منتشر کننده
در همین ابتدا از شما عزیزان تقاضا داریم که تا انتها با ما همراه باشید چرا که قصد داریم در مورد یکی بیماری‌هایی صحبت کنیم که مربوط به اختلال در بیان یا درک زبان به دنبال آسیب مغزی است. زبان پریشی اختلال زبانی ناشی از آسیب مغزی می‌باشد. یک نوع آن زبان پریشی ورنیکه است که در آن بخش معنایی آسیب می‌بیند. به عنوان نمونه گزیده زیر را در نظر بگیرید: «قبل از ورود به خانه، من در یکی اینجا بود. خواهر من گروه در یکی دیگر بود.» ارتباط معنایی بین واژه‌های عبارت فوق به شکلی جدی به هم خورده و علت آن نوعی آسیب مغزی است که در دانش معنایی فرد بیمار اختلال ایجاد کرده است.
از طرف دیگر در جمله ذکر شده در پاراگراف فوق، دانش واج شناسی سالم مانده است و لفظ فرد اگرچه فاقد معنی است اما روان و با مکث و آهنگ مناسب ادا شده است. از نظر ساختار نحوی نیز مشکلی ندارد که این ویژگی خاص زبان پریشی ورنیکه است. اگر آسیب مغزی به بخش‌هایی از مغز وارد شود که با بیان و درک زبانی ارتباط دارند، این آسیب‌ها میتوانند منجر به زبان پریشی شوند. زبان‌پریشی الزاماً بر درجه هوش فرد تأثیری ندارد. اگر از دست دادن قدرت تکلم کامل باشد به آن زبان‌پریشی (Aphasia) گفته می‌شود ولی اگر بخشی از این قدرت از دست برود به آن اصطلاحاً دشگویی (dysphasia) اطلاق می‌شود.
به طور معمول این اختلال به دنبال سکته مغزی ایجاد شده و با آسیب نیم‌کره چپ مغز همراه است. تخقیق و مطالعه در مورد این بیماری از آن‌جا که به افزایش بینش ما در باب سازماندهی عصبی زبان در مغز می‌انجامد همواره مورد توجه کارشناسان علوم اعصاب، زبان شناسی و گفتار درمانی بوده است. در بیشتر موارد پس انجام اقدامات پزشکی بیماران به خدمات توانبخشی به ویژه گفتار درمانی نیاز دارند. به طور کلی آفازی می تواند اینقدر شدید باشد که توانایی ارتباط برقرار کردن با بیمار بسیار سخت شود، و یا اینقدر خفیف باشد که بیمار در برخی موارد بسیار خفیف احساس مشکل کند ( مثلاً نتواند برخی کلمات را براحتی به خاطر بیاورد).
علت بیماری زبان پریشی؟
همان گونه که در اوایل مطالب نیز گفته شد، این اختلال اغلب به صورت ناگهانی و در اثر سکته مغزی یا آسیب به سر اتفاق می‌افتد. اما در برخی موارد مانند تومور مغزی، زبان پریشی به مرور و به آرامی ایجاد می‌شود. به طور کلی هر بیماری و یا ضربه که به مناطق گفتاری در مغز آسیب برساند، می‌تواند سبب آفازی شود. برخی دیگر از بیماری‌هایی که علت بروز این اختلال هستند عبارتند از:
تومور
جراحات تروماتیک مغزی
زخم‌های گلوله
عفونت‌های مغزی و اختلالات عصبی پیشرونده مانند بیماری آلزایمر
آفازی در بیشتر مواقع در افراد میانسال و مسن ایجاد می‌شود اما امکان بروز آن در کودکان نیز وجود دارد. طبق گزارش سازمان ملی آفازی، در حال حاضر حدود ۱ میلیون نفر در ایالات متحده مبتلا به آفازی هستند.
علائم بیماری زبان پریشی؟
علائم این بیماری از خفیف تا شدید متفاوت بوده و به محل آسیب در مغز و شدت آسیب بستگی دارند. افرادی که دچار این مشکل هستند، به دلیل آسیب مغزی رفتارهایی از خود بروز میدهند. البته باید دانست که بعضی از این نشانه‌ها می‌تواند بخاطر مشکلاتی چون دیس آرتری یا آپراکسیا باشد. همانطور که گفته شد نشانه‌های زبان پریشی بر اساس محل آسیب مغزی با هم فرق دارند و از نظر شدت و سطح ناتوانی در ارتباط یکسان نیستند. اغلب کسانی که زبان پریش هستند سعی می‌کنند با استفاده از کلماتی چون چیز این مشکل را پنهان کنند. پس وقتی از آنها خواسته می‌شوند اسم مداد را بگویند ممکن است بگویند چیزی که با آن می نویسند.
مواردی که تحت تأثیر این مشکل قرار می‌گیرند بیشمار است اما به طور کلی این اختلال می‌تواند بر صحبت كردن، درک مطلب، خواندن و نوشتن، ارتباط بیانی (که شامل استفاده از کلمات و جملات است) و همچنین ارتباط دریافتی (که مستلزم درک کلمات دیگران است) تأثیر بگذارد. علائمی که بر ارتباط بیانی تأثیر می‌گذارد عبارتند از:
1- صحبت با جملات یا عبارات کوتاه و ناقص
2- صحبت کردن با جملاتی که دیگران نمی‌توانند آن را درک کنند
3- استفاده از کلمات اشتباه یا بی معنی
4- استفاده از کلمات به ترتیب اشتباه
علائمی که بر ارتباط دریافتی تأثیر می‌گذارند نیز میتوانند شامل موارد زیر باشند:
1- دشواری در درک صحبت‌های افراد دیگر
2- مشکل در فهم گفتار سریع
3- فهم نادرست گفتار تمثیلی
تشخیص بیماری آفازی
در اینجا سوالی که مطرح می‌شود این است که این اختلال چگونه تشخیص داده می‌شود؟ در جواب باید گفت که پس از آسیب فرد، پزشک متخصص با توجه به نوع آسیب، علائم و شدت آسیب دیدگی، دستور تصویربرداری مغزی را می‌دهد. با توجه به تصویربرداری مغزی سی تی اسکن CTscan و یا MRI می‌توان نواحی آسیب جمجمه، عروق و بافت مغز را تشخیص داد. با توجه به جایگاه آسیب، سپس بررسی آفازی انجام می‌گیرد. از مهم‌ترین عوامل جهت ارزیابی صحیح، سطح هوشیاری فرد می‌باشد. در صورتی که فرد هوشیار نباشد نمی‌تواند به سوالی هم پاسخ دهد.
پس از همه این مراحل، بررسی سطح درک شنوایی فرد در دستور کار قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر فرد مورد معاینه قرار می‌گیرد تا مشخص شود چقدر نسبت به صحبت‌های دیگران درک دارد. سپس ارزیابی صحبت کردن و بیان بیمار انجام می‌شود. در صورتی که فرد مشکوک به آفازی باشد به گفتار درمانگر ارجاع داده می‌شود. تشخیص نوع آفازی عموماً با گفتار درمانگر می‌باشد. همچنین درمان صحبت کردن این بیماران نیز با گفتار درمانگر است. در واقع گفتار درمانگر آزمون‌های استاندارد و مشخصی برای تعیین نوع و شدت آفازی انجام می‌دهد.
انواع آفازی
این نوع اختلال انواع گوناگون و مختلفی داشته که ما در اینجا به سه نمونه از مهم ترین آنها که در سراسر دنیا شایع است، اشاره خواهیم کرد:
1- آفازی بروکا:
نام دیگر آن آفازی بیانی می‌باشد. فرد مبتلا می‌داند که چه می‌خواهد بگوید اما قادر نیست که کلمات را بیان کند. الگوی رفتاری فرد با تلاش و تقلا همراه است. فرد می‌تواند فکر کند اما نمی‌تواند حرکات گفتاری را برای بیان افکارش سازماندهی کند. درک کلمات بطور جزئی آسیب دیده است در این افراد فلجی یا ضعف در اندام های سمت راست بدن مشاهده می شود. دو نوع دیگر و متداول از این اختلال، ورنیکه و گلوبال نام دارند.
2- آفازی ورنیکه:
این نوع همان آفازی دریافتی می‌باشد که بسیار مرسوم بوده و به وسیله مشکل در درک زبان گفتاری و لغات نوشتاری مشخص می‌شود. افراد دارای آفازی ورنیکه میتوانند صداها را بشنوند و لغات نوشتاری را ببینند اما نمی‌توانند آنها را درک کنند. فرد بدون هیچ تلاش و تقلایی صحبت می‌کند و معمولاً گفتارش خالی از معنی است.
3- آفازی گلوبال:
نام دیگر آن آفازی کلی می‌باشد. در این نوع آفازی، فرد تقریباً به طور کامل توانایی عملکردی استفاده از گفتار و زبان را از دست داده است و شدیداً در صحبت کردن کلمات و جملات، خواندن و نوشتن مشکل دارد.
آفازی چه اختلالات همراهی می‌تواند داشته باشد؟
این بیماری نیز همانند سایر بیماری‌ها با پیامدها و عوارضی همراه است که در اینجا به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد. مسلماً بسته به اینکه آفازی در نتیجه‌ی چه عاملی ایجاد شده باشد، اختلالات همراه آن متفاوت است. به طور کلی موارد همراه شامل:
1- فلجی در نیمه بدن (بیشتر فلجی سمت راست بدن)،
2- مشکلات بلع و غذا خوردن
3- کوری نیمه ی بینایی
4- دیزارتری
5- آپراکسی
6- تشنج می‌باشند
از این رو توصیه می‌شود که در صورت مشاهده هر کدام یک از این موارد، حتماً به پزشک متخصص و یا گفتار درمانگر مراجعه کنید.
درمان بیماری زبان پریشی؟
درمان کسانی که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند، بر اساس عوامل زیر ممکن است متفاوت باشد:
1- سن؛ هر چقدر سن فرد کمتر باشد درمان مؤثرتر است
2- علت آسیب مغزی
3- نوع زبان پریشی
4- محل و وسعت آسیب مغزی
. برای نمونه فردی که تومور مغزی دارد و آن تومور بر مناطق گفتاری او اثر گذاشته است، مهم‌ترین درمان برداشتن تومور است. همچنین افراد که به دلیل سکته مغزی دچار آفازی شده‌اند، جلسات منظم گفتار درمانی به آنها کمک شایانی می‌کند. گفتار درمانگر نه تنها برای مشکلات گفتاری بلکه برای مشکلات ارتباطی فرد نیز برنامه دارد.
گفتار درمانی
همانطور که در مطالب قبلی نیز گفته شد، گفتار درمانی یکی از راه‌هایی است که پزشکان معالج برای درمان این بیماری توصیه می‌کنند. این روش درمانی به طور معمول به آهستگی و به تدریج انجام می‌شود. باید آن را در اسرع وقت بعد از آسیب دیدگی مغز شروع کنید. برنامه درمانی خاص شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1. انجام تمرینات برای بهبود مهارت‌های ارتباطی خود
2. کار در گروه‌ها برای تمرین مهارت‌های ارتباطی خود
3. تست مهارت‌های ارتباطی خود در موقعیت‌های واقعی زندگی
4. یادگیری استفاده از اشکال دیگر ارتباطات مانند حرکات، نقاشی و ارتباطات با واسطه کامپیوتر
5. استفاده از کامپیوترها برای بازآموزی صداها و افعال
6. تشویق خانواده به کمک به شما در برقراری ارتباط در خانه.
آینده افرادی که دچار آفازی هستند چگونه است؟
خیلی از افراد هر از چند گاهی دچار سردردهای موقتی می‌شوند؛ چنانچه شما نیز از این دسته اشخاص هستید و احیاناً به خاطر TIA یا میگرن دچار آفازی موقت می‌باشید، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. اگر نوع دیگری از آفازی دارید، احتمالاً تا یک ماه پس از آسیب مغزی، برخی توانایی‌های زبان را بازیابی خواهید کرد. با این حال، بعید است که توانایی‌های ارتباطی شما کاملاً باز گردد. چندین عامل آینده شما را تعیین می‌کنند: علت آسیب مغزی، محل آسیب مغزی، شدت آسیب مغزی، سن شما، سلامتی کلی شما و انگیزه شما برای پیروی از برنامه درمانی‌تان از جمله این عوامل هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد وضعیت خاص و آینده طولانی مدت خود با پزشکتان مشورت کنید.
جلوگیری از آفازی
تعداد زیادی از شرایطی که این اختلال را به دنبال دارند، قابل پیشگیری نیستند؛ مانند تومورهای مغزی یا بیماری‌های دژنراتیو. با این حال، شایع‌ترین علت بیماری، سکته مغزی است. اگر خطر سکته مغزی را کاهش دهید، می‌توانید خطر ابتلا به آفازی را کاهش دهید. برای کاهش خطر سکته مغزی اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- اگر سیگاری هستید، آن را متوقف کنید
- الکل را فقط در حد اعتدال بنوشید
- روزانه ورزش کنید
- رژیمی داشته باشید که دارای مقادیر کم سدیم و چربی باشد
- برای کنترل فشار خون و کلسترول خود گام‌هایی بردارید
- در صورت بیماری دیابت، برای کنترل دیابت یا مشکلات گردش خون خود گام بردارید
- در صورت بیماری فیبریلاسیون دهلیزی به فکر درمان آن باشید
- در صورت بروز علائم سکته مغزی، خدمات پزشکی را سریعاً دریافت کنید
بیشتر بخوانید: روماتیسم چیست؟
12 نکته برای ارتباط بهتر با بیماران زبان پریشی
در این قسمت قصد داریم راهکارهایی را به شما ارائه دهیم که در مواجهه با این گونه بیماران چگونه رفتار کنید:
1- قبل از اینکه با او صحبت کنید، او را متوجه خودتان کرده و توجه او را جلب کنید
2- تماس چشمی‌تان را حفظ کنید و به حرکات بدن و ژست‌هایش توجه کنید
3- سر و صدای زمینه (صدای تلویزیون ، رادیو و یا صحبت دیگران) را کم و یا حذف کنید
4- بلندی صدایتان را در یک سطح معمولی حفظ کنید. برای اینکه کاری را انجام دهد، صدایتان را بلند نکنید
5- ارتباط را ساده کنید و به صورت تحکم آمیز با او صحبت نکنید
6- از جملات با ساختار ساده استفاده کنید و بر روی کلمات کلیدی تأکید کنید
در ادامه این راهکارها، توصیه می‌شود که:
7- سرعت گفتارتان را کم کنید
8- به او فرصت کافی برای صحبت کردن بدهید و تا اتمام صحبتش صبور باشید
9- علاوه بر گفتار، از رسم کردن، ژست‌ها ، نوشتن و حالات چهره برای برقراری ارتباط کمک بگیرید
10- او را کمک کنید که از نقاشی کردن، ژست‌ها و نوشتن استفاده کند
11- بیشتر از سوالات با جواب بلی و خیر استفاده کنید تا سوالات با پاسخ‌های طولانی
12- و در نهایت تلاش‌هایی که برای حرف زدن انجام می‌دهد را تشویق کرده و اصرار به تلفظ صحیح و یا کامل گفتن کلمات نداشته باشید. در صورت امکان او را در انجام دیگر کارهایش نیز تشویق کنید.
نتیجه گیری
همه سعی ما بر این بود که در طول این مقاله، بسیاری از مهم‌ترین نکاتی که در زمینه بیماری زبان پریشی وجود داشت را در اختیار شما دوستان گرامی قرار دهیم. امیدواریم که با آگاهی از علل زمینه‌ساز این بیماری بتوانید راه‌های پیشگیرانه خوبی را در پیش بگیرید تا احتمال وقوع این اختلال به کمترین میزان ممکن برسد. برای مثال با جلوگیری از ضربه خوردن به سر می‌توانید این احتمال را کاهش دهید. گرچه برخی از دلایل از حیطه کنترل ما خارج است اما عللی هستند که می‌توانیم فعالانه در جهت کنترل آنها فعالیت‌هایی آگاهانه داشته باشیم. در این مسیر می‌توانید از بهترین متخصص مغز و اعصاب کمک بگیرید تا با مشورت بهترین راهکارها را در پیش بگیرید.
