاپ شخصی می توان حتی در خانه، کارها را سر و سامان داد!

البته این پیشرفت تکنولوژی باعث سهولت انجام کارها شده و ما این را قبول داریم اما نکته این است: مرزبندی را رعایت کنید!

هنگام کار و در ساعت کاری باید فقط کار کرد، و هنگامی که به خانه می آیید باید در کنار و در خدمت خانواده باشید.

بسیاری از افراد به این اعتیاد مبتلا هستند و تا وقتی مشکلات مربوط به آن را به چشم خود نبینند، این مرزبندی را رعایت نمی کنند.

یک ویژگی این بیماری این است که نسبت به سایر بیماری ها، جوانب منفی کمتری دارد؛ حتی گاهی برخی آن را مزیت دانسته و برای آن به فرد پاداش می دهند! به همین علت برخی معتقدند این بیماری یک مشکل صرفا فردی نیست، و باید آن را به عنوان یک مشکل سیستمی بررسی کرد.

بیشتر بخوانید: علائم فشار روانی

علائم و نشانه های اعتیاد به کار

برخی فرهنگ ها سخت کار کردن را یک مزیت و اصل انسانی در زندگی می دانند، به طوری که افراد را به کار زیاد سوق می دهند! در این جوامع اعتیاد به کار دور از انتظار نیست.

در این چنین وضعیتی افراد می توانند رفتار خود را به راحتی توجیه کنند و با خود می ‌گویند کار زیاد برای موفقیت لازم است؛ این چنین افرادی اعتیاد به کار خود را قبول نداشته و خود را متعهد به کار و موفق در انجام وظایف می‌ دانند، گویی که به دنیا آمده اند که کار کنند!  این در حالی است که اعتیاد به کار با اشتیاق به کار به کلی متفاوت است و دو مقوله ی جدا از هم هستند.

برخی از مهم‌ ترین نشانه ‌های اعتیاد به کار شامل موارد زیر است:

1- گذراندن ساعات زیادی در محل کار، حتی وقتی نیاز به ماندن بیش از حد وجود ندارد!

2- کاهش ساعات استراحت به منظور پیش بردن کار ها

3- غرق شدن بیش از حد در کار و مسائل مربوط به موفقیت شغلی

4- ترس زیاد از شکست خوردن در چالش ‌های شغلی

5- حس پارانویا در خصوص عملکرد شغلی

6- به خطر انداختن روابط شخصی به خاطر کار

7- موضع و حالت دفاعی در برابر نظرات دیگران در خصوص کار

8- استفاده از کار به عنوان دلیلی برای چشم ‌پوشی از روابط اجتماعی

9- کار کردن برای مواجهه با احساس گناه و افسردگی

10- کار کردن برای فراموش کردن بحران ‌هایی همچون مرگ، طلاق و مشکلات مالی

11- فکر کردن به روشی جدید برای افزایش ساعات کاری در شبانه روز

12- کار کردن بیش از ساعاتی که برای آن از قبل برنامه‎ ریزی کرده‌ اند

13- نگرانی دوستان و آشنایان از ساعات کار زیاد او

14- فکر کردن به مسائل شغلی در ساعات استراحت

15- وقف خود به کار

16- عادات کاری بد

17- کار کردن بیش از همکاران دیگر

البته به این نکته توجه کنید که هر کس با علائم بالا، صرفا دارای اعتیاد به کار نیست! در این خصوص باید دو مولفه ی مهم یعنی شرایط محیطی و زمان را در نظر گرفت.

منظور از زمان این است که باید رفتار فرد را در طول زمان بررسی کنید و نتیجه بگیرید که معتاد به کار است.

منظور از شرایط محیطی هم این است که فرد برای کار کردن، اجبار نداشته باشد و کاملا اختیاری کار زیاد را بپذیرد؛ برای مثال فرد حقوق خوبی می گیرد و کفاف زندگی اش را می دهد ولی باز هم اضافه کاری می کند!

گاهی شرایطی پیش می آید مثلا فرد جوانی برای تامین معاش زندگی خود راهی بجز کار کردن زیاد ندارد، یا زنی همسر خود را از دست می دهد و برای تامین مخارج فرزندان خود مجبور است چند جا مشغول به کار شود.

این افراد معتاد به کار نیستند و به اجبار در برهه ای از زمان پرکار شده اند؛ فرد جوانی که باید بیشتر وقتش را به خوش گذرانی صرف کند اما کار می کند، منتظر است به اهداف خود در زندگی برسد و دیگر زیاد کار نکند.

این شرایط با فردی که از کار کردن زیاد لذت می برد کاملا متفاوت است.

اثرات منفی اعتیاد به کار

برخی از اثرات منفی اعتیاد به کار شامل موارد زیر می شود:

1- فرسودگی شغلی یا Burnout

2- ایجاد وسواس های فکری مثل کمال گرایی

3- کاهش عملکرد شغلی

4- مشکلات مکرر سلامتی

5- بی خوابی به دلیل استرس ناشی از کار

6- افسردگی

7- اضطراب

8- تاثیرات منفی روی روابط خانوادگی و اجتماعی

9- انزوا و آسیب پذیری بیشتر در مقابل سایر اعتیادها

چند راهکار برای رهایی از دام اعتیاد شغلی

1- برای بعد از ساعات کاری خود برنامه داشته باشید

2- خود را ملزم کنید آخر هفته را به تفریح بگذرانید

3- برای کار نکردن خود را تشویق کنید

4- هر روز روی تعداد مشخصی از کارهای اولویت دار تمرکز کنید

5- زمان بیشتری با دوستان و خانواده بگذرانید

6- سرگرمی های جدید برای خود دست و پا کنید؛ مثلا به باشگاه ورزشی بروید، کلاس شنا و .

اگر فکر می کنید برخی از علائم اعتیاد شغلی دارید، حتما راهکارهایی که گفته شد را به کار ببرید. اعتیاد به هر شکلی که باشد برای روح و روان و جسم شما بد است و می تواند شما را از بسیاری از حس های خوب محروم کند.