پوست به عنوان اولین لباس انسان باید تحت مراقبت قرار بگیرد و داشتن اطلاعات کافی از روتین های مراقبتی پوست و بیماری های تهدید کننده زیبایی پوست می تواند ما را در داشتن پوشتی زیبا و سالم یاری دهد.

یکی از بیماری های شایع پوستی، اگزماست. این بیماری محدودیت سنی ندارد و می تواند تمامی افراد را از نوزادان گرفته تا بزرگسالان تحت تاثیر قرار دهد. اما بدیهی است که بروز این بیماری در سنین مختلف کمی متفاوت خواهد بود. اگزما که درماتیت آتوپیک نیز نامیده می شود معمولا با بروز علائمی مانند خارش و لکه های پوستی ملتهب تشخیص داده می شود.

انواع اگزما چیست؟

وقتی مردم درمورد اگزما صحبت می کنند، معمولاً منظورشان درماتیت آتوپیک است و تصویری که از آن در ذهن دارند پوستی خشک همراه با خارش است که اغلب با راش قرمز ظاهر می شود. درماتیت آتوپیک شایع ترین و مزمن ترین نوع اگزما است.

انواع دیگر اگزما

درماتیت تماسی / Contact dermatitis

درماتیت تماسی در اثر تماس با مواد محرک ایجاد می شود. سوزش، خارش و قرمزی از نشانه های درماتیت تماسی است. البته که با برداشتن ماده تحریک کننده، التهاب از بین می رود.

علل شایع درماتیت تماسی آلرژیک معمولا به علت تماس با اجسام زیر است :

جواهرات ساخته شده از نیکل و طلا، دستکش لاتکس، عطرها یا مواد شیمیایی در لوازم آرایشی و محصولات مراقبت از پوست، بلوط سمی یا پیچک سمی. برخی دیگر از مواد نیز وجود دارند که درماتیت تماسی تحریکی را ایجاد می کند؛ این مواد شامل اسید باتری، سفید کننده ها و مواد شوینده یا حتی اسپری فلفل است.

اجتناب از مواجهه اولیه با محرک ها می تواند به پیشگیری از درماتیت تماسی کمک کند. برای این کار می توانید هنگام خرید به وجود برچسب "هیپوآلرژیک" یا "بدون بو" دقت کنید. هم چنین به جای استفاده از دستکش لاتکس از دستکش های وینیل استفاده کنید.

اگر می دانید که پوست حساسی دارید بهتر است قبل از استفاده از یک محصول بهداشتی، در ابتدا آن را به صورت نقطه ای تست کنید و روی آن را بپوشانید تا در معرض آب و صابون قرار نگیرد.  پس از گذشت 48 الی 96 ساعت پوست خود را از بابت قرمزی، سوزش و ... بررسی کنید و در صورت وجود این علائم استفاده از محصول را متوقف کنید.

از مشکلات افرادی که به درماتیت تماسی مبتلا هستند می توان به عفونت ها اشاره کرد چرا که پوست با خارش ممکن است دچار خراش شود و یا با تراوشات پوستی مرطوب شود. همین موضوع فرد را مستعد ابتلا به عفونت های باکتریایی و قارچی می کند. شایع ترین انواع عفونت استافیلوکوک و استرپتوکوک است که می توانند منجر به بیماری به نام زردی شوند. این عفونت ها با دارو های آنتی بیوتیکی و ضد قارچی قابل درمان هستند.

درماتیت دیسیدروتیک / Dyshidrotic dermatitis

اگزمای دیسیدروتیک به نام پومفولیکس (pompholyx) نیز شناخته می شود؛ درماتیت دیسیدروتیک انگشتان، کف دست ها و کف پا را درگیر می کند. تاول ها می توانند به صورت برجستگی های ریز روی انگشتان ظاهر شوند و ممکن است با مایع پر شوند. تاول ها به طور معمول حدود 3 تا 4 هفته باقی می مانند و ممکن است به دلیل مسائل مختلفی مانند آلرژی، ژنتیک یا استرس ایجاد شوند. این نوع اگزما هم چنین باعث ایجاد لکه های خارش دار و پوسته پوسته می شود که قرمز رنگ است و ترک می خورند یا دردناک می شوند. این بیماری در زنان شایع تر است.

درماتیت نومولار / Nummular dermatitis

اگزمای نومولار اغلب پس از یک آسیب پوستی مانند سوختگی، ساییدگی یا نیش حشره ظاهر می شود. درماتیت نومولار باعث ایجاد لکه های گرد و خشک در پوست در روز های سرد زمستان می شود که می تواند چندین ماه دوام بیاورد. درماتیت نومولار معمولا پا ها را هدف قرار می دهد و در مردان شایع تر است. طبق گفته انجمن پوست آمریکا (AAD) مردان معمولاً اولین دوره خود را بعد از 50 سالگی و زنان قبل از 30 سالگی تجربه می کنند. برخی از کودکان مبتلا به درماتیت آتوپیک شدید (AD) ممکن است به اگزمای نومولار نیز مبتلا شوند.

علائم اگزما چیست؟

علامت اصلی اگزما خارش، خشکی، زبری، پوسته پوسته شدن، ملتهب و تحریک شدن پوست است. التهاب پوستی می تواند نوسان داشته باشد و پس از مدتی فروکش کند و دوباره شعله ور شود.  اگزما می تواند در هر جایی رخ دهد، اما معمولاً بازوها، آرنج داخلی، پشت زانو یا سر (به ویژه گونه ها و پوست سر) را درگیر می کند؛ مسری نیست و در برخی موارد با افزایش سن شدت کمتری پیدا می کند.

علت ابتلا به اگزما چیست؟

علت اگزما به طور کامل شناخته نشده است. اما اعتقاد بر این است که سیستم ایمنی فرد مبتلا بیش از حد فعال است که وقتی در معرض محرک‌ها قرار می‌گیرد، واکنش تهاجمی نشان می‌دهد. به طور معمول، سیستم ایمنی پروتئین ها را که بخشی از بدن انسان هستند، نادیده می گیرد و فقط به پروتئین های بیگانه و مهاجم ها را مانند باکتری ها یا ویروس ها مورد حمله قرار می دهد. در اگزما، سیستم ایمنی توانایی تشخیص این دو را از دست می دهد و موجب بروز علائم می شود.

محرک هایی که موجب تشدید واکنش می شوند عبارتند از:

- مواد شیمیایی موجود در پاک کننده ها و شوینده ها که پوست را خشک می کند

- مواد خش دار مانند پشم

- پارچه های مصنوعی

- افزایش دمای بدن

- تعریق

- تغییرات دما

- افت ناگهانی رطوبت

- فشار

- حساسیت غذایی

- شوره حیوانات

- عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی

ریسک فاکتور های اگزما کدام ها هستند؟

ابتلا به اگزما در کودکانی که مبتلا به تب یونجه و آسم هستند شایع تر است؛ هم چنین افرادی که اعضای خانواده آن ها اگزما دارند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. تب یونجه که به آن رینیت آلرژیک نیز گفته می شود، علائم و نشانه هایی همانند سرما خوردگی مانند آبریزش بینی، خارش چشم، احتقان، عطسه و فشار سینوسی ایجاد می کند. تفاوت تب یونجه و سرما خوردگی در این است که سرماخوردگی برخلاف تب یونجه عامل ویروسی دارد.

تشخیص اگزما

هیچ آزمایش خاصی وجود ندارد که بتوان از آن برای تشخیص اگزما استفاده کرد. اگر پزشک شما قبلاً این عارضه را دیده باشد و تجربه کافی داشته باشد، ممکن است با مشاهده علائم شما بتواند آن را تشخیص دهد. البته که آزمایش پچ می‌تواند آلرژن‌های خاصی را مشخص کند که باعث ایجاد علائم می‌شوند. آلرژن به طور کلی به موادی گفته می شود که موجب بروز واکنش های حساسیتی یا آلرژیک در بدن می شوند. آلرژن ها از گرده گل تا یک ماده غذایی خاص متفاوت هستند و قاعدتا در همه افراد یکسان نیستند.

در طی آزمایش پچ، یک ماده حساسیت زا به چسبی که روی پوست قرار می گیرد، اعمال می شود. اگر به آن ماده حساسیت زا حساسیت داشته باشید، پوست شما ملتهب و تحریک می شود.

بیشتر بخوانید: تاول چیست؟

اگزما چگونه درمان می شود؟

داروهایی مانند آنتی هیستامین های خوراکی که بدون نیاز به نسخه قابل تهیه هستند یا به اصطلاح OTC هستند از گزینه های درمانی اگزما به شمار می روند. هیستامین ماده ای است که در هنگام واکنش های آلرژیک در بدن ترشح می شود و علائم التهاب مانند آبریزش بینی و ... را نمایان می کند. مصرف دارو های آنتی هیستامین می تواند از این ماجرا جلوگیری کند. از جمله آنتی هیستامین های کاربردی می توانیم موارد زیر را مثال بزنیم:

- ستیریزین (Zyrtec)

- دیفن هیدرامین (بنادریل)

- فکسوفنادین (آلگرا)

- لوراتادین (کلاریتین)

آنتی هیستامین ها می توانند موجب خواب آلودگی شوند بنابراین هنگامی که نیاز به سطح کافی ای از هوشیاری دارید؛ مثلا در سرکار هستید یا امتحان مهمی پیش رو دارید، بهتر است از مصرف آنتی هیستامین ها خودداری کنید.

کرم ها و پمادهای کورتیزون (استروئید) می توانند خارش و پوسته ریزی را تسکین دهند. اما این دسته از داروها می توانند پس از استفاده طولانی مدت عوارض جانبی داشته باشند که عبارتند از:

- نازک شدن پوست

- تحریک

- تغییر رنگ

استروئیدهای کم قدرت، مانند هیدروکورتیزون، بدون نسخه در دسترس هستند. در صورتی که بدن به این دارو ها پاسخ کافی ندهد می توان با تجویز پزشک استروئید های قوی تر را امتحان کرد اما در نظر داشته باشید که مصرف بی رویه کورتیکواستروئید ها به هیچ عنوان توصیه نمی شود. در موارد شدید، پزشک ممکن است کورتیکو استروئیدهای خوراکی را تجویز کند. از مشکلات و عوارض این دارو ها، آسیب جدی به استخوان هاست.

برای درمان عفونت، پزشک می تواند یک آنتی بیوتیک موضعی یا خوراکی تجویز کند. بهتر است بدانید که آنتی بیوتیک ها مخصوص عفونت های باکتریایی است و در درمان عفونت های قارچی یا ویروسی تاثیری ندارد. به همین دلیل برای درمان عفونت های قارچی باید از دارو های مخصوص ضد قارچی استفاده کرد.

متاسفانه در کشور های درحال توسعه شاهد مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها هستم که چندین عوارض را در پی دارد؛ مهم ترین آنها ایجاد مقاومت در بدن است. بدین صورت که بدن رفته رفته و به مرور زمان دیگر به برخی آنتی بیوتیک ها پاسخ نمی دهد و فرد مجبور خواهد بود از داروهای قوی تر استفاده کند.

از طرف دیگر استفاده مکرر از آنتی بیوتیک ها می تواند بر روی باکتری های فلور بدن انسان نیز تاثیر گذار باشد. فلور ها آن دسته از میکروارگانیسم هایی هستند که به صورت طبیعی در بدن انسان وجود دارند و موجب بروز بیماری نخواهند شد. مثلا بر روی پوست و روده انسان باکتری های زیادی زندگی می کنند و سلامت ما وابسته به همین میکروارگانیسم هاست.

با مصرف آنتی بیوتیک ها و آسیب به این دست باکتری ها، بدن در معرض عفونت های دیگر از جمله عفونت های قارچی قرار خواهد گرفت. به همین دلیل مصرف آنتی بیوتیک از آنچه به نظر می آید بسیار جدی تر است.

سرکوب کننده های ایمنی داروهای تجویزی هستند که از واکنش بیش از حد سیستم ایمنی نسبت به آلرژن ها جلوگیری می کنند. این امر از تشدید اگزما جلوگیری می کند. عوارض جانبی این دسته از داروها شامل افزایش خطر ابتلا به سرطان، عفونت، فشار خون بالا و بیماری کلیوی است.

درمان های غیر دارویی نیز از گزینه های انتخابی بیماران هستند؛ به عنوان مثال نور درمانی یا فتوتراپی، از نور ماوراء بنفش یا لامپ های خورشیدی برای کمک به جلوگیری از پاسخ های شدید سیستم ایمنی که باعث اگزما می شود استفاده می کند و می تواند به کاهش یا رفع اگزما کمک کند. همچنین تاثیر خوبی بر عفونت های باکتریایی پوست دارد.

تغییر سبک زندگی: استرس می تواند علائم را تحریک یا تشدید کند به همین دلیل بهتر است بر روی روش هایی که موجب کنترل استرس می شوند تمرکز کنیم؛ مانند:

- تنفس عمیق

- مدیتیشن

- یوگا

- گوش دادن به موسیقی آرامش بخش

- اهمیت دادن به خواب خوب و با کیفیت

برای کاهش خارش می توان از کمپرس آب سرد یا خیس کردن پوست به مدت 15 تا 20 دقیقه در حمام با آب گرم یا ولرم استفاده کرد. به دلیل عوارض جانبی احتمالی، همیشه قبل از استفاده از مکمل های گیاهی یا شروع یک برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. ورزش شدید می تواند برای افراد مبتلا به اگزما دشوار باشد زیرا تعریق می تواند باعث خارش شود. اما در صورت نیز از لباس های چندی لایه استفاده کنید تا بدن در طی ورزش خنک بماند. هم چنین اگر در دوره ای هستید که اگزما تشدید پیدا کرده است از انجام فعالیت های فیزیکی شدید خودداری کنید.

درمان های خانگی محبوب عبارتند از:

- چای سبز، سیاه یا اولانگ

- روغن نارگیل، آفتابگردان، گل گاوزبان و پامچال

- طب سوزنی

- رایحه درمانی

- تکنیک های آرام سازی، مانند مدیتیشن، یوگا

پیشگیری از اگزما

- تغییرات سبک زندگی مانند کاهش استرس و بهبود خواب می تواند احتمال تشدید اگزما را کاهش دهد.

- از مواد محرک مانند پارچه های خشن، صابون های تند و شوینده ها اجتناب کنید.

- هوای سرد همچنین می تواند پوست را خشک کرده و باعث شعله ور شدن پوست شود. از آنجایی که پوست خشک می تواند باعث تشدید اگزما شود، متخصص پوست می تواند مرطوب کننده ای در قالب پماد یا کرم توصیه کند که به تسکین پوست کمک کند.