در این مقاله می خواهیم در مورد یک بیماری بسیار آشنا و خطرناک صحبت کنیم که به شدت پیشنهاد می کنم تا انتها مطالعه کنید زیرا حاوی مطالب بسیار مهم و کاربردی است. روماتیسم یا اختلالات روماتیسمی یک گروه بیماری های هستند که باعث درد مزمن، غالباً متناوب وعود کننده در مفاصل می شوند و علاوه بر مفاصل بافت همبند بیمار نیز گرفتار می شود. اصطلاح "بیماری های روماتیسمی" برای اختلالات بافت همبند استفاده می شود. روماتولوژی در واقع یکی از فوق تخصص های پزشکی است که به بررسی تشخیص و درمان بیماری‌ های بافت همبند و روماتیسم می ‌پردازد.

انواع بیماری های روماتیسمی چیست؟

قبل از اینکه به طور مفصل در رابطه با مکانیسمی که این بیماری دارد بخواهیم صحبت کنیم بهتر است که بدانید انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد که متاسفانه خطرناک نیز هستند. مورد اول اختلالات روماتیسمی است، دردهای مزمن و متناوب (از جمله درد مفاصل دستها و پاها، گردن و کمر) به علت بیماریهای عفونی ایجاد می شوند. مانند بیماری لایم (در آمریکا شایع است). کوکسیدیومیکوز یا تب دره (در غرب ایالات متحده) و چیکونگونیا در هند ، آفریقا و آمریکای جنوبی، علت گرفتاری و تورم مفصل یا آرتریت در این گونه بیماری های عفونی در واقع واکنش بدن نسبت به عامل عفونی است.

بیایید کمی بیشتر در این حوزه و این گروه وارد شویم و کامل تر از جزییات آن با خبر شویم. این اختلال که اولین اختلال مورد بررسی ما بود دارای بیماری های مختلف می باشد، مهمترین بیماری این گروه که در ایران کاملاً شناخته شده و شایع است آرتریت بعد از گلو درد چرکی نوع استرپتوکوکی است که " تب روماتیسمی" نامیده می شود. مورد بعدی التهاب مفصل روماتیسمی یا آرتریت روماتوئید یا Rheumatoid arthritis است، آرتریت روماتوئید یک اختلال التهابی مزمن است که می تواند چندین مثل یک فرد را درگیر کند. در برخی از افراد، این بیماری می تواند به هر قسمت از بدن که بافت همبند دارد حمله کند، مثلا  به  پوست، چشم ها، ریه ها، قلب و رگ های خونی آسیب برساند.

همیشه باید به فکر این باشیم که سیستم ایمنی بدنما را تقویت کنیم. در حقیقت باید گفت که این بیماری یک بیماری خود ایمنی است و زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن بافت های سالم را بیگانه می پندارند و به آنها حمله می کند و میخواهد آنها را از بین ببرد. بر خلاف استئوآرتریت، یا آرتروز که در اثر ساییده شدن مفصل و افزایش سن به وجود می آید، آرتریت روماتوئید باعث التهاب و تورم دردناک مفاصل می شود  و در نهایت می تواند منجر به تخریب مفاصل و تغییر شکل مفصلی شود. همچنانکه قبلا گفتیم آرتریت روماتوئید علاوه بر مفاصل، می تواند به سایر قسمت های بدن آسیب برساند. آرتریت روماتوئید شدید می تواند باعث ناتوانی های جسمی شود.

علائم روماتیسم چیست؟

به طور کلی هر بیماری دارای علامت هایی می باشد که ما به واسطه این علائم و نشانه ها می توانیم نوع بیماری و درمان آن را پیدا کنیم و اگر علامتی از هر بیماری وجود نداشته باشد طبیعتا ما به مشکلات زیادی برخواهیم خورد. علائم و نشانه های آرتریت روماتوئید عبارتند از: مفاصل گرم و متورم که هنگامی که آنها را فشار می‌ دهیم یا لمس می ‌کنیم در نوکند که در اصطلاح پزشکی می گویند مفاصل حساس Tender هستند. درد های  مفصلی معمولا در صبح ها بدتر می شود و این بیماران معمولاً خشکی صبحگاهی دارند.

حال می خواهیم بدانیم این عبارت یعنی چه. در حقیقت می توان گفت که این به این معناست که هنگامی که از خواب برمی خیزند، مفاصل از جمله گردن و کمر این‌ بیماران خشک و دردناک است و مدتی طول میکشد تا این خشکی برطرف شود و به تدریج بیمار گرم شود و بتواند حرکت کند. این پدیده را خشکی صبحگاهی می نامند. علاوه برعلائم فوق بیمار ممکن است خستگی تب و کاهش اشتها داشته باشد. آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه، ابتدا مفاصل کوچکتر به ویژه مفاصل انگشتان دست و پا را گرفتار می کند. با  پیشرفت بیماری، در اندام های فوقانی به مچ دست، آرنج، شانه ها و در اندام های تحتانی زانوها مچ پا، مفاصل ران گسترش می یابد.

مناطق درد همیشه یکسان نیست و بررسی ها نشان داده که گاهی درد به طور فصلی است و گاهی مدتها ناپدید می شود. در بیشتر موارد، علائم در مفصل هر دو طرف راست و چپ به طور قرینه رخ می دهد. حدود 40 درصد از افرادی که آرتریت روماتوئید دارند، علائم و نشانه های غیر مفصلی دارند. مناطقی که ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند عبارتند از:

۱- چشم 

۲-پوست

۳- ریه

۴ - قلب

۵- کلیه

۶- غدد بزاقی

۷- بافت عصبی

۸- مغز استخوان

۹-عروق خونی

علائم آرتریت روماتوئید ممکن است در در افراد و زمان های مختلف شدت متفاوت داشته باشند. دوره های افزایش فعالیت بیماری، به نام شعله‌ ور شدن یا Flare و در دوره هایی بهبودی نسبی - کم شدن تورم دیده می‌ شوند.

علل آرتریت روماتوئید (روماتیسم) چیست؟

تا بوده همین بوده است که ما همیشه به دنبال علل بیماری ها بوده ایم و همین خود باعث پیشرفت بشریت در زمینه پزشکی و طب شده است. در حقیقت می توان گفت اگر این کنجکاوی انسان نبود و به دنبال علت بودن در افراد وجود نداشت شاید اصلا زندگی برایمان هیچ جذابیتی نیز نداشت پس باید برای دارا بودن این ویژگی بسیار خوشحال باشیم. همان طور که گفته شد، آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است. به طور معمول، سیستم ایمنی بدن به محافظت از بدن در برابرعفونت و بیماری ها کمک می کند. در آرتریت روماتوئید، سیستم ایمنی بدن بیمار به بافت سالم مفاصل حمله می کند.

 در حقیقت تحقیقات نشان داده است که این بیماری سیستم ایمنی می ‌تواند به بافت‌ های دیگر حمله کند به همین جهت می تواند باعث گرفتاری قلب، ریه ها، اعصاب، چشم ها و پوست بیمار شود. پزشکان نمی دانند چه چیزی این روند را آغاز می کند، اما با مطالعات گوناگون به این نتیجه رسیده اند که یک عامل ژنتیکی درمیان است یعنی سیستم ایمنی بدن در یک زمانی فراموش می کند که بافت خودی را از بیگانه تشخیص دهد.

عوامل خطر یا ریسک فاکتور Risk Factor

همیشه برای بیماری ها یک سری موارد منع و خطر ساز وجود دارد که انجام دادن ها باعث می شود امکان ابتلا به بیماری ها افزایش یابد و همین مسئله نگران کننده است. در واقع عواملی که ممکن است خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش دهند عبارت اند از:

۱- جنسیت:

  شاید برایتان جالب باشد اما بسیاری از بیماری ها به جنسیت وابستگی دارند و دلیل آن هم بسیار پیچیده و مفصل است. در رابطه با این بیماری هم این مورد صادق است و تحقیقات نشان می دهد که زنان بیشتر از مردان به آرتریت روماتوئید مبتلا می شوند.

۲- سن:

به جرئت می توان گفت که بیماری ها غالبا از سنین پیری و یا میانسالی در افراد شروع به ظهور می کنند اما در مورد تمام بیماری ها این مورد صادق نیست و در برخی موارد نیز شاهد این هستیم که بیماری هایی فقط در کودکان ظاهر می شوند. آرتریت روماتوئید می تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در سنین میانسالی شروع می شود.

۳- سابقه خانوادگی:

به ارث رسیدن بیماری ها امری بسیار رایج و طبیعی است و گاها همین مورد است که موجب وصلت نگرفتن ازدواج ها می شود زیرا فردی که قرار است وارد خانواده ای با بیماری خاص شود مدام نگران این است که به این بیماری خانوادگی دچار خواهد شد یا نه. اگر یکی از اعضای خانواده به آرتریت روماتوئید مبتلا باشد، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در افراد دیگر خانواده افزایش یابد.

4- سیگار کشیدن:

سیگار و مواد مخدر هیچ زمان به نفع و مفید برای بدنمان نبوده اند و همیشه باعث ایجاد خطرات جبران ناپذیری در افراد شده اند. سیگار کشیدن خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش می دهد، به خصوص اگر بیمار دارای استعداد ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری باشید. همچنین به نظر می رسد در افرادی که سیگار می‌ کشند بیماری شدت بیشتری دارد.

۵- اضافه وزن:

یکی دیگر از مواردی که شاید حتی خودتان نیز آن را حدس زده باشید زیرا موردی بسیار شایع در افراد است داشتن وزن اضافی است. افرادی که دارای اضافه وزن هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آرتریت روماتوئید قرار دارند.

عوارض آرتریت روماتوئید یا روماتیسم چیست؟

این بیماری خطر ابتلا به بیماری ‌های زیر را افزایش می دهد:

۱- پوکی استخوان:

این بیماری همان طور که می دانید با استخوان و مفاصل و این چنین اندام هایی در ارتباط است پس در رابطه با پوکی استخوان می توان به راحتی اظهار نظر کرد و گفت که به آن مربوط می باشد. خود آرتریت روماتوئید، و همچنین با برخی از داروها که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می شود (از قبیل پردنیزولون)، می تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد. یعنی استخوان های بیمار را ضعیف و متخلل و شکننده می شود و آنها را مستعد شکستگی می کند.

۲-  ندول ها یا  گره های روماتوئید:

یکی دیگر از مواردی که با ابتلا به این بیماری بر تعداد آن افزوده می شود یک سری گره هاست. در حقیقت این گره ها و یا بهتر است بگوییم این برجستگی های بافتی معمولاً در اطراف نقاط فشار، مانند آرنج ها تشکیل می شوند و در لمس قوام محکم دارند. باید توجه داشت که این گره ها می توانند در هر نقطه از بدن، از جمله قلب و ریه ها تشکیل شوند.

۳-  خشکی چشم و دهان:

یکی دیگر از مواردی که افراد مبتلا به این بیماری با آن دست و پنجه نرم می کنند خشک شدن شدید در اطراف دهان یا چشمان است. افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، بسیار بیشتر دچار سندرم شوگرن می شوند، در این سندرم یا اختلال، میزان ترشح بزاق اشک کاهش می یابد یعنی رطوبت چشم و دهان کم می شود و چشم و دهان خشک می شود.

 ۴- عفونت ها:

عفونی شدن هر قسمت از بدن نوعی ترس در فرد ایجاد می کند و حتی شاید بتوان گفت که اضطراب و استرس خود عامل شدید کردن عفونت نیز می تواند باشد. خود آرتریت روماتوئید و بسیاری از داروهایی که برای درمان آن استفاده می شود می تواند سیستم ایمنی بدن را مختل کرده و منجر به افزایش عفونت شوند. بنابراین به بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید توصیه می شود که برای جلوگیری از بیماری های عفونی از قبیل آنفلوانزا ، ذات الریه ، زونا و COVID-19 با واکسیناسیون خود را محافظت کنند.

۵- نسبت چربی به توده بدون چربی عضلانی بدن:

افرادی که مبتلا به این بیماری هستند همان طور که در بالاتر گفته شد ممکن است که اضافه وزنشان موجب ایجاد این بیماری در آن ها شده باشد پس می توان گفت که اغلب در افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، حتی در افرادی که دارای شاخص توده بدنی طبیعی (BMI) هستند، بیشتر است.

۶- سندرم تونل کارپ: 

به غیر از مواردی که در بالاتر گفته شد برخی موارد کمی تخصصی تر هستند و برای همین به شما پیشنهاد می کنیم تا انتها با ما همراه باشید تا تمامی نکات را به طور کامل درک کنید. اگر آرتریت روماتوئید مچ دست بیمار را تحت تأثیر قرار دهد، التهاب می تواند محل عبور عصب مدیان را تنگ کند این عصب حس بیشتر قسمت های دست و انگشتان بیمار را می‌دهد. در نتیجه بیمار با خواب رفتن و گزگز انگشتان دست هنگام شبها یا موقع رانندگی و تایپ و کار و کامپیوتر مراجعه می ‌کند.

۷- مشکلات قلبی:

یکی از ترسناک ترین مشکلات در بین عوام دارا بودن مشکلات قلبی است به طوری که اگر به والدین خبر بیماری قلبی فرزندشان را بدهیم شاید سکته کنند. آرتریت روماتوئید می تواند خطر تنگ شدن و بسته شدن رگهای قلب همچنین التهاب پرده پریکارد که پریکاردیت نامیده می‌شود را افزایش دهد. پرده پریکارد در واقع پرده کیسه مانندی است که دورتادور قلب را فرا گرفته است.

۸- بیماری ریه:

ریه بخش یسیار حساس و مهمی در بدن انسان به شمار می آید زیرا همه ی تنفس ما را این بخش است که مدیریت و کنترل می کند. افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید خطر التهاب و فیبروز در بافت های ریه را افزایش می دهند، که می تواند منجر به تنگی نفس پیشرونده شود.

۹- لنفوم: 

به عنوان آخرین مورد می خواهیم این نکته را مورد بررسی قرار دهیم و از آن صحبت کنیم و بعد به موارد دیگر این بیماری خواهیم پرداخت. آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به لنفوم را افزایش می دهد. لنفوم ها در واقع  گروهی از سرطان های خون و سیستم لنفاوی هستند.

بیشتر بخوانید: زخم بستر یا زخم فشار چیست؟

تشخیص آرتریت روماتوئید چیست؟

تا به اینجا در مورد کلیات این بیماری صحبت کردیم و بررسی کردیم که این بیماری چه مواردی را در بدن افزایش خواهد داد و حالا به بخش مهمی به نام تشخیص بیماری رسیده ایم. تشخیص آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه ممکن است دشوار باشد زیرا علائم و نشانه های اولیه بسیاری از بیماری های دیگر تقلید می کند. هیچ آزمایش خون یا یافته فیزیکی برای تأیید تشخیص وجود ندارد. در طول معاینه فیزیکی، پزشک مفاصل بیمار را از نظر تورم، قرمزی و گرما معاینه می کند. او همچنین ممکن است رفلکس ها ی وتری و قدرت عضلانی بیمار را بررسی و ارزیابی کند.

آزمایش خون برای تشخیص روماتوئید آرتریت چیست؟

همان طور که می دانید بسیاری از بیماری ها توسط آزمایشات متعددی که از ما گرفته می شوند بررسی می گردند. در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، اغلب میزان رسوب گلبول های قرمز (ESR) یا پروتئین واکنش پذیر نوع سی C یا (CRP) بالا میرود، بالا رفتن اینها نشانه وجود یک التهاب در بدن می باشد. برای تشخیص آرتریت روماتوئید آنتی بادی های فاکتور روماتوئید و پپتید آنتی سیترولینت یا آنتی CCP است.

 آزمایشات تصویربرداری :

 یکی دیگر از راه هایی که برای تشخیص این بیماری پیشنهاد می گردد عکس گرفتن از نقاط مختلف بدن است. پزشکان گاهی برای تعیین میزان سالانه این مفاصل انگشتان از اشعه ایکس استفاده می کنند.MRI و سونوگرافی می تواند به پزشک در مورد شدت بیماری در بدن کمک کند.

درمان روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چگونه است؟

همیشه برای بیماری ها اولین چیزی که به ذهنمان می رسد راه درمان آن است و به جرئت می توان گفت که مهم تر از درمان چیزی برای یک فرد بیمار و یا خانواده اش وجود ندارد. در رابطه با این بیماری باید گفت که متاسفانه هیچ درمانی قطعی برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد. اما مطالعات بالینی نشان می دهد که بهبود علائم با داروهای معروف به داروهای تعدیل کننده بیماری های روماتیسمی یا disease-modifying antirheumatic drugs (DMARDs)  بهبود می یابند.

داروها

 انواع داروهای توصیه شده توسط پزشک به شدت علائم و مدت زمانی که بیمار به آرتریت روماتوئید مبتلا است بستگی دارد.

NSAID ها:

اولین گروه از داروها که برای درمان این بیماری بسیار موثر هستند و استفاده می شوند این داروها هستند. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) می توانند درد را تسکین داده و التهاب را کاهش دهند.NSAID هایی که در آمریکا بدون نسخه در دسترس عموم هستند شامل ایبوپروفن یاAdvil ، Motrin IB و ناپروکسن سدیم (Aleve) است. NSAID های قویتر با نسخه پزشک در دسترس هستند. عوارض جانبی داروهای ضدالتهاب ممکن است شامل تحریک معده، مشکلات قلبی و آسیب کلیه باشد.

استروئیدها :

دسته ای دیگر از داروها که برای درمان این بیماری به شدت توصیه می شوند استروئیدها هستند. داروهای کورتیکواستروئید یا کورتونی مانند پردنیزون، التهاب و درد را کاهش داده و آسیب مفصلی را کند می کنند. عوارض جانبی استروئید ها شامل پوکی استخوان ها، افزایش وزن و دیابت آست. پزشکان اغلب کورتیکواستروئید را برای تسکین سریع علائم تجویز می کنند. سپس به تدریج دارو را کاهش می‌دهند.

داروهای تعدیل کننده روماتیسم یا  DMARD ها: 

به عنوان آخرین گروه از داروها به این گروه می پردازیم. در حقیقت دسته ی دیگری از داروها هستند که کمی تخصصی تر عمل می کنند این داروها می توانند پیشرفت آرتریت روماتوئید را کند کرده و مفاصل و سایر بافت ها را از آسیب دائمی نجات دهند. DMARD های متداول شامل متوترکسات Trexall ، Otrexup، لفلونومید (Arava)، هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) و سولفاسالازین (Azulfidine) است. عوارض جانبی این گروه از داروها شامل آسیب کبدی وعفونت های شدید ریوی است.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی واژه ای بسیار رایج و نام آشنا که همه ی ما حداقل یکبار در طول زندگی مان با آن سر و کار داشته ایم. پزشکان گاهی بیمار را به یک فیزیوتراپیست یا کادر درمان ارجاع می دهند که می تواند تمریناتی را برای کمک به انعطاف پذیری مفاصل بیمار تجویز کند. همچنین ممکن است فیزیوتراپیست روش های جدیدی را برای انجام کارهای روزمره، پیشنهاد کند. مثلا، ممکن است پیشنهاد کند که اجسام را بجای اینکه با دست برداریم،  آنها را با ساعد برداریم. اورتوزهای کمکی می توانند استرس وارد شده  به هر مفاصل دردناک را کم کنند. به عنوان مثال، یک چاقوی آشپزخانه مجهز به گیره دستی به محافظت از مفاصل انگشت و مچ دست بیمار کمک می کند.

عمل جراحي

همان طور که خودتان نیز بهتر می دانید داروها اولین گزینه و عمل جراحی آخرین گزینه برای درمان است. عمل جراحی گاهی اوقات عواقب جبران ناپذیری دارد اما همان طور که گفته شد به عنوان آخرین راه حل از آن استفاده می شود. اگر داروها نتوانند ازآسیب مفصلی جلوگیری یا آنرا کند کنند، پزشک  جراحی را برای ترمیم مفاصل آسیب دیده توصیه می کند. جراحی معمولا به بیمار در بازیابی توانایی استفاده مجدد از مفصل کمک کند. همچنین می تواند درد را کاهش داده و عملکرد را بهبود بخشد. جراحی خطر خونریزی، عفونت و درد را به همراه دارد. جراحی آرتریت روماتوئید ممکن است شامل یک یا چند روش زیر باشد:

- سینووکتومی:

اولین موردی که برای شما ذکر کرده ایم شاید برایتان ناآشنا باشد و اسمش را هم نشنیده باشید. این عمل جراحی برای از بین بردن سینوویوم ملتهب (پوشش مفصل غلاف سینوویال یا سینوویوم نامیده می‌شود) این کار به کاهش درد و بهبود انعطاف پذیری مفصل کمک می  کند.

-ترمیم تاندون

فیوژن  مفصل ( پیوند استخوانی برای بی حرکت کردن مفصل)

در حقیقت این جراحی برای ایجاد ثبات در مفصل و اصلاح کردن مفاصل کج ومعوج و دفرمه بکار می ‌رود. از این روش  در صورتی استفاده می‌شود که مفصل مصنوعی وجود نداشته باشد.