فشار خون بالا یا پرفشاری خون اغلب در کنار دیابت و چاقی رخ می دهد. این مشکلات در کنار یکدیگر سندرم متابولیک نامیده می شوند و افراد مبتلا به سندرم متابولیک بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی قرار دارند. دیابت و فشار خون بالا دارای علل و عوامل خطر مشترک هستند. فردی که به یکی از این دو بیماری مبتلا است، احتمال دارد به بیماری دیگر هم مبتلا شود و شخصی که هر دو بیماری را به طور همزمان دارد، متوجه می شود که آن ها روی هم تاثیر داشته و باعث تشدید علائم یکدیگر می شوند. در این مقاله درباره رابطه دیابت و فشار خون بالا صحبت کرده و به نحوه تشخیص، درمان و پیشگیری آن ها می پردازیم. با ما همراه باشید.

تشخیص فشار خون بالا و دیابت

آزمایش های نسبتا ساده ای وجود دارند که می توانند به تشخیص این دو بیماری کمک کنند.

تشخیص پرفشاری خون

به گفته انجمن قلب آمریکا (AHA)، اکثر افرادی که فشار خون بالا دارند هیچ علامتی را تجربه نمی کنند و معمولا به طور اتفاقی و پس از اندازه گیری فشار خون به بروز آن پی می‌ برند. فشار خون با دو عدد به نام های سیستولیک و دیاستولیک مشخص می شود:

- فشار خون سیستولیک:

عدد بزرگتر است که حداکثر فشاری را که قلب هنگام انقباض و تپیدن به دیواره عروق وارد می کند، نشان می دهد. 

- فشار خون دیاستولیک:

عدد کوچکتر است که میزان فشار وارد شده به دیواره شریان ها را در فواصل بین ضربان ها و هنگام استراحت قلب نشان می دهد.

AHA فشار خون را بر اساس پارامترهای زیر طبقه بندی می کند:

- طبیعی:

فشار خون سیستولیک کمتر از 120 و فشار خون دیاستولیک کمتر از 80 است.

- بالا:

فشار خون سیستولیک 129-120 و فشار خون دیاستولیک کمتر از 80 است.

- مرحله 1 پرفشاری خون:

فشار خون سیستولیک 139-130 یا فشار خون دیاستولیک 89-80 است.

- مرحله 2 پرفشاری خون:

فشار خون سیستولیک حداقل 140 یا فشار خون دیاستولیک حداقل 90 است.

- فشار خون بحرانی:

فشار خون سیستولیک بالاتر از 180 یا فشار خون دیاستولیک بالاتر از 120 است.

فشار خون بحرانی یک اورژانس پزشکی است و برای جلوگیری از عوارض شدید آن به مراقبت اورژانسی نیاز است.

تشخیص دیابت

همه افراد مبتلا به دیابت علائم این بیماری را تجربه نمی کنند؛ با این حال می توان از شایع ترین علائم آن به موارد زیر اشاره کرد:

-  تشنگی بیش از حد

- گرسنگی بیش از حد

- تکرر ادرار

- خستگی مفرط

- تاری دید

- تاخیر در التیام زخم ها

همچنین ممکن است احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری (UTI)، برفک دهان و عفونت دستگاه تنفسی فوقانی افزایش یابد. اندازه گیری قند خون به صورت ناشتا به تشخیص دیابت کمک می کند. انجمن دیابت آمریکا (ADA) میزان قند خون را بعد از هشت ساعت ناشتا بودن به صورت زیر طبقه بندی می کند:

- نرمال:

قند خون کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dl) است.

- پیش دیابت:

قند خون بین 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر است.

- دیابت:

قند خون 126 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر است.

علاوه بر قند خون ناشتا، اندازه گیری قند خون بعد از مصرف یک نوشیدنی شیرین هم می تواند دیابت را تشخیص دهد.

انواع دیابت و علائم آن

سه نوع دیابت وجود دارد که هر کدام از آن ها دلایل مختلفی دارند:

دیابت نوع 1

دیابت نوع 1 یک اختلال خود ایمنی است که در آن بدن به اشتباه به سلول ‌های لوزالمعده که انسولین تولید می ‌کنند، حمله می‌کند. این بیماری در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می شود، اگرچه ممکن است در سایر سنین هم رخ دهد.

دیابت نوع 2

دیابت نوع 2 در نتیجه مقاومت به انسولین ایجاد می شود؛ یعنی سلول های بدن توانایی خود را برای پاسخ دادن به انسولین از دست می دهند. لوزالمعده سعی می کند با تولید انسولین بیشتر این روند را جبران کند، اما بعد از مدتی کارآیی آن کاهش می یابد. دستورالعمل های فعلی غربالگری دیابت را برای همه افراد بالای 45 سال و تمام جوانانی که فاکتورهای خطر ابتلا به این بیماری را دارند، توصیه می کنند. تشخیص و درمان به موقع می تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داده و از بروز عوارض آن جلوگیری کند.

دیابت بارداری

دیابت بارداری فقط در دوران بارداری اتفاق می افتد، اما حدود 50 درصد زنان مبتلا به آن بعد از زایمان به دیابت نوع 2 مبتلا می شوند. اگر غربالگری در دوران بارداری نشان دهنده افزایش قند خون باشد، پزشک وضعیت فرد را تا چند هفته پس از زایمان تحت نظر خواهد داشت. در بیشتر موارد، سطح قند خون بلافاصله پس از زایمان به حالت عادی باز می گردد.

چه ارتباطی بین دیابت و فشار خون بالا وجود دارد؟

در بیشتر موارد، دیابت و فشار خون بالا با هم اتفاق می افتند و ممکن است بعضی از دلایل بروز آن ها مشترک باشد، از جمله:

- سبک زندگی کم تحرک و دریافت بیش از حد کالری

- چاقی

- التهاب

- استرس اکسیداتیو

- مقاومت به انسولین

آیا دیابت می تواند باعث افزایش فشار خون شود؟

فرد مبتلا به دیابت یا انسولین کافی برای کنترل قند خون ندارد یا انسولین او به طور موثر عمل نمی کند. انسولین به سلول های بدن کمک می کند که قند موجود در خون را جذب کرده و از آن به عنوان منبع انرژی استفاده کنند. وقتی فردی دچار مشکلات مرتبط با انسولین می شود، قند نمی تواند وارد سلول های او شده و انرژی مورد نیاز آن ها را تامین کند؛ در نتیجه، در جریان خون تجمع پیدا می کند. افزایش قند خون می تواند باعث آسیب بافت ها و اندام ها شود. به عنوان مثال، به عروق خونی و کلیه ها که در کنترل فشار خون نقش دارند آسیب زده و باعث افزایش فشار خون می شود.

آیا افراد مبتلا به دیابت فشار خون بالاتری دارند؟

آمارها نشان می دهد که از هر سه بیمار مبتلا به دیابت در دو نفر آن ها فشار خون بالاتر از حد طبیعی است. بنابراین،  این بیماران در مقایسه با جمعیت عمومی فشار خون بالاتری دارند.

آیا فشار خون بالا می تواند باعث دیابت شود؟

معمولا در افراد مبتلا به فشار خون بالا مقاومت به انسولین مشاهده می شود و این بیماران بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند. چون عواملی مانند التهاب، استرس اکسیداتیو، فعال شدن سیستم ایمنی و ضخیم شدن عروق خونی باعث ارتباط این دو بیماری با یکدیگر می شوند. اگرچه فشار خون بالا ممکن است مستقیما باعث دیابت نشود، اما خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد.

بیشتر بخوانید: 15 غذای فوق‌ العاده سالم برای بیماران کلیوی

عوارض دیابت و فشار خون بالا

ابتلای همزمان به دیابت و فشار خون بالا خطر بروز بیماری های قلبی-عروقی، بیماری کلیوی و سایر مشکلات سلامتی را افزایش می دهد. اگر این دو بیماری درمان نشوند، به عوارض جدی مانند مشکلات چشمی، نارسایی کلیه، حمله قلبی و سکته مغزی منجر می شوند. کنترل سطح قند خون و فشار خون می تواند به پیشگیری از این عوارض کمک کند.

عوامل خطر

فشار خون بالا و دیابت نوع 2 عوامل خطر مشابهی دارند که شامل موارد زیر می شود:

- اضافه وزن یا چاقی

- کم تحرکی

- پیروی از رژیم غذایی ناسالم

- استرس مزمن

- خواب ناکافی

- سیگار کشیدن

- قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا

عوامل محیطی و ژنتیکی در بروز پرفشاری خون نقش دارند و رژیم غذایی سرشار از سدیم (نمک)، کمبود پتاسیم، مصرف زیاد الکل و داشتن سابقه خانوادگی پرفشاری خون احتمال ابتلا به آن را افزایش می دهد. سابقه خانوادگی دیابت هم در ابتلا به این بیماری موثر است. علاوه بر این، به نظر می رسد که فشار خون بالا احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهد و ابتلا به دیابت خطر ابتلا به پرفشاری خون را بیشتر می کند.

درمان دیابت و فشار خون بالا با اصلاح سبک زندگی

اصلاح سبک زندگی در درمان این دو بیماری و همچنین پیشگیری از بروز آن ها نقش دارد.

حفظ وزن در محدوده مناسب

برای افرادی که اضافه وزن دارند، حتی کاهش وزن اندک می تواند تا حد زیادی از ابتلا به دیابت و فشار خون بالا جلوگیری کند. تحقیقات نشان می دهد که کم کردن وزن به میزان 3 تا 5 درصد فشار خون را بهبود می بخشد و کاهش وزن به میزان 5 تا 7 درصد وزن بدن از پیشرفت پیش دیابت و  تبدیل آن به دیابت جلوگیری می کند.

داشتن فعالیت بدنی

فعالیت بدنی منظم فواید زیادی برای سلامتی دارد، از جمله فشار خون را کاهش داده و به کنترل قند خون کمک می کند. توصیه می شود که بزرگسالان در طول هفته حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط یا 75دقیقه ورزش هوازی با شدت بالا انجام دهند. علاوه بر این، باید حداقل دو بار در هفته تمرینات تقویت کننده عضلات را در برنامه خود بگنجانند. افرادی که برای مدتی کم تحرک بوده اند باید با پزشک در مورد برنامه ورزشی مناسب مشورت کنند.

پیروی از رژیم غذایی سالم

افراد مبتلا به دیابت و فشار خون بالا می توانند اطلاعات کافی در مورد برنامه غذایی مناسب را از پزشک یا متخصص تغذیه دریافت کنند. غالبا متخصصان پیروی از رژیم غذایی دش (DASH) را توصیه می کنند که شامل موارد زیر می شود:

- خوردن مقدار زیادی میوه و سبزی تازه

- افزایش مصرف غذاهای پرفیبر از جمله غلات کامل

- کاهش مصرف نمک و قند و اجتناب از مصرف چربی های ناسالم (چربی های ترانس و چربی های حیوانی) یا کاهش میزان آن ها در رژیم غذایی

بیماران مبتلا به دیابت باید میزان مصرف کربوهیدرات را کنترل کنند و با اندازه گیری منظم قند خون از حفظ آن در محدوده سالم مطمئن شوند.

اجتناب از مصرف الکل

مصرف نوشیدنی های الکلی باعث افزایش کالری دریافتی، افزایش وزن و ضخیم شدن دیوار شریان ها می شود و فرد را در معرض ابتلا به دیابت و پرفشاری خون قرار می دهد.

اجتناب از سیگار یا ترک آن

سیگار کشیدن باعث انقباض عروق خونی و افزایش موقت فشار خون می شود. همچنین به افزایش تجمع پلاک در شریان ها منجر شده و به مرور زمان فشار خون را بالا می برد. سیگار کشیدن می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را هم افزایش دهد. احتمال بروز عوارض زیر در افراد سیگاری مبتلا به دیابت نسبت به سایر بیماران بیشتر است:

- بیماری قلبی یا کلیوی

- رتینوپاتی که یک بیماری چشمی است و ممکن است به نابینایی منجر شود

- کاهش جریان خون، عفونت و قطع پا

- نوروپاتی محیطی که می تواند باعث درد عصبی در بازوها و پاها شود

اگر به دیابت یا پرفشاری خون مبتلا هستید یا در معرض ابتلا به این بیماری ها قرار دارید، با پزشک در مورد نحوه ترک سیگار مشورت کنید.

درمان دیابت و فشار خون بالا با دارو

علاوه بر اصلاح سبک زندگی، ممکن است پزشک برای کمک به کنترل دیابت و پرفشاری خون دارو تجویز کند.

داروهای دیابت

درمان دیابت به نوع آن بستگی دارد. بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 باید از انسولین تزریقی استفاده کنند. همچنین ممکن است برای درمان فشار خون بالا در  افراد دیابتی به داروی خوراکی نیاز باشد. برای بعضی از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 انسولین و بعضی از آن ها داروهای خوراکی مانند متفورمین تجویز می شود. این بیماران هم برای کنترل سایر عوارض مثل پرفشاری خون به داروهای جداگانه نیاز دارند.

داروهای کاهنده فشار خون

داروهای متعددی برای کمک به مدیریت فشار خون بالا وجود دارند که ممکن است پزشک ترکیبی از آن ها را تجویز کند:

- مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE):

این داروها تولید هورمون آنژیوتانسین را کاهش می دهند. در نتیجه، باعث شل و گشاد شدن عروق خونی و کاهش فشار خون می شوند.

مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II:

این داروها اثرات آنژیوتانسین را که یک ماده شیمیایی است و باعث باریک شدن شریان ها می شود، مهار می کنند. بدون آنژیوتانسین، عروق خونی باز می مانند و در نتیجه فشار خون کاهش می یابد.

بتابلوکرها:

این داروها با کاهش ضربان قلب، کاهش بار کاری قلب و کاهش برون ده خونی قلب به کنترل فشار خون کمک می کنند.

مسدود کننده های کانال کلسیم:

این داروها مانع انقباض عضلات صاف قلب و عروق توسط کلسیم می شوند. در نتیجه، شدت انقباضات قلب کمتر و عروق خونی شل می شوند و فشار خون کاهش پیدا می کند.

دیورتیک ها (ادرار آورها):

این داروها به دفع آب و سدیم اضافی از بدن کمک می کنند.

وازودیلاتورها:

این ها داروهایی هستند که باعث شل شدن و گشاد شدن دیواره عضلانی عروق خونی می شوند. در نتیجه، خون راحت تر جریان پیدا می کند و فشار خون کم می شود.

کلام پایانی

غالبا دیابت و فشار خون بالا به طور همزمان اتفاق می افتند و هر دو بیماری عوامل خطر و علل مشترک دارند. ابتلا به یکی از این دو بیماری احتمال ابتلا به دیگری را افزایش می دهد. تشخیص و درمان سریع پرفشاری خون و دیابت به جلوگیری از عوارض جدی آن ها کمک می کند. اصلاح سبک زندگی در کنترل هر دو بیماری نقش دارد، اما بعضی از بیماران ممکن است به دارو هم نیاز داشته باشند.