امروزه یکی از اصلی ترین هشدارها و نگرانی ها برای ادامه نسل بشر، مساله آلودگی است. آلودگی محیط زیست که حالا پیشرفته تر از قبل و به میزان خیلی زیاد وجود دارد. ما با بحران آلودگی روبرو هستیم که آینده را برای کودکانمان تیره و تار می کند. اگر اکنون به مضرات آلودگی ها توجه نکنیم و سعی در کاهش آن ها نداشته باشیم، مدیون تمامی نسل آینده هستیم! محیط زیست یک موهبت الهی است که باید آن را برای آیندگان حفظ کنیم. در این مقاله راجع به انواع آلودگی ها و اثرات مخرب آن ها بر زندگی انسان و محیط زیست صحبت می کنیم. لطفا این مقاله را تا انتها بخوانید، اگر زندگی کودکتان برای شما مهم است!

انواع آلودگی های محیط زیست

ابتدا بیایید محیط زیست را تعریف کنیم. محیط زیست به چه چیزی گفته می شود؟ در یک تعریف جامع، محیط زیست عبارت است از مجموعه ای از شرایط بیرونی که در طول زندگی یک موجود زنده، بر او اثر می گذارد. از نظر دیدگاه جهانی، سه جز اصلی محیط زیست انسان ها آب، خاک و هوا است.

تصور شما از کلمه آلودگی چیست؟ وقتی این کلمه را می شنوید چه چیزی یادتان می افتد؟ جنگل های پوشیده شده از زباله؟ سواحل زیبای دریا که پر شدند از زباله های مختلف؟ اما آیا آلودگی فقط به همین موارد محدود می شود؟ خیر! آلودگی انواع و سطوح مختلفی دارد. هر نوع از آلودگی در واقع یک اخطار و هشدار است برای آیندگان. با توجه به تعریف محیط زیست، هر عاملی که باعث آلودگی اجزای محیط زیست انسان ها شود، آلودگی تلقی می شود.

انواع آلودگی محیط زیست شامل موارد زیر است:

- آلودگی هوا

- آلودگی آب

- آلودگی خاک

- آلودگی صوتی

- آلودگی رادیواکتیو

- آلودگی حرارتی

- آلودگی نوری

- آلودگی بصری

- آلودگی شخصی

- آلودگی مواد مغذی

- آلودگی آشغالی

در ادامه به هر کدام از انواع آلودگی ها می پردازیم.

آلودگی هوا (Air Pollution)

بیشتر بخوانید: انرژی زمین گرمایی چیست

به هرگونه آلودگی جوی ترکیب طبیعی هوا را بر هم بزند، آلودگی هوا گفته می شود. آلودگی هوا می تواند به شکل های مختلفی نظیر ذرات گرد و غبار، یا گازهای گلخانه ای مثل کربن دی اکسید یا سایر بخارات مضر باشد که قابل حذف با چرخه طبیعی کربن یا نیتروژن نیستند و ترکیب طبیعی هوا را مختل می کنند.

منابع آلودگی هوا:

- اگزوز ماشین ها

- ریزگردها

- ساخت و ساز و تخریب ساختمان ها

- آتش سوزی ها

- فعال شدن آتشفشان

- فرسایش خاک

آلودگی آب (Water Pollution)

هر تغییر فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در ساختار و ترکیب آب به گونه ای رخ دهد که پیامدهای مضری بر سلامتی انسان، جانوران و گیاهان داشته باشد، آلودگی آب شناخته می شود.آلودگی آب ممکن است به علل مختلفی رخ دهد که طبیعی باشند یا فعالیت های انسان  در آن ها دخیل باشد. برای مثال رهاکردن پسماند کارخانه ها در آب ها نمونه ای آلودگی آب است که کیفیت آب را کاهش می دهد و برای محیط زیست خطرناک است.

آلودگی آب ممکن است در رودخانه ها، اقیانوس ها، دریاچه ها و ... ایجاد شود و در منابع مختلف آب که کنار هم جریان دارند، پخش شود.

برخی از منابع آلودگی آب :

- تخلیه نامناسب و غیراصولی زباله ها

- پوسیدگی مواد آلی در منابع آبپپ

- افزایش رسوبات حاصل از فرسایش خاک

آلودگی خاک (Soil pollution)

آلودگی خاک یکی از انواع آلودگی است و بیانگر کاهش کیفیت خاک به طوری که مانع رشد گیاهان در آن شود، است. آلودگی خاک هم می تواند طبیعی باشد و هم عمدی توسط انسان ایجاد شود. دفن زباله ها در خاک نوعی از آلودگی خاک است که عمدی ایجاد می شود. بخش عمده آلودگی خاک طبیعی است و می تواند اثرات جبران ناپذیر زیادی به همراه داشته باشد.

برخی از منابع آلودگی خاک:

- زباله های خطرناک

- فاضلاب ها

- پسماندهای خانگی و صنعتی

- جنگل زدایی و اقدامات تخریبی

- شیوه های کشاورزی نادرست

- استخراج معادن

آلودگی صوتی (Noise pollution)

آلودگی صوتی به سطوح نامطلوب صوت ناشی از فعالیت های انسانی گفته می شود که در زندگی عادی مردم آن منطقه اختلال ایجاد می کند.

برخی منابع آلودگی صوتی:

- ترافیک جاده ای

- فرودگاه ها

- راه آهن

- کارخانه ها و مراکز صنعتی

- کنسرت ها

- ساخت و ساز و یا تخریب ساختمان ها

آلودگی رادیواکتیو (Radioactive pollution)

آلودگی پرتویی یا رادیواکتیو یکی از گونه های نادر و البته بسیار مضر آلودگی است که وقتی رخ دهد، پیامدهای ناگواری را تا کیلومترها آن طرف تر و برای سالیان سال برای تمام انسان ها، جانوران و گیاهان آن منطقه و اطرافش ایجاد می کند. فعالیت های رادیواکتیو بسیار پرخطر هستند و به علت خطرات و پیامدهای خطرناک ناشی از آن ها تحت قوانین خاصی انجام می شوند.

برخی از منابع آلودگی رادیواکتیو:

- حوادث غیرمترقبه برای نیروگاه های هسته ای

- نست نیروگاه های هسته ای

- دفع نامناسب و غیراصولی زباله های رادیواکتیو

- عملیات های استخراج اورانیوم

آلودگی گرمایی یا حرارتی (Thermal pollution)

آلودگی حرارتی یا گرمایی، به گرمای اضافه ای گفته می شود که در طولانی مدت باعث ایجاد اثرات نامطلوبی می شود. زمین یک چرخه حرارتی طبیعی دارد ولی افزایش بیش از حد دما نوعی از آلودگی های محیط زیستی نادر است که در اثرات طولانی مدتی به همراه دارد. اکثر منابع آلودگی های حرارتی به منطقه خود محدود می شوند، اما باز هم برخی از منابع آلودگی های حرارتی می توانند تاثیرات گسترده ای بر مناطق جغرافیایی بگذارند.

برخی از منابع آلودگی حرارتی:

- نیروگاه ها

- پراکندگی مراکز شهری و شهرنشینی

- آلودگی هوا

- جنگل زدایی

- فقدان منابع آب (منابع آبی باعث تعدیل دما می شوند)

آلودگی نوری (Light pollution)

به نور و روشنایی بیش از حد که مزاحم تلقی شود، آلودگی نوری می گویند. برخی می پندارند که آلودگی نوری فقط محدود به مناطق شهرنشین است اما این غلط است و بخش بزرگی از دنیای مدرن از این نوع آلودگی رنج می برد.

منابع آلودگی نوری:

- شهرهای بزرگ با نورپردازی های زیاد و خیره کننده

- بیلبوردهای تبلیغاتی

- سرگرمی های شبانه مثل مسابقات فوتبال

- درخشش آسمان

- خطای نوری (تابش نور مصنوعی به صورت ناخواسته از چراغ های خیابان ها و .. )

آلودگی بصری یا بینایی (visual pollution)

حتما تاکنون سیم های نامنظم در پست های برق به چشمتان خورده است؛ این نوعی از آلودگی بصری یا بینایی است. وجود اجسام و اشیای مزاحم که منظره را زشت می کنند. نمونه های دیگر آلودگی بصری را می توان وقتی دید که ساحل یا جنگل پر از پسماند و زباله هایی انسان ها است. دیدن این مناظر باعث ایجاد استرس می شود و بر روحیه انسان تاثیر منفی می گذارد.

برخی منابع آلودگی بصری :

- خطوط برق

- بیلبوردهای تبلیغاتی، نوشته های تبلیغاتی روی دیوارها

- ساختمان های متروکه و اشیای رها شده

- مناطقی که در آن ها ساخت و ساز انجام می شود

آلودگی شخصی (Personal pollution)

آلودگی شخصی به اقدامات و سبک زندگی افرادی گفته می شود پیامدهای مضری به همراه دارد.

برخی منابع آلودگی شخصی عبارتند از:

- سیگار کشیدن یک نوع آلودگی شخصی است.

- آلودگی ایجاد شده در اثر حیوانات خانگی و غفلت صاحبان آن ها.

- استفاده از کودهای شیمیایی چمن زنی نوعی آلودگی شخصی به شمار می رود.

- مواد شیمیایی موجود در مواد شوینده و پاک کننده های خانگی.

- طبق نظر EPA آلودگی شخصی انواع دارویی و محصولات مراقبت شخصی (PPCP) را شامل می  شود.

آلودگی مواد مغذی (Nutrient pollution)

آلودگی مواد مغذی یک چالش بزرگ است که در سراسر دنیا وجود دارد. آلودگی های دیگر مثل آلودگی های شخصی، فعالیت های انسانی باعث تولید نیتروژن و فسفر بیش از اندازه می شود. این نیتروژن و فسفر از طرق مختلف نظیر کودهای شیمیایی، فاضلاب ها، کود حیوانی، رواناب ها و .. در آب و خاک تخلیه می شود و از همین راه به گیاهان منتقل شده و باعث آلودگی مواد مغذی می شود.

آلودگی آشغالی یا لیترینگ  (Littering pollution)

لیترینگ به هر نوع زباله ای گفته می شود که به طور نامناسب دفع و یا دورریخته شود. این نوع آلودگی می تواند در گروه انواع دیگر آلودگی ها مثل آلودگی شخصی، بصری، آب و خاک قرار بگیرد. نمونه های این نوع آلودگی را می توان به وفور در سواحل و جنگل ها مشاهده کرد. لیترینگ می تواند شامل ظروف فست فود، بطری، بسته بندی های کاغذی و پلاستیکی مواد خوراکی و ... باشد. شاید برای شما جالب باشد که 90 درصد لیترینگ سواحل را پلاستیک ها تشکیل می دهند.

انواع آلودگی های محیط زیست چه تاثیری بر زندگی انسان ها دارند؟

طبیعت و محیط زیست اطراف ما، یک نعمت الهی است که باید آن را قدر بدانیم و از آن محافظ کنیم. محیط زیست نقش بسیار مهمی در ادامه نسل انسان و دیگر جانوران دارد و هر آسیبی به آن اثرات جبران ناپذیری به وجود خواهد آورد. بحران آلودگی یکی از مهم ترین مسائلی است که بشر امروزی باید بیشتر به آن توجه کند. حجم زیاد از انواع آلودگی ها باعث نابودی این محیط زیست و به خطر افتادن زندگی انسان و انقراض گونه های مهم جانوری و گیاهی می شود. تمامی موجودات و گیاهان جزئی از محیط زیست ما هستند و زندگی ما به نوعی به هم وابسته است. منشا اکثر انواع آلودگی ها فعالیت های انسانی است که می توان آن ها را کنترل کرد. آلودگی هوا باعث افزایش بیماری های مزمن مثل سرطان می شود. از طرفی انقراض بسیاری از گونه های جانوری را نیز به همراه دارد. رها کردن زباله ها در محیط زیست، زندگی موجودات آن اکوسیستم را در خطر می اندازد. امروزه بارها مشاهده می کنیم که زباله هایی که توسط انسان ها در طبیعت رها گشته اند، به چوبه داری برای دیگر جانوران مثل پرندگان، ماهی ها، لاک پشت ها و ... شدند.

ارزش محیط زیست در منظر اسلام

 حتی دین ما یعنی دین اسلام به حفظ طبیعت و زندگی دیگر جانداران توصیه کرده است. امام علی (ع) در رابطه با پیوند انسان با طبیعت پیرامونش این چنین سخن گفته اند: تقوا پیشه کنید در حق بندگان و شهرها، که شما مسئول هستید؛ حتی از سرزمین ها و چهارپایان. انسان هرگز اجازه ندارد خود را رها و لجام گسیخته و آزاد در بهره برداری از طبیعت بداند و حق ندارد با آلوده کردن و ویران ساختن طبیعت، به آسایش برسد. در فرهنگ اسلام همیشه از طبیعت به عنوان گهواره و زمینه ساز پرورش و کمال انسانی یاد شده است. در نتیجه هر کسی که به این طبیعت آسیب برساند و زمینه رشد و کمال انسان های دیگر را به خطر بیاندازد، گناهکار شناخته شده و باید با او مقابله شود.

سخن پایانی

اگر طبیعت و منابع طبیعی نباشند، زندگی انسان ها روی کره زمین به اتمام می رسد. پس باید تمام انسان ها به عواقب فعالیت های خود بنگرند و به فکر طبیعت باشند. دامن سبز طبیعت پناه انسان هاست در برابر زندگی پر سر و صدای شهری، حال اگر این طبیعت را با زباله هایی که در آن رها می کنیم از بین ببریم، از سر و صدای شهر به کجا باید بگریزیم؟ فردا را تصور کنید که فرزندان ما از طبیعت، از کوه، از جنگل، از هوای سالم، آب سالم بی بهره اند؛ ما در برابر آن ها مسئولیم. لطفا به فکر طبیعت باشید.