سکته قلبی یکی از عارضه‌های ترسناک برای بیماران است. اما امروزه با پیشرفت هایی که در این زمینه اتفاق افتاده است امکان شناسایی و درمان این نوع بیماران و به تبع شانس زنده ماندن و بهبود یافتن آنها افزایش پیدا کرده است. اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات در این زمینه هستید می‌توانید تا انتهای این نوشتار با ما همراه باشید. در این نوشتار ما در مورد سکته قلبی، علائم و راههای درمان آن و نیز داروهایی که برای درمان سکته قلبی لازم و ضروری هستند توضیح مختصری می‌دهیم. امید است با مطالعه این نوشتار شناخت کافی از این عارضه به دست آورید تا بتوانید هنگام مواجهه با آن اقدامات لازم را انجام دهید.

منظور از سکته قلبی چیست؟

قلب برای آن که بتواند به زندگی و حیات خود ادامه دهد و کارکردش را حفظ نماید به طور ثابت نیازمند اکسیژن و مواد مغذی است. انفارکتوس میوکارد یا سکته قلبی که نام پزشکی همان حمله قلبی است زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به عضله قلب ناگهان قطع شده و در نتیجه بافت قلب دچار آسیب شود. این حالت یعنی همان سکته قلبی در نتیجه انسداد یک و یا چند مورد از عروق کرونری است. انسداد نیز می‌تواند در نتیجه ایجاد پلاک خونی باشد. پلاک در واقع ماده‌ای تشکیل یافته از کلسترول، چربی و مواد زائد سلولی است. زمانی که عروق کرونری دچار انسداد می‌شود در قلب وضعیتی ایجاد می‌شود که ایسکمی قلبی نام دارد. چنانچه تنها یکی از عروق کرونر اصلی مسدود شود، قسمت اعظمی از عضله قلب تحت تأثیر قرار می‌گیرد و نیز اگر تنها یک شریان شاخه‌ای کوچکتر دچار انسداد شود بخش کوچکتری از عضله قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حال چنانچه ایسکمی قلبی بیش از حد معمول به طول انجامد باعث می‌شود سلول های بافت قلبی بمیرد. اگر پس از سکته قلبی قسمتی از عضله قلب از بین رفته باشد یعنی مرده باشد، در طی چند هفته بعد از آن بافت اسکار جایگزین می‌شود. بنابراین سکته قلبی وضعیتی تهدید کننده است که اگر جدی گرفته نشود مشکلات بسیار زیادی را برای فردی که دچار این عارضه شده است به وجود می‌آورد.

نشانه‌ها و علایم سکته قلبی چیست؟

از علایم اصلی سکته قلبی تنگی نفس و درد در ناحیه قفسه سینه است. با این حال سکته قلبی علایم دیگری نیز دارد که برخی از آنها بسیار متفاوت از یکدیگر هستند. برخی از این علایم که شایع‌تر از علایم دیگر هستند عبارتند از:

تنگی و یا فشار در ناحیه قفسه سینه، تنگی نفس، درد در ناحیه فک، قفسه سینه، پشت و دیگر قسمتهای فوقانی بدن. چنانچه فرد دچار سکته قلبی شده باشد درد در این قسمتها بیش از چند دقیقه طول خواهد کشید، استفراغ، سرگیجه، تعریق، اضطراب، حالت تهوع و یا ضعف.

لازم به ذکر است چنانچه فرد دچار سکته قلبی شده باشد ممکن است درد را یا به صورت ثابت و یا به صورت متناوب حس کند. از طرفی احتمال کمی دارد زنان علایم درد قفسه سینه را تجربه نمایند. به جای آن، آنها هنگام سکته قلبی درد و یا سوزش را بیشتر در ناحیه بازو، فک، گردن و پشت احساس می‌کنند.

همانطور که پیشتر بیان شد تمامی افراد مبتلا به سکته قلبی علایم مشابهی ندارند اما بیشتر آنها درد در ناحیه قفسه سینه را به عنوان نشانه سکته قلبی گزارش کرده‌اند.

سکته قلبی چه عوارضی دارد؟

طبق گزارشاتی که به دست رسیده است متاسفانه حدود یک چهارم مردان و زنانی که دچار سکته قلبی می‌شوند، قبل از آن که به بیمارستان برسند، جان خود را از دست می‌دهند. بقیه بیماران نیز در بیمارستان در معرض عوارضی بسیار تهدید کننده قرار می‌گیرند. از جمله عوارض سکته قلبی به شرح زیر است:

ضربان نامنظم قلب یا همان آریتمیهای دائمی قلب، سکته مغزی، انسداد ضعیف قلب یا آنوریسم، نارسایی قلبی، آسیب به اندامهای حیاتی بدن همچون کلیه و کبد، ایجاد لخته‌های خون در قلب و یا پاها و مرگ.

لازم به ذکر است افرادی که بتوانند از سکته قلبی جان سالم به در ببرند و چند ساعت از بعد آن نیز مشکل جدی نداشته باشند احتمال این که بهبودی کامل یابند بسیار بیشتر است.

چرا افراد دچار سکته قلبی می‌شوند؟

آنچه که در بیشتر موارد افراد را دچار سکته قلبی می‌کند، ایجاد ترومبوز یا همان لخته خون است. لخته خون ممکن است داخل یکی از شریان های اصلی و یا یکی از شاخه‌های فرعی از عروق کرونر ایجاد شده باشد. سرخرگ های کرونری که وظیفه خون رسانی به قلب را عهده دار هستند توسط شبکه‌ای از چربی، سلول ها و کلسترول که پلاک نام دارند، به مرور زمان و به تدریج مسدود می‌شوند. در این حالت خونی که سعی دارد از این سرخرگهای مسدود شده عبور نماید می‌تواند لخته خون را تشکیل دهد. چنانچه این لخته بتواند جریان خون را به صورت کامل قطع نماید، قسمتی از ماهیچه قلب که توسط آن سرخرگ تغذیه می‌کرده است می میرد. لخته‌های خون معمولاً در شریان هایی که طبیعی هستند ایجاد نمی‌شود.

از دیگر موارد غیر معمولی که باعث ایجاد سکته قلبی می‌شود و می‌تواند باعث انسداد عروق کرونر شود به شرح زیر است:

ایجاد لخته خون در قسمت های دیگر بدن و ورود این لخته خون به شریان کرونر، التهاب عروق کرونر که البته این مورد بسیار نادر است، عوارض ناشی از جراحی قلب، استفاده از کوکائین که می‌تواند اسپاسم در عروق کرونر را ایجاد نماید و برخی از مشکلات نادر قلب.

خطر سکته قلبی بیشتر متوجه چه افرادی است؟

برخی از عوامل وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به سکته قلبی را افزایش دهد. برخی از این عوامل به شرح زیر هستند:

فشار خون بالا

افرادی که فشار خون بالایی دارند احتمال آن که دچار سکته قلبی شوند بیشتر از افرادی است که این مشکل را ندارند. همانطور که می‌دانید فشار خون طبیعی کمتر از 80/120 میلی متر جیوه است. بنابراین چنانچه فشار خون از این میزان بیشتر شود به همان اندازه احتمال ابتلا به سکته قلبی نیز افزایش می‌یابد. چرا که فشار خون بالا به شریان ها صدمه می‌زند و فرایند ایجاد پلاک را سرعت می‌بخشد.

بیشتر بخوانید: فشار خون بالا و نارسایی کلیه ها

بالا بودن سطح تری گلیسیرید

بالا بودن سطح تری گلیسیرید هم خطر ابتلا به سکته قلبی را افزایش می‌دهد. چرا که برخی از آن ها ممکن است در شریانها باقی مانده و به فرایند تشکیل پلاک کمک نمایند.

بالا بودن سطح کلسترول

بالا بودن سطح کلسترول در خون نیز میزان ابتلا به سکته قلبی را افزایش می‌دهد. البته کسانی که کلسترول بالایی دارند می‌توانند با تغییر دادن رژیم غذایی خود و یا مصرف برخی داروها میزان آن را در خون کاهش دهند.

چاقی و اضافه وزن

کسانی که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند نسبت به سایر افراد دیگر بیشتر در معرض ابتلا به سکته قلبی هستند.

بالا بودن سطح قند خون و دیابت

دیابت سطح قند خون و یا قند خون را افزایش می‌دهد. بالا بودن سطح قند خون هم می‌تواند باعث بیماری عروق کرونر شود.

سابقه خانوادگی

در خانواده‌هایی که در آن ها بیماری‌های قلبی سابقه دور و درازی دارد احتمال این که به سکته قلبی مبتلا شوند بیشتر است.

مصرف سیگار

مصرف دخانیات و کشیدن سیگار نیز خطر ابتلا به سکته قلبی و یا حمله قلبی را افزایش می‌دهد. این درحالی است که فرد سیگاری ممکن است در کنار آن به دیگر بیماری های قلبی عروقی نیز مبتلا شود.

بالا رفتن سن

باید گفت با بالا رفتن سن میزان ابتلا به سکته قلبی نیز افزایش می‌یابد. مردان معمولاً پس از 45 سالگی و زنان نیز معمولاً پس از 55 سالگی بیشتر در معرض ابتلا به سکته قلبی هستند.

بعد از سکته قلبی چه عوارض و مشکلاتی ممکن است گریبانگیر بیماران شود؟

سکته قلبی همیشه منجر به صدمات دائمی به ماهیچه‌ها و عضلات قلبی می‌شود اما چنانچه بتوان آن را سریع درمان کرد می‌شود تا میزان زیادی از آسیب بیشتر به قلب کاست. چنانچه به قسمت خاصی از قلب صدمه وارد شود روی پمپاژ قلب اثر می‌گذارد که به آن نارسایی قلبی گفته می‌شود. برخی از افراد نیز ممکن است پس از سکته قلبی همچنان آنژین دریافت نمایند تا از این طریق بتوانند صدماتی که به خاطر سکته قلبی به قلب وارد شده است را درمان نمایند چرا که ممکن است یک و یا چند رگ قلبی همچنان دچار تنگی باشند.

چگونه سکته قلبی تشخیص داده می‌شود؟

فرد برای این که تشخیص دهد دچار سکته قلبی شده است یا نه باید به پزشک مراجعه کند. پزشک با گوش دادن به صدای قلب میزان نارسایی‌های ضربان قلب را بررسی می‌نماید. پزشک ممکن است مجبور باشد برای تشخیص سکته قلبی تست های مختلفی را انجام دهد. به طور مثال ممکن است برای اندازه گیری فعالیت های الکتریکی قلب الکتروکاردیوگرام انجام شود. همچنین ممکن است برای بررسی پروتئین هایی که مرتبط با آسیب های قلبی هستند همچون تروپونین آزمایش خون انجام شود. از دیگر آزمایش هایی که جهت تشخیص سکته قلبی به کار می‌رود به شرح زیر است:

اکوکاردیوگرام جهت کمک به شناسایی مناطقی از قلب که به درستی کار نمی‌کنند و آنژیوگرافی با کاتتریزاسیون جهت بررسی مسائل مرتبط با انسداد در شریان ها.

جهت پیشگیری از سکته قلبی چه باید کرد؟

جهت پیشگیری از سکته قلبی چنانچه فرد مبتلا به بیماری های قلبی است می‌تواند با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی تا میزان زیادی از خطر ابتلا به سکته قلبی بکاهد، نکشیدن سیگار، تحت کنترل در آوردن و درمان فشار خون بالا، استفاده کم از غذاهایی که نمک، چربی و کلسترول دارند، استفاده زیاد از سبزیجات و میوه‌های تازه، ورزش کردن، نگه داشتن خود در وزن طبیعی، چک کردن قند خون چنانچه فرد مبتلا به دیابت است، رعایت دستورات پزشک در مورد مصرف داروها و هر چند وقت یک بار چک آپ کامل کردن از جمله راهکارهایی برای کاهش خطر ابتلا به سکته قلبی هستند.

چه داروهایی برای درمان سکته قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرند؟

از جمله داروهایی که جهت درمان سکته قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر هستند:

- انواع رقیق کننده‌های خون همچون آسپرین. این داروها اغلب برای شکستن و از بین بردن لخته‌های خون استفاده می‌شوند و در نتیجه جریان خون را از طریق شریان های تنگ شده بهبود می‌دهند.

- انواع داروهای ضد پلاک همچون وارفارین، هپارین و کلوپیدوگرل که می‌توانند از ایجاد لخته‌های جدید و نیز رشد لخته‌های موجود جلوگیری کنند.

- وازودیلاتور که می‌توانند با آرام کردن رگ های خونی میزان ورود خون و اکسیژن را به قلب افزایش دهند و در نتیجه فشار روی قلب کاهش یابد. این قرص ها هم به شکل قرص های عادی، هم به شکل قرص های جویدنی و هم به شکل کرمهای موضعی در دسترس هستد.

- داروهای ضد انعقاد خون

- استاتین که کاهش دهنده کلسترول خون هستند

- آترپین برای افرادی که ضربان قلبشان با سرعت خیلی پایین است و بلوک گره دهلیزی – بطنی و یا زمانی که هدایت الکتریکی ایمپالس عصبی به ماهیچه‌های قلبی آهسته شود تجویز شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

- و ترومبولیتیک ها که جهت حل شدن لخته خون بسیار مفید می‌باشند.

هنگام سکته قلبی چه باید کرد؟

هنگامی که فرد دچار سکته قلبی شد اولین کاری که باید انجام دهد این است که با اورژانس تماس بگیرد. تا زمانی که آمبولانس برسد فرد باید بنشیند و استراحت نماید. اگر به آسپرین دسترسی دارد بهتر است یک قرص 300 آن را بجود. چنانچه به آسپرین حساسیت داشت استفاده نکردن از آن بهتر است. اگر هم به آسپرین دسترسی نداشت و این که ندانست به آن حساسیت دارد یا نه باید تا زمان رسیدن آمبولانس در جای خود بماند و استراحت نماید.

لازم به ذکر است امروزه میزان سکته قلبی بسیار افزایش یافته است به طوری که حتی افراد جوان را نیز درگیر نموده است. نوع زندگی امروزی بشر و سبک زندگی که وی در پیش گرفته است در این مورد بی‌تاثیر نبوده است. لذا در هر سنی باید مواظب بود و به شدت از خود مراقبت کرد. به راحتی می‌توان با تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی جلوی بسیاری از بیماری‌ها را گرفت. تحرک داشتن و فعالیت بدنی آنچنان در سلامتی انسان موثر است که نمی‌توان به راحتی از آن چشم پوشی کرد. روزی با 20 دقیقه فعالیت می‌توان بدن سالم را به خود هدیه داد. پیاده روی، قرار گرفتن در هوای سالم، مدیریت اضطراب و استرس، لبخند زدن و شادی کردن، انجام دادن کارهایی که لذت بخش است و آرام بخش و مواردی از این دست می‌تواند تاثیر به سزایی در کاهش خطر ابتلا به سکته قلبی داشته باشد. نباید هرگز این نکته را فراموش کنیم تا زمانی که زنده هستیم و نفس می‌کشیم باید مواظب سلامتی قلب خود باشیم.