روش آبیاری قطره ‌ای از روش های قدیمی است که در حدود پنج دهه پیش رایج شد و همچنین سطوح بزرگی به این سبک تحت آبیاری قرار گرفتند و همچنین استقبال افراد از این روش بسیار زیاد بود اما مزایا و معایب این روش به مرور زمان مشخص شد. این روش عبارت است از روشی که در آن آب با فشار کم از روزنه یا وسیله ‌ای به نام قطره‌ چکان از شبکه خارج و به صورت قطراتی در پای گیاه ریخته می‌ شود. گاهی این نوع آبیاری را آبیاری موضعی نیز می ‌نامند.

این روش مانند هر روش کار دیگری اصولی دارد و در واقع از مشخصات بارز این متد تحویل آب به گیاه با فشار کم در منطقه است که این آب به مرور زمان توسعه می یابد. ریشه‌ ها در سطح زمین (در زیر خاک) است تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شودهزینه ‌های زیاد و تکنیک ‌های نسبتاً پیشرفته این روش و نمک‌ ها و مواد جامد معلق در آب‌های ایران (که سبب گرفتگی قطره ‌چکان‌ها می‌ شوند) از معایب آبیاری قطره ‌ای بوده و باعث شده است که کشاورزان با دقت و تحقیقات بیشتری از این روش آبیاری استفاده کنند.

روش های مختلف و گوناگونی برای آبیاری وجود دارد از روش های سنتی گرفته تا به روز ترین و مکانیزه ترین روش ها اما اصلی ترین و پایه ای ترین تفاوت این نوع آبیاری با سایر روش‌ های آبیاری که موجب جلب توجه شده است در این است که بین تبخیر- تعرق و مقدار آبی که باید به زمین داده شود، در یک دوره زمانی محدود (۲۴ تا ۷۲ ساعت) توازن برقرار می‌ شود. این امر موجب می گردد با توجه به محدود بودن میزان آب در دسترس، بیشترین بهره‌ وری از آب انجام پذیرد. از آنجا که سیستم ‌های آبیاری موضعی/ قطره‌ ای ثابت هستند، خودکار کردن بسیاری از آن‌ ها آسان است. این سیستم‌ ها برای مدیران آبیاری که قصد اختلاط کود و آب (کود آبیاری) را درون سیستم آبیاری دارند، مناسب هستند.

تجهیزات مورد نیاز آبیاری قطره ای

برای شروع هر کاری نیازمند یک سری وسایل به خصوص هستیم تا با کمک آن ها بتوانیم کار مورد نظرمان را راه اندازی کنیم. یکی از مهم ترین تجهیزات در این زمینه، اتصالات آبیاری قطره ای پلی اتیلن است. این اتصال پرکاربرد در آبیاری تحت فشار، برای آب‌ بندی و ایمنی لوله ‌ها، تغییر سایز یا تغییر مسیر لوله‌ ها مورد استفاده قرار می‌ گیرد. این اتصالات که از نوع لوله ‌های فشار قوی محسوب می ‌شوند، در سایزهای مختلف و در کلاس‌ بارهای مختلف همچون 4،6، 8،10 و 12 اتمسفر وجود دارند. از آن جایی که اتصالات پلی اتیلنی اغلب برای استفاده از آبیاری قطره ‌ای ممکن است در زیر اشعه خورشید قرار بگیرند، برای افزایش طول عمر آن‌ها، نسبت به اشعه‌ های خورشیدی مقاوم هستند. قیمت مناسب آن در مقابل کیفیت بالایی که دارند و همچنین نصب آسان، آن ‌ها را مورد محبوبیت کشاورزان و مصرف ‌کنندگان این نوع لوله قرار داده است.

از دیگر محصولاتی که در این روش از آبیاری مورد نیاز است، می توان نوار آبیاری و لوله دریپردار و لوله آبیاری نام برد. سایر تجهیزات مورد نیازنیز در زیر آمده است:

منبع آب

پمپ

حوضچه آرامش

فیلتر سیکلون یا هیدروسیکلون

فیلتر توری یا دیسکی برای جذب ذرات بسیار ریز

نوار تفلون

ایستگاه کنترل مرکزی

تانک کود

فیلتر توری یا دیسکی

لوله اصلی

لوله آبرسانی

لوله‌ های جانبی یا لوله ‌های فرعی

قطره‌ چکان و اتصالات لازم

در انتهای این بخش بهتر است به نکته ای مهم توجه کنید و آن هم این است که شما برای اینکه بخواهید در هر زمینه ای سود بیشتری داشته باشید می بایست به دنبال تجهیزات با قیمت مناسب باشید تا بتوانید از این راه نه تنها ضرر نکرده بلکه سود زیادی را تجربه کنید.  

کاربرد تجهیزات مورد نیاز آبیاری قطره ای

در طی سال های اخیر به خاطر استفاده مناسب از آب و کاهش علف های هرز، کارشناسان یک سیستم آبیاری قطره ای از قبل تعیین شده طراحی نموده اند تا با استفاده از آن بتوانند یک آبیاری یکنواخت به ریشه گل، گیاه و درختان داشته باشد. سیستم آبیاری قطره ای به شیوه ای است که آب به وسیله ی لوله های پلی اتیلن ۱۶ الی ۳۲ میلیمتری که بسته به نیاز خودتان باید آن را انتخاب کنید به طور مثال این لوله های دریپر بیا همان قطره چکان های سرخود داند که به راحتی می توان از آن استفاده نمود ولی مدل دیگر این لوله ها بایستی قطره چکان به آن وصل نمود و با رعایت فاصله درختان می توان این سیستم را اجرا نمود و در ساعت های مشخص و بسته به نیاز آبدهی می توان آن را تنظیم نمود.

محاسن آبیاری قطره ای

آبیاری قطره‌ ای مثل هر روش دیگری دارای مزیت ها و مضراتی است که در این بخش و بخش بعدی در مورد هر دوی آن ها به طور کامل صحبت خواهیم کرد. در ابتدا در رابطه با محسنات این روش توضیحاتی به شما ارائه می دهیم. در حقیقت این روش یکی از آسان ‌ترین راه های آب دادن به هر گیاه مانند درختان و تاکها‌ست و کمبود رطوبت خاک را قبل از پیداش مکش بالاتر اثر مصرف آب ‏به وسیله گیاه از طریق تبخیر و تعرق را بر طرف می‌ سازد. یک سیستم آبیاری قطره‌ ای به علت کاربرد موثر آب و نیروی کارگر دارای مزایای ‏آگرونومیکی، آگروتکنیکی و اقتصادی منحصر به فرد است .

صرفه جویی در میزان آب و هزینه‌ ها

تقریبا می توان گفت هدف اصلی از انتخاب این نوع آبیاری صرفه جویی در مصرف آب است. این آبیاری هزینه‌ های بهره برداری را می کاهد و این مسئله اساسی در این روش بسیار حائز اهمیت ‏است. سیستم‌ های قطره ای به آب کمتری نسبت به سایر سیستم های متداول آبیاری نیاز دارد. مثلاً‌ در باغات درختان جوان، آبیاری با ‏سیستم قطره‌ ای تنها نصف آب مورد نیاز آبیاری بارانی یا سطحی مصرف می ‌کند. با مسن‌ تر شدن درختان، صرفه‌ جویی در آب با سیستم ‏قطره ‌ای کاهش می‌ یابد ما هنوز برای بسیاری باغداران آبیاری موثر با سیستم قطره ‌ای به علت کمبود و قیمت بالای آب، اهمیت دارد. هزینه ‏کارگر برای آبیاری را می ‌توان کاهش داد، زیرا در سیستم قطره ‌ای کافی است که پخش آب تنظیم گردیده و سیستم به کار انداخته شود. این ‏تنظیمات به وسیله وسایل اتوماتیکی انجام می ‌گیرد که نیاز به کارگر چندانی ندارد.‎  ‎

‎عملیات زراعی آسان تر

‎با کمک این نوع از آبیاری رشد علف های هرز کاسته می شود زیرا سطح وسیعی از خاک هرگز خیس نمی ‌شود و در نهایت این امر هزینه ای که برای کارگر و مواد ‏شیمیایی باید برای کنترل این علف ها پرداخت شود بسیار پائین می‌ آید. همچنین چون با آبیاری قطره‌ ای خاک کمتری خیس می شود، عملیات زراعی دیگر در باغات را ‏می ‌توان لاینقطع ادامه داد. مثلاً در گیاهان ردیفی، فاروهایی که کارگران روی آنها راه می‌ روند نسبتاً خشک و محکم باقی می‌ماند. ‎کودها را می‌توان در آب آبیاری تزریق نمود که با این کار نیازی یه نیروی کارگر برای پخش آنها روی زمین نیست. برای این منظور ‏کودهای بسیار محلولی در بازار موجود بوده و انواع خدید آنها کودپاشی از طریق سیستم قطره ای را گسترده ساخته است. بعلت کنترل بیشتر ‏روی محل و زمان پخش کود با سیستم قطره ای، کارایی کود پاشی افزایش یافته است‏‎ .‎

به کارگیری آ‌ب شور

‎آبیاری‌ اگر به طور پشت سر هم و مداوم صورت گیرد رطوبت خاک را در حدی نگه ‌می‌ دارد که بین دو حالت خیلی خشک و خیلی تر نوسان نمی کند و بیشتر قسمت های خاک از ‏هوای کافی برخوردار است. خیس ماندن خاک بین آبیاری ها، نمک های موجود در محلول را رقیق تر نگه می دارد. به همین جهت در سیستم قطره ای ‏می‌ توان از آب با شوری بیشتری نسبت به سایر روش ‌های آبیاری استفاده کرد.

معایب آبیاری قطره ای

‎این روش نیز در کنار مزایای بسیار فراوانی که دارد معایبی نیز دارد که به طور مفصل در این بخش به توضیح آن ها پرداخته ایم. به عنوان مثال بر اساس برآورد ها و تحقیقات این روش آبیاری هزینه نسبتاً بالا، گرفتگی قطره چکان ها، ایجاد شوری موضعی و پخش نامنظم و لکه لکه ای رطویت خاک را می تواند داشته باشد. ‎

گرفتگی

همانطور که در بخش قبلی نیز گفته شد یکی از ایرادات بسیار مهم این متد، مشکل بسته شدن راه قطره چکان ها می باشد. این گرفتگی سبب کم کردن دبی تخلیه، غیر ‏یکنواختی پخش آب و در نهایت آسیب به گیاه خواهد شد. از آن جایی که فضای خروجی قطره چکان ها بسیار ریز است، ذرات معدنی یا آلی موجب گرفتگی آنها می شوند. گاها، ذراتی در آب آبیاری موجود است و قبل از ورود به شبکه لوله ها ‏تصفیه نمی شود. در موارد دیگر، ذرات در داخل خط لوله یا با تبخیر آب از روزنه قطره چکانها بین آبیاری ها وارد آب می شوند. اکسید آهن، ‏کربنات کلسیم و بقایای جلبک و میکروب ها در بعضی سیستم های آبیاری تشکیل شده اند. تصفیه شیمیایی آب منجر به حذف یا کاهش مشکل گرفتگی ‏قطره چکان ها می گردد.

‎شرایط خاک

‎مطالعات نشان داده است که عموما خاک های شنی، برای این نوع آبیاری بسیار مناسب اند. زیرا خاک های شنی لایه بندی افقی دارند و این نوع لایه بندی مفید است زیرا حرکت جانبی آب را افزایش داده و حجم بیشتری از خاک را مرطوب می سازد . تجربه نشان داده است که ‏خاکهای دارای بافت متوسط مناسب آبیاری قطره ای بوده ، اما برخی خاک های بافت ریز روان آب تولید کرده اند‏‎ .‎خاک هایی وجود دارند که سرعت نفوذ نهایی کافی برای دریافت دبی تخلیه قطره چکان ها ندارند و یا روان آب یا شرایط ماندابی تولید می کنند. با دبی ‏تخلیه 1 گالن برساعت، خاک بایستی دارای سرعت نفوذ نهایی 5/0 اینچ بر ساعت باشد تا قطر دایره تر شده در اطراف قطره چکان از 2 فوت ‏تجاوز نکند.

‎‎تجمع نمک‎‎

‎هنگامی که نمک ها در سطح خاک تجمع پیدا می کنند برای گیاه خطرات زیادی فراهم می شود زیرا باران های سبک املاح را به ناحیه ریشه گیاه منتقل می سازد. ‏به همین دلیل، وقتی بعد از دوره تجمع نمک باران می آید، آبیاری بایستی طبق برنامه ادامه یابد تا به اندازه پنج سانتی متر باران وارد خاک شود و نمک ها ‏را از ناحیه ریشه گیاه خارج سازد. ‎در خلال آبیاری قطره ای، نمک ها در زیر سطح خاک و پیرامون حجم خیس شده خاک با قطره جکان نیز تجمع می یابد. خشک شدن خاک بین ‏آبیاری‌ ها سبب حرکت معکوس آب خاک و اتنقال نمک از پیرامون ناحیه خیس شده به طرف قطره چکان می گردد حرکت آب بایستی همیشه دور ‏از قطره چکان باشد تا از صدمات ناشی از نمک جلوگیری شود.

روش آبیاری قطره ای

این روش برای اینکه نتیجه ی بهتری داشته باشد بهتر است به درستی برای آن برنامه ریزی صورت پذیرد و به طرز صحیحی طراحی شود در ادامه بخش های مختلف جهت راه اندازی یک سیستم آبیاری قطره ای صحیح را به شما آموزش داده ایم پس تا انتها با ما همراه باشید.

قدم اول: شما می بایست باغچه ای که دارید را با توجه به نیازهای آبی گیاهانتان تقسیم بندی کنید. توجه داشته باشید پیش از اینکه وسیله ای بخرید باید بدانید که دقیقا به چه چیزهایی نیاز دارید. یک طرح شماتیک از باغچه خود و یا جاهایی که می خواهید آبیاری قطره ای شود، تهیه کنید. نقشه خود را بر اساس یک یا چند مورد از موارد زیر تقسیم بندی کنید.

قدم دوم: به طراحی لایه های گوناگون سیستم آبیاری خود بپردازید.

قدم سوم: فضای مورد نظرتان را به ناحیه های آبی متفاوت تقسیم بندی کنید.

قدم چهارم: از آن جایی که سیستم های آبیاری انواع مختلف دارند پس نوع سیستم را برای منطقه خود انتخاب کنید.

قدم پنجم: نوع قطره چکان

قدم ششم: برای تهیه کردن تجهیزات به خرید بروید و سعی داشته باشید که با کمترین هزینه بهترین تجهیزات را تهیه کنید.