احتمالاً اسم این بیماری به گوشتان خورده باشد و یا حتی با افراد مبتلا با آن از نزدیک برخورد داشته باشید. خروسک که معمولاً یک بیماری کوتاه مدت است، به التهاب حنجره، نای و نایژه‌های اصلی اطلاق می‌شود. به علت تنگ بودن مجاری تنفسی در بچه‌ها ریسک ابتلا به انسداد مجاری هوایی به دلیل تورم و التهاب بیشتر است. لارنگوتراکئوبرونشیت در فصل پاییز و زمستان رخ می‌دهد و اغلب به فرم خفیف خود محدود شونده، تظاهر می‌یابد. این بیماری معمولاً در سنین ۶ ماه تا ۳ سال دیده می‌شود ولی در هر سنی می‌تواند رخ دهد. کروپ ویروسی در پسران با نسبت ۳ به ۲ شایع‌تر است اما به طور کلی سن شایع معمولاً در ۲ سالگی است.

در صورتی که یکی از اعضاء خانواده به این بیماری مبتلا گردد، خطر ابتلا سایر افراد خانواده ۱۵ درصد می‌باشد. این بیماری معمولاً در اثر آلودگی ویروسی مجرای هوای فوقانی رخ می‌دهد. این عفونت موجب بروز التهاب در داخل گلو می‌گردد، که منجر به مشکلات تنفسی و علائمی مانند سرفه به شکل «پارس سگ»، صدایاستریدور و گرفتگی صدا می‌گردد. علائم خروسک ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد و معمولاً در هنگام شب تشدید می‌شوند. این بیماری معمولاً با مصرف استروئید خوراکی و در موارد شدیدتر با مصرف اپی‌نفرین درمان می‌گردد. در موارد بسیار نادری به بستری در بیمارستان نیاز می‌گردد.

هرچند این بیماری را می‌توان طبق علائم بالینی شناسایی کرد و احتمال بروز علائم ناشی از عوامل شدیدتری همچون اپی‌گلوتیت و انسداد مجرای هوایی وجود ندارد اما باز هم در برخی موارد نادر، موجب مرگ در اثر اختلالات تنفسی یا ایست قلبی می‌گردد. بیشتر اوقات نیازی به بررسی‌های بیشتر از جمله آزمایش‌های خون، رادیولوژی و کشت میکروب نیست. خروسک بیماری شایعی است و در حدود ۱۵٪ از کودکان دیده می‌شود که بیشتر آن‌ها در سنین ۶ ماه تا ۵ الی ۶ سال قرار دارند. نوجوانان و بزرگسالان به ندرت دچار خروسک می‌شوند. دیفتری یکی از عوامل عمده‌ای است که باعث این بیماری می‌گردد، که این عامل با موفقیت واکسیناسیون، و پیشرفت بهداشت و استانداردهای زندگی در جهان غرب بهبود یافته و به تاریخ پیوسته‌ است.

علائم بیماری خروسک

در ابتدای مطالب و به صورت خلاصه به علائم و نشانه‌های این بیماری اشاره کردیم اما برای درک بیشتر باید عرض کنیم که علامت مشخصه این بیماری بخصوص در کودکان زیر ۳ سال که در مقایسه با بزرگسالان سیستم تنفسی باریک‌تر و کوچک‌تری دارند و ممکن است علائم شدیدتری داشته باشند، به شرح زیر است: تب بالای ۳۸ درجه، سرفه‌هایی شبیه صدای سگ، عطسه و آبریزش بینی، صدای خشن، تنفس دشوار همراه با صداسرفه‌های خشن، درد و ریزش اشک از چشم‌ها. مشکلات تنفسی شدید در خروسک یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود. در صورت مشاهده علائم زیر فوراً به مرکز درمانی مراجعه کنید: مشکل در بلعیدن یا قورت دادن، تغییر رنگ پوست (مشاهده رنگ آبی یا خاکستری در اطراف بینی، دهان و ناخن‌ها) و تنفس صدادار.

علل ایجاد بیماری خروسک

اگر تا به حال با فرد مبتلا به این نوع بیماری برخورد نداشته‌اید، ممکن است گمان کنید که علائم آن حاد نبوده و شخص بیمار درد و رنج زیادی را تحمل نمی‌کند در صورتی که اصلاً این گونه نیست! همان ‌طور که گفتیم، ویروس‌ها عامل اصلی بیماری خروسک هستند. در ۷۵٪ موارد ویروس پاراآنفلوآنزا، و به خصوص نوع اول و دوم آن، عامل خروسک به‌شمار می‌رود. بنابراین ویروس سرماخوردگی و آنفولانزا از شایع‌ترین دلایل خروسک‌اند. آدنوویروس‌ها، سرخک و ویروس سین سیشیال تنفسی (RVS) نیز باعث ابتلا به خروسک می‌شوند. خروسک یا کروپ همچنین ممکن است در اثر آلرژی، قرار گرفتن در معرض مواد تحریک ‌کننده یا عفونت باکتریایی ایجاد شوند.

درست است عامل و منشاء اصلی این بیماری، منشاء ویروسی است اما از طرف دیگر و در برخی موارد، بیماری منشاء باکتریایی دارد که در این صورت می‌توان به این موارد تحت عنوان خروسک باکتریایی اشاره کرد: دیفتری حنجره، تراکئیت باکتریایی، لارنگوتراکئوبرونشیت و لارنگوتراکئوبرونشونومونیت. دیفتری حنجره در اثر کورینه باکتریوم دیفتری ایجاد می‌شود، حال آن که تراکئیت باکتریایی، لارنگوتراکئوبرونشیت و لارنگوتراکئوبرونشونومونیت در اثر عفونتی که در ابتدا ویروسی است و سپس باکتریایی می‌شود ایجاد می‌گردند. رایج‌ترین این عوامل باکتریایی عبارتند از استافیلوکوک اورئوس، استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفلوآنزا، و موراکسلا کاتارالیس.

یکی دیگر از انواع این بیماری، بطور ناگهانی و اغلب در وسط شب بروز می‌کند به‌طوریکه کودک شما ممکن است در شب با نفس‌نفس زدن از خواب بیدار شود. همچنین ممکن است خِرخِر کند، استریدور و سرفه‌‌ای شبیه پارس سگ داشته باشد. این نوع که تحت عنوان خروسک اسپاسمی شناخته می‌شود، معمولاً با تب همراه نیست. پزشکان معتقدند که خروسک اسپاسمی ممکن است توسط یک آلرژی یا رفلاکس معده ایجاد شود. این وضعیت هنگامی اتفاق می‌افتد که محتویات معده‌ی کودکتان به مری او برمی‌گردد. فرقی نمی‌کند که خروسک کودک شما از چه نوعی باشد؛ هر زمانی که فرزندتان در هنگام استراحت دچار مشکلات تنفسی شد، رتراکسیون (داخل کشیده شدن عضلات قفسه‌ی سینه در هنگام تنفس) یا تنفس صدادار داشت، سریعاً او را نزد پزشک ببرید.

راه‌های انتقال خروسک

بر خلاف عقیده برخی افراد ناآگاه، این بیماری به‌ شدت مسری بوده و حتی از طریق قطرات عفونی که با عطسه یا سرفه در هوا پخش شده‌اند هم منتقل می‌شود. علائم دو الی سه روز بعد از ابتلا آشکار می‌شود. عفونت همچنین از طریق اشیاء، اسباب بازی، مبلمان آلوده به مخاط یا قطرات تنفسی قابل انتقال است. کودک پس از تماس با وسایل آلوده به ‌راحتی عفونت را به دهان خود منتقل می‌کند. دوره نهفتگی ویروس خروسک معمولاً بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد. کودک در روزهای ابتدایی دچار تب می‌شود و به ‌راحتی می‌تواند عفونت را به سایرین منتقل کند.

تشخیص بیماری خروسک

نحوه تشخیص بیماری آنچنان سخت و مشکل نبوده و معمولاً در حین معاینه فیزیکی پزشک تشخیص داده می‌شود. مشاهدة نحوة تنفس، گوش دادن به صداهای قفسه سینه و توجه به سایر علائم برای تشخیص خروسک یا کروپ ضروری است. به علاوه وضعیت واکسیناسیون کودک نیز از طرف پزشک درخواست خواهد شد. پزشک حتی ممکن است از طریق گوش دادن دقیق به صدای سرفه‌های کودک از پشت تلفن خروسک را تشخیص دهد! اگر علائم خروسک ادامه پیدا کنند و بسیار شدید یا غیر طبیعی باشند، معمولاً عکسبرداری و یا سایر روش‌های آزمایشگاهی به منظور بررسی وجود سایر بیماری‌های ریه یا حلق نیز درخواست خواهد شد.

براي كمك به كودك مبتلا به خروسك چه كاري بايد انجام داد؟

در مورد این بیماری پزشك معالج به صورت معمول كارهايي كه بايد انجام شود را توصيه خواهد كرد و اگر نيازي به بيمارستان باشد، خواهد گفت. پزشك ممكن است توصيه‌هاي زير را ارائه دهد: كودك را آرام كرده و به او اطمينان خاطر دهید: ممکن است خروسک سبب اضطراب كودك كوچك شود. گريه شرايط را بدتر مي‌كند. اگر تنفس كودك با خرخر يا مشكل است، او را راست روي پاي خود بنشانيد. اجازه دهيد كودك در وضعيت راحتي قرار گيرد. تب را پايين بياوريد: در بیماری خروسک اگر كودك تب دارد (دماي بالا) اغلب تند تند نفس مي‌كشد و بيشتر پريشان شده و مريض‌تر به نظر مي‌رسد.

به كودك مايعات سرد بسيار بنوشانيد: (البته اگر اين كار احساس خوشايندي برايش دارد). هوا را خنك كنيد: برخي دريافته‌اند كه قرار دادن كودك به صورت راست در هواي آزاد و قدم زدن مي‌تواند كمك كننده باشد. سابقاً براي درمان بخور پيشنهاد مي‌شد. تصور مي‌شد كه مخاط با اين كار كمتر شده و تنفس راحت‌تر مي‌شود. با اين وجود، هنوز ثابت نشده كه اين كار بتواند مفيد باشد. همچنين برخي كودكان ممكن است در اثر بخار استفاده شده براي درمان خروسك دچار سوختگي شوند. بنابراين بخور پيشنهاد نمي‌شود. همچنين كودكي را كه مشكل تنفسي دارد در حالت خوابيده نگه نداشته و اگر نمي‌خواهد به او مايعات نخورانيد چون اين كار تنفس را سخت‌تر مي‌سازد.

درمان بیماری خروسک

درمان این بیماری هم در طب سنتی به صورت خانگی و هم به صورت دارویی امکان‌پذیر می‌باشد. اکثر کودکان مبتلا نیز در خانه درمان می‌شوند. درمان خروسک با توجه به ‌شدت علائم صورت می‌گیرد. آرام کردن کودک نقش مهمی در مدیریت بیماری دارد. گریه و بی‌قراری باعث تحریک راه هوایی شده و منجر به وخیم‌تر شدن مشکلات تنفسی می‌شود. جهت درمان بیماری خروسک کودک و بزرگسال لازم است اولاً صحبت کردن بیمار به حداقل برسد. جهت درمان بیماری خروسک بزرگسال چنانچه بیمار معتاد به سیگار است، باید فوراً کشیدن سیگار را کنار بگذارد. باید بیمار مبتلا به خروسک را در محلى که بخار آب یا بخور داروهاى سرد مزاج مانند بخار گل بنفشه یا گل نیلوفر آبى در حال جوشیدن است نگه دارند.

بایستی بلافاصله پس از بروز بیماری، چند عدد سفیده تخم‏ مرغ را که مختصرى نشاسته در آن ریخته‏‌اند، خوب هم بزنند تا متلاشى شود و به تدریج و مرتب به بیمار بخورانند و اگر لیموى شیرین در اختیار باشد، باید فوراً مقدارى آب لیموى شیرین باو داده شود و از نظر داروئى مقدارى بارهنگ و اسفرزه و صمغ عربى و شکر تیغال از هرکدام پنج گرم را دم کرده و به بیمار بخورانند. اگر طفل باشد باید کم‏ کم به او داده شود تا از او رفع‏ التهاب شود. در اطراف حنجره بیمار مخلوطى از کافور و گل ارمنى و آب گشنیز ضماد کنند. مواد غذایی سرد و تر مانند اسفناج پخته با ماست شیرین، هندوانه، برگه شفتالوى خیس‏ کرده به بیمار داده شود.

اما سرانجام اگر ‌که علائم کودک بیشتر از ۳ الی ۵ روز طول بکشد، لازم است تا با تجویز پزشک دارو مصرف شود. پزشک ممکن است برای کاهش التهاب در مجاری تنفسی از داروهای استروئیدی مانند دگزامتازون استفاده کند. درمان با استروئید در بهبود استریدور مؤثر است. استروئید استنشاقی اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرند. پردنیزولون خوراکی با دوز ۱ میلی‌گرم در هر کیلوگرم وزن اغلب مؤثر است. در یک آزمون تصادفی محققان کشف کردند که دگزامتازون با دوز ۰/۶ میلی‌گرم در هر کیلوگرم وزن در سرعت بهبود علایم کروپ خفیف مؤثر بوده‌ است. همچنین ممکن است از داروی اپی‌نفرین به صورت استنشاقی برای کاهش التهاب استفاده شود. در صورتی ‌که علائم کودک شدید باشد نیز بستری شدن در بیمارستان ضروری است.

بیشتر بخوانید: سندروم کوشینگ چیست؟

چه زمانی باید به مرکز درمانی برویم؟

همان گونه که در قسمت قبلی گفته شد، اگر علائم بیماری در کودک بیش از ۳ تا ۵ روز طول بکشد، بایستی به متخصص عفونی یا متخصص کودکان مراجعه کنید. لذا در صورت مشاهدة علائم زیر، مراجعه به مراکز درمانی ضروری است:

1- خس خس سینه،

2- مشکلات بلع و آبریزش از دهان

3- تحریک‌پذیری و بی‌قراری بیش‌ازحد کودک

4- فرورفتگی عضلات قفسه سینه یا گردن کودک به هنگام نفس کشیدن

5- خواب‌آلودگی و خستگی شدید در کودک

6- کم شدن حجم ادرار که نشان‌دهنده کم‌آبی بدن است

7- تغییر رنگ اطراف لب، دهان، بینی و ناخن‌ها به کبود یا آبی تیره

موارد احتیاط

در صورتی که تب کودکتان بالا است، مشکل نفس کشیدن یا بلع دارد و یا حتی با سر جلو، دهان باز و زبان بیرون آورده می‌‌نشیند، فوراً به پزشک مراجعه کنید چرا که این مورد اضطراری است. اساساً به کودکی که بیماری خروسک دارد و یا دچار اشکال تنفسی است، هیچ نوع داروی ضد سرفه ندهید. به‌ عنوان درمان خانگی به کودک ایپکاک ندهید، زیرا می‌ تواند موجب بدتر شدن تنفس شود. شستن مکرر دست و تماس نداشتن با افرادی که دچار عفونت‌‌های تنفسی هستند، از راه‌‌های پیشگیری از بیماری خروسک است. در کودکان شیرخوار، بهتر است تا هر زمانی که کودک قادر به گرفتن سینه‌ی مادر است، به او شیر داده ‌شود و نباید کسی در اطراف او سیگار بکشد.

آیا راهی برای پیشگیری از ابتلا به خروسک وجود دارد؟

برای جلوگیری از مبتلا شدن به این بیماری و پیشگیری از آن بهتر است یک سری موارد رعایت شود که در اینجا به آن‌ها می‌پردازیم. به طور کلی راه‌های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا و سرماخوردگی، اقداماتی هستند که از ابتلا به خروسک نیز پیشگیری می‌کنند. از جمله این راهکارها عبارتند از:

1- شست و شوی مرتب دست‌ها، که مهم‌ترین موردی است که باید رعایت شود

2- دور نگه داشتن کودک از افرادی که علائمی از سرما خوردگی دارند

3- تشویق کودک به سرفه کردن و عطسه کردن داخل آرنج

کلام آخر

اگر بیماری خفیف باشد، می‌توانید آن را با راهکارهای گفته شده در قسمت درمان، مورد مداوا قرار دهید؛ اما دقت داشته باشید که نوع شدید این بیماری می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامت فرزند شما وارد کند. در صورت مشاهدة علائم خس خس سینه، مشکلات بلع، تغییر رنگ اطراف دهان، بینی و ناخن‌ها به آبی یا کبود، هرچه سریع‌تر کودک خود را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید تا تحت معالجه قرار گیرد. در صورت مشکوک بودن به علائم نیز حتماً از پزشک متخصص اطفال کمک بگیرید. امیدواریم که مطالب ذکر شده برای شما مخاطب عزیز، مفید واقع شده باشد.