همه روزه انسان ها در خطر آلودگی به میکروب ها، ویروس ها و... نیز هستند. انواع بیماری ها همواره تهدیدی برای سلامتی جسم و روح انسان بوده است. برخی از بیماری ها زمینه ارثی دارند و به نوعی انتسابی محسوب می‌شوند. بیماری های ارثی معمولاً نیز قابل پیشگیری نیستند، فقط می توان میزان شدت آنها را توسط برخی از داروها یا رژیم غذایی مناسب کنترل کرد. پس این امر اهمیت دارد که بیماری های ارثی خانواده را شناخت و در آگاهی نسبت به علائم و شیوه های مناسب مبارزه با آن کوشش کرد. یکی از انواع این بیماری های ارثی بیماری سلیاک است. این بیماری نوعی بیماری تغذیه ای مزمن است که سبب اشکال در جذب مواد مغذی می شود.

در طول سال های مختلف رژیم غذایی ما انسان ها دست خوش تغییراتی نیز بوده است. این تغییرات سبب شده است، که امروزه افراد زیادی با این بیماری دست و پنجه نرم کنند. این نوع بیماری ارثی را می توان عارضه خود ایمنی هم نام برد. در این بیماری بدن نسبت به گلوتن ایجاد شده حساسیت نشان می دهد به همین سبب زمانی که بدن گلوتن دریافت می کند، سیستم ایمنی بدن به سلول های روده حمله می برد و به سطح روده که باعث جذب مواد غذایی می شود آسیب وارد می‌کند. به همین دلیل بدن یا به عبارتی روده نمی تواند مواد غذایی و مغذی را همانند ویتامین ها، چربی، پروتئین ها و کربوهیدرات ها را جذب کند.

این بیماری به دلیل وراثتی بودنش اهمیت قابل توجهی دارد و حتماً باید در صورت مشاهده یک عضو از افراد خانواده که به این بیماری مبتلاست، در صدد آن بر آییم که رژیم غذایی را رعایت کرده و از مصرف غذاها و داروهایی که گلوتن دارند برای همیشه پرهیز کنیم. گلوتن در مواد غذایی چون گندم و جو و برخی حبوبات همانند عدس، ذرت و... یافت می شود. این بیماری حتی گاهی اوقات علائمی را با خود به همراه ندارد اما بدون شک در سلول های روده ایجاد آسیب می کند. این آسیب به پرزهای روده وارد می شود و همچنین فعالیت آنزیم هایی که در روده هست را کاهش می دهد و این دو نتیجه التهاب در روده است.

این بیماری نوعی بیماری خود ایمنی محسوب می شود. در دنیا به طور تقریبی از هر دویست و پنجاه نفر یک نفر به این بیماری مبتلا است، ولی متاسفانه، فقط یک نفر از هر ده نفر از بیماری خود آگاهی دارد و مابقی ممکن است حتی علائمی نداشته باشند یا نسبت به علائم خود نا آگاه باشند و یا حتی امکان دارد این علائم به صورت خفیف بروز کند. این نکته نیز حائز اهمیت است که این بیماری ارثی است، سرطانی و یا واگیردار نمی باشد. این نوع بیماری معمولاً در اوایل کودکی ظهور پیدا می کند. بیماری سلیاک را بیماری روده باریک حساس به گلوتن و همچنین اسپروی سلیاک نیز می نامند.

علل بیماری سلیاک چیست؟

همانگونه که گفتیم این بیماری زمینه ارثی نیز دارد، اما گاهی اوقات پیش می آید که در موارد دیگری نیز علائم و حیات خود را نشان می دهد! مثلاً بعد از جراحی، زایمان، گذراندن دوره های پر استرس ممکن است این بیماری ظهور کند. افرادی که به بیماری خود ایمنی همانند دیابت نوع اول و روماتیسم مفصلی و... مبتلا هستند، نسبت به ابتلا به این بیماری افراد مستعد تری هستند، پس باید مراقبت های بیشتری داشته باشند به خصوص رژیم غذایی را باید رعایت کنند. سابقه اختلالات ژنتیکی نیست احتمال ابتلا به این بیماری را در افراد خانواده افزایش می دهد. پس افراد مبتلا باید نسبت به مصرف گلوتن حساسیت داشته باشند. سلیاک در هر سنی می تواند بروز پیدا کند.

علائم بیماری سلیاک چه چیزهایی هستند؟

این بیماری ارثی گاهی اوقات با برخی از بیماری های دیگر به سبب علائم مشابه اشتباه گرفته می شود پس شناخت دلایل به وجود آمدن این بیماری کمک شایانی به افراد متخصص خواهد کرد. از جمله بیماری هایی که با بیماری روده باریک حساس اشتباه گرفته می شود می توان به سندروم روده تحریک پذیر، حساسیت به گلوتن، وجود باکتری در روده کوچک اشاره کرد. برای شناخت بهتر این بیماری نیاز است تا علائم را به طور دقیق مطالعه کرده و آگاهی بیشتری نسبت به این بیماری خود ایمنی داشته باشیم. علائمی که این بیماری از خود نشان می‌دهد، به گستردگی التهاب روده بستگی دارد. زیرا در برخی موارد التهاب اندک است علائمی که بروز پیدا می‌کند ناچیز می باشد.

این بیماری بنا بر اطلاعات قبلی که داده شده است ارثی می باشد و معمولاً از اوایل کودکی فرد را دچار خود می کند و همیشه با انسان باقی می ماند. بر اساس جمله قبل، علائم در سنین مختلف، به شکل متفاوتی خود را نشان می دهد.

علائم بیماری سلیاک در کودکان

_ مشکلات گوارشی علائمی چون تهوع، اسهال و استفراغ، مدفوع بدبو و ورم شکم را به دنبال دارد.

_ جذب نکردن مواد غذایی در روده باریک علائمی چون، کم خونی، عدم رشد کافی در نوزاد، کم شدن وزن، کوتاهی قد، آرام و قرار نداشتن، ضعیف شدن مینای دندان را به دنبال دارد.

_ مشکلات عصبی، مواردی چون بیش فعالی، تشنج، ناتوانی در یادگیری و اختلال در تمرکز را در پی دارد.

علائم این نوع بیماری در کودکان و بزرگسالان دارای تفاوت هایی است. این علائم در بزرگسالی موارد بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد. لازم به ذکر است، تمام علائمی که نام برده می شود صرفاً در یک فرد بیمار وجود ندارد بلکه ممکن است فقط دارای برخی از علائم باشد.

علائم بیماری سلیاک در بزرگسالان

_ مشکلات گوارشی:

نفخ روده، از دست دادن وزن ، احساس درد در شکم، اسهال، خستگی زیاد، یبوست، تهوع و استفراغ

_ مشکلات عصبی:

احساس بی حسی در دست و پا ، عدم تعادل داشتن ، اختلالات شناختی

_ پوکی استخوان

_ کم خونی

_خارش پوست

_ زخم های دهانی

_ تاول پوستی

_ دردهای مفصلی

_ سردرد

_ نرمی استخوان

_ عدم بهبودی سریع زخم ها

_ ریزش مو

_ افسردگی و کج خلقی

_ گرسنگی دائمی

_ خونی بودن مدفوع

علائمی که نام برده شد بخشی از علائم مربوط به این بیماری می باشد و متاسفانه علائم این بیماری ارثی، گستردگی فراوانی دارد. به همین علت است که افراد کمی در دنیا نسبت به بیماری خود آگاهی دارند و حتی گاهی اوقات افراد متخصص نیز این بیماری را با سایر بیماری ها اشتباه می گیرند. ذکر این نکته نیز دارای اهمیت است که برخی از افراد هیچ علائمی از خود نشان نمی دهند، زیرا قسمت سالم روده مواد کافی برای پیشگیری از علائم را جذب می کند. همچنین یکی از علائم را کم خونی نام بردیم که گاه آن را با بیماری آنمی اشتباه می گیرند. ما نیز در این مقاله کوشش کردیم تا شایع ترین علائم را نام ببریم .

روش تشخیص بیماری سلیاک چیست؟

تمام بیماری ها از خود علائمی را بروز می دهند که انسان را نسبت به وجود خود در بدن آگاه می کنند! علائم بیماری مورد نظر ما نیز بسیار گسترده است به طوری که خصوصیات مشترکی با بیماری های بسیاری نیز دارد. همان گونه که گفتیم درد شکمی و اسهال و نفخ از علائم این بیماری خود ایمنی است، اما بیشتر مبتلایان به این علائم، بیماری سلیاک ندارند! توجه به این نکته نیز ضروری است که در صورت داشتن هرگونه علائمی باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد. برای تشخیص این بیماری ابتدا آزمایش خون گرفته می شود. پزشک با دیدن نتایج آزمایش تشخیص خود را اعلام می کند. معمولاً اگر آزمایش خون طبیعی باشد آزمایش های دیگر انجام نمی شود.

بیشتر بخوانید: بیماری یرقان چیست؟

تشخیص این بیماری معمولاً کار دشواری است به سبب هم پوشانی علائم با سایر بیماری ها. زمانی که به پزشک مراجعه می کنیم و آزمایش خون مربوطه گرفته می شود گاهی نیز پزشک برای تشخیص دقیق تر آندوسکوپی را تجویز می کند. طی این روش از روده کوچک، توسط لوله باریک قابل انعطاف، نمونه برداری می شود. نمونه مورد نظر را با میکروسکوپ دقیق بررسی می‌کنند و سپس تشخیص نهایی داده می شود. پس از اینکه بیماری سلیاک تشخیص داده شد ممکن است آزمایش های دیگری نیز برای ارزیابی وضعیت وسعت بیماری در روده نیاز باشد. متاسفانه برخی از تست ها و درمان هایی وجود دارد که مورد تایید علمی واقع نشده اند اما همچنان مورد استفاده قرار می گیرند.

درمان بیماری سلیاک چیست؟

بسیاری از بیماری هایی که در اطراف ما وجود دارد قابل درمان هستند، حتی برخی از این بیماری ها نیز با روش هایی قابل پیشگیری نیز می باشد. بیماری هایی که ارثی هستند معمولاً قابل پیشگیری نیستند بلکه فقط می توان با رعایت یک سری از مسائل میزان شدت آن را کاهش داد. در این بیماری که روده باریک نسبت به ماده غذایی گلوتن حساس است بهترین درمان و شاید بتوان گفت تنها ترین روش درمان، رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن است. شاید در اوایل، پیروی از برنامه غذایی دشوار به نظر بیاید، اما به سبب اهمیت آن باید صبر پیشه کرد و حتماً از متخصص تغذیه یاری جست. مبتلایان به این بیماری هیچ محدودیتی برای انجام فعالیت‌های بدنی ندارند.

بیماری ها اغلب دارای دسته بندی هستند یعنی برخی از افراد را بیشتر درگیر می کنند و این دسته بندی ها و یا درصد بندی ها در هر بیماری متفاوت است و هر نوع بیماری الگوی خاصی را برای پیروی دارد. به عنوان مثال در این بیماری قابل بحث ما سفید پوستان بیشتر از غیر سفید پوستان درگیر هستند و به طور عمده زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند. این بیماری حتی ممکن است، گاهی اوقات، علائم مربوط به خود را در سنین ۷۰ یا ۸۰ سالگی نشان دهد!

رژیم غذایی که باید گرفته شود قطعی ترین روش برای درمان است. در بیشتر مواقع فرد عمو من احتیاجی به درمان دارویی پیدا نمی کند مگر در مواردی که بیماری بر اثر رژیم بهبود پیدا نمی کند. فرد مبتلا نسبت به سلامت جسم خود موظف است که این رژیم غذایی را تا پایان عمر رعایت کند. از جمله مضر ترین مواد غذایی برای مبتلایان به این بیماری می توان به گندم، آرد سمولینا، نگهدارنده ها و مواد افزودنی، دلستر، سوپ های کنسروی، انواع سس ها، بستنی و آبنبات اشاره کرد. هم چنین گلوتن ممکن است در برخی داروهای بدون نسخه، محصولات آرایشی و بهداشتی ( خمیر دندان، رژ لب و... ) وجود داشته باشد.

علاوه بر مواردی که ذکر شد که تمام آنها مربوط به تغییر در عادات غذایی می شد، داروها و آزمایشاتی می تواند به بهبود این بیماری کمک کند. رژیم غذایی که از آن به طور مفصل یاد کردیم، راهی برای ثابت نگه داشتن وسعت بیماری است. تشخیص قطعی برای درمان که توسط پزشک انجام می شود نمونه برداری از روده کوچک است. این روش امکان دارد طی سه مرحله انجام شود. از جمله علائم این بیماری به کم خونی نیز اشاره کردیم و برای اینکه این علامت از بین برود آهن و اسید فولیک تجویز می شود. همچنین کلسیم و مکمل های ویتامینی نیز در صورت نیاز بدن و برای کاهش التهاب بدن نیز داروهای کورتیزونی خوراکی تجویز می شود.

اگر انسانی دچار بیماری ای در بدن خود باشد حتماً باید به دنبال درمان آن باشد. اگر درمان و یا راه های پیشگیری از پیشروی بیماری به موقع انجام نشود همواره بیماری با عوارضی همراه خواهد بود که این عوارض گاه غیر قابل بازگشت است. از جمله عوارضی که اگر این بیماری به موقع درمان نشود می توان به مواردی اشاره کرد. نازایی و سقط جنین از جمله این موارد است که زنانی که مبتلا به بیماری سلیاک هستند و به موقع به دنبال درمان آن نبودند، با آن درگیرند. میگرن و حمله های صرعی از جمله موارد دیگر است. همچنین پیشرفت این بیماری به سبب بی توجهی به آن زوال عقل را در پی دارد که موضوع مهمی است.

با توجه به تمام موارد و اطلاعاتی که داده شد در رابطه با این بیماری خود ایمنی و ارثی، باید به چند نکته توجه کرد. یک این که در صورت مشاهده هر گونه از علائم، هرگز دست به خود درمانی نزنید و به پزشک مربوطه مراجعه کنید. دو این که در صورت تشخیص این بیماری در بدن شما، باید از رژیم غذایی پیروی کنید، زیرا عدم توجه به این رژیم، بیماری شما را گسترش می دهد. و نکته ی سوم این که همواره در سلامت جسم و روان خود کوشش کنیم و متوجه علائمی که بدن به ما نشان می‌دهد باشیم.