سوختگی بیش از آن که به معنی حس سوزش باشد؛ بیانگر یک آسیب جدی به پوست و بافت های بدن است. سوختگی یکی از شایع ترین اتفاقاتی است که می تواند برای کودکان، خصوصا زمانی که در خانه هستند بیوفتد. معمولا سوختگی ها پس از مدتی و با کمی مراقبت به خوبی بهبود پیدا می کنند اما سوختگی های شدید نیازمند مراقبت های ویژه تر و اورژانسی تر هستند. حال برای اینکه با انواع سوختگی ها و باید ها و نباید های آن آشنا شوید تا آخر این مطلب همراه ما باشید.

سطوح سوختگی:

سوختگی ها بر اساس میزان آسیب ای که به پوست وارد شده، درجه بندی می شوند به طوری که سوختگی درجه یک خفیف ترین و سوختگی درجه سه، شدید ترین سوختگی است. لازم به ذکر است که سوختگی های درجه چهار نیز وجود دارد. در این نوع از سوختگی تمام علائم سوختگی درجه سه وجود دارد با این تفاوت که آسیب تا تاندون ها و استخوان ها نیز پیش روی کرده است.

سوختگی درجه یک:

 سوختگی های درجه یک کمترین آسیب را به پوست وارد می کنند به همین دلیل به آن سوختگی سطحی نیز می گویند زیرا خارجی ترین لایه پوست را تحت تأثیر قرار می دهند. علائم سوختگی درجه یک عبارتند از:

- قرمزی

- التهاب های جزئی و تورم

- درد

- با بهبود سوختگی شاهد پوست خشک و پوسته پوسته نیز خواهیم بود

از آنجایی که این سوختگی لایه بالایی پوست را تحت تاثیر قرار می دهد، پس از ریزش سلول های پوست، علائم و نشانه ها ناپدید می شوند. سوختگی های درجه یک معمولاً طی 7 تا 10 روز بدون ایجاد اسکار بهبود می یابند. سوختگی باعث مرگ سلول های پوست می شود. پوست آسیب دیده پروتئینی به نام کلاژن تولید می کند تا خود را ترمیم کند. با بهبودی پوست، نواحی ضخیم ای ایجاد می شود که رنگ آن با پوست مجاور خود کمی متفاوت است؛ به این ناحیه جدید ترمیم شده اسکار می گویند. سوختگی می تواند باعث یکی از این نوع اسکارها شود:

- اسکارهای هیپرتروفیک که قرمز یا بنفش و برجسته هستند.

- اسکارهای انقباضی که پوست، ماهیچه‌ها و تاندون‌ها را سفت می‌کنند و حرکت دادن بدن را سخت می کند.

- اسکارهای کلوئیدی که برجستگی های براق و بدون مو را تشکیل می دهند.

اگر ناحیه بزرگی از پوست، مثلا بیشتر از 6 سانتی متر، دچار سوختگی سطحی شده باشد یا سوختگی بر روی صورت و مفاصل اصلی بدن باشد؛ بهتر است سریع تر به پزشک مراجعه کنید.

منظور از مفاصل اصلی بدن، مفاصل زیر است:

- زانو

- مچ پا

- پا

- ستون فقرات

- شانه

- آرنج

- ساعد

سوختگی های درجه یک معمولا با مراقبت های خانگی درمان می شوند. هر چه زودتر درمان آغاز شود، فرد بیمار سریع تر به بهبودی می رسد پس بهتر است تعلل نکنید و سریعا پیگیر درمان خود شوید. درمان های سوختگی درجه یک عبارتند از:

- خیساندن زخم در آب خنک به مدت پنج دقیقه یا بیشتر: اولین کاری که باید هنگام سوختگی جزئی انجام دهید این است که حدود 20 دقیقه آب خنک (نه سرد) را روی ناحیه سوختگی قرار دهید. سپس محل سوختگی را با آب و صابون ملایم بشویید. کمپرس خنک یا پارچه مرطوب تمیزی که روی ناحیه سوختگی قرار می گیرد به تسکین درد و تورم کمک می کند. می توانید کمپرس را در فواصل 5 تا 15 دقیقه ای اعمال کنید اما توجه داشته باشید که استفاده بیش از حد از کمپرس می تواند سوختگی را بدتر تحریک کند.

- مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد

- استفاده از لیدوکائین (بی حس کننده) یا ژل و کرم آلوئه ورا برای تسکین پوست : آلوئه ورا اغلب به عنوان "گیاه سوختگی" معرفی می شود. مطالعات، شواهدی را نشان می دهد که آلوئه ورا در بهبود سوختگی های درجه یک تا دو موثر است. این گیاه ضد التهاب است، گردش خون را تقویت می کند و از رشد باکتری ها جلوگیری می کند.  توجه داشته باشید که اگر آلوئه ورا را از فروشگاه خریداری می کنید، مطمئن شوید که حاوی درصد بالایی از آلوئه ورا است. از محصولاتی که دارای مواد افزودنی به خصوص رنگ و عطر هستند خودداری کنید.

- استفاده از پماد های آنتی بیوتیکی و گاز برای محافظت از ناحیه آسیب دیده : پمادها و کرم های آنتی بیوتیک به جلوگیری از عفونت کمک می کنند. یک پماد آنتی باکتریال مانند باسیتراسین یا نئوسپورین را روی سوختگی خود بمالید و با یک پانسمان یا پارچه استریل و غیر کرکی بپوشانید.

دو نکته قابل توجه برای درمان این است که استفاده از یخ برای درمان سوختگی ممنوع است زیرا می تواند التهاب را بدتر کند و نکته دوم این است که به هیچ وجه از پنبه استفاده نکنید زیرا الیاف کوچک نخ می توانند به ناحیه آسیب دیده بچسبند و عفونت ایجاد کنند.

در ضمن بهتر است از درمان های خانگی که در سایت های نامعتبر نوشته شده مانند استفاده از تخم مرغ و کره و ... اجتناب کنید زیرا این مطالب غالبا از لحاظ علمی ثابت نشده اند و می توانند خطر آفرین باشند. شاید باورش سخت باشد اما هرگز خمیر دندان را روی محل سوختگی نزنید؛ خمیر دندان می تواند سوختگی را تحریک کند و محیط مساعدتری برای عفونت ایجاد کند. به علاوه اینکه استریل نیست.

سوختگی درجه دو:

سوختگی‌های درجه دو جدی‌تر هستند، زیرا آسیب از لایه بالایی پوست فراتر رفته است. این نوع سوختگی باعث می شود پوست تاول بزند و به شدت قرمز و دردناک شود. برخی از تاول ها باز می شوند و ظاهری خیس را در ناحیه آسیب دیده ایجاد می کنند. هر چقدر هم که وسوسه بر انگیز باشد، تاول های خود را به حال خود رها کنید. ترکاندن یک تاول توسط خودتان می تواند منجر به عفونت شود. با گذشت زمان، بافت ضخیم، نرم و دلمه مانند به نام اگزودای فیبرینی روی زخم ایجاد می شود. به دلیل ماهیت ظریف این زخم ها، تمیز نگه داشتن ناحیه و بانداژ مناسب آن برای جلوگیری از عفونت ضروری است.

برخی از سوختگی‌های درجه دوم ممکن است به زمانی بیش از سه هفته برای بهبودی نیاز داشته باشند پس بهتر است صبور باشید تا بدن با مکانیسم های طبیعی خود و به کمک مراقبت های شما روال طبیعی خود را طی کند. خوشبختانه بیشتر سوختگی های درجه دوم در عرض دو تا سه هفته بدون ایجاد زخم، اما اغلب با ایجاد تغییرات رنگدانه‌ای در پوست بهبود می‌یابند.

هر چه تاول ها بدتر باشند، مدت زمان بیشتری برای التیام سوختگی طول می کشد. در صورت آسیب شدید، فرد نیازمند پیوست پوست است. برای این پیوند، پوست از قسمت دیگری از بدن بیمار برداشته می شود و  به ناحیه آسیب دیده پیوند زده می شود. خوبی این پیوند در این است که برخلاف پیوند کلیه و دیگر اعمال جراحی نیازی به انتظار کشیدن طولانی مدت برای پیدا شدن فرد دهنده پیوند نیست.

درمان برای سوختگی خفیف درجه دو به طور کلی شامل موارد زیر است اما باز هم تاکید می کنیم که از پنبه و درمان های نامعتبر خانگی جلوگیری کنید:

- پوست را به مدت 15 دقیقه یا بیشتر زیر آب خنک قرار دهید

- مصرف داروهای مسکن بدون نسخه (استامینوفن یا ایبوپروفن)

- استفاده از کرم آنتی بیوتیک روی تاول ها

با این حال توصیه می کنیم اگر سوختگی بر روی قسمت های حیاتی و مهم بدن شما مانند صورت، دست ها، باسن، پا و کشاله ران است؛ سریعا به پزشک مراجعه کنید.

سوختگی درجه سه:

بدون احتساب سوختگی های درجه چهار، سوختگی های درجه سه شدیدترین هستند و لایه های عمیق تر پوست را نیز تحت تاثیر قرار می دهند. این تصور غلط وجود دارد که سوختگی های درجه سه دردناک ترین هستند. با این حال، در این نوع سوختگی، آسیب آنقدر گسترده است که ممکن است به دلیل آسیب عصبی، دردی وجود نداشته باشد. بسته به علت، علائم سوختگی درجه سه می تواند شامل موارد زیر باشد:

- بافت برجسته و چرمی

- رنگ قهوه ای تیره یا سفید ناحیه آسیب دیده

- وجود تاول هایی که گسترش پیدا نمی کنند

این زخم ها نیاز به جراحی ندارند اما اسکار ایجاد می کنند. هیچ جدول زمانی مشخصی برای بهبود خود به خودی کامل برای سوختگی های درجه سه وجود ندارد پس توصیه می کنیم هرگز برای خوددرمانی سوختگی درجه سه اقدام نکنید. همان موقع با اورژانس تماس بگیرید و بدن را در حالتی قرار دهید که مطمئن شوید هیچ چیزی اعم از لباس و ... به بافت آسیب دیده برخورد نمی کند.

دلایل سوختگی

همان طور که می دانید سوختگی ها بر اساس علت، تقسیم بندی نمی شوند؛ مثلا سوختگی با آب جوش می تواند سوختگی درجه یک و یا حتی سوختگی درجه سه را نیز ایجاد کند اما خوب است نگاهی به دلایل عمده سوختگی ها بیندازیم:

- سوختن ناشی از مایعات داغ و در حال جوش:

یکی از علل شایع سوختگی درجه یک در کودکان کمتر از 4 سال است. مایع داغ ریخته شده از قابلمه روی اجاق گاز یا بخار ساطع شده از مایع داغ ممکن است باعث سوختگی دست، صورت و بدن شود. در صورت حمام کردن یا دوش گرفتن در آب بسیار داغ نیز ممکن است سوختگی به وجود بیاید. دمای آب مناسب باید 120 درجه فارنهایت یا کمتر باشد. دمای بالاتر از این می تواند منجر به آسیب های پوستی جدی به خصوص در کودکان خردسال شود.

- سوختگی های شیمیایی

بیشتر بخوانید: پسوریازیس چیست؟

- سوختگی های الکتریکی:

پریزهای برق، سیم های برق و وسایل برقی ممکن است برای یک کودک خردسال جذاب به نظر برسند، اما خطرات قابل توجهی دارند. اگر کودک شما انگشت یا هر شیئی را به سوراخ های پریز بچسباند، سیم برق را گاز بگیرد، ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض برق دچار سوختگی یا برق گرفتگی شود.

سوختگی با آتش؛

- از جمله شعله های کبریت، شمع و فندک

- قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید

سوختگی‌های شیمیایی و الکتریکی نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند زیرا می‌توانند به داخل بدن نیز راه پیدا کنند و تنها در حد آسیب پوستی نباشند.

عوارض سوختگی

در مقایسه با سوختگی های درجه یک و دو، سوختگی های درجه سه بیشترین خطر را برای عوارضی مانند عفونت، از دست دادن خون و شوک دارند که اغلب منجر به مرگ می شود. در عین حال، همه سوختگی ها خطر عفونت را به همراه دارند زیرا باکتری ها می توانند به راحتی از طریق پوست باز و آسیب دیده وارد بدن شوند.

کزاز یکی دیگر از عوارض احتمالی سوختگی در تمام سطوح است. کزاز نیز مانند سپسیس یک عفونت باکتریایی است. کزاز سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می دهد و در نهایت منجر به مشکلاتی در انقباضات عضلانی می شود. سوختگی های شدید خطر هیپوترمی و هیپوولمی را به همراه دارد. هیپوترمی به معنی کاهش دمای بدن و هیپوولومی به معنی کاهش حجم مایعات بدن است.

در حالی که تصورات بر این است که سوختگی، دمای بدن را بالا می برد اما این وضعیت در واقع به دلیل از دست دادن بیش از حد گرمای بدن در اثر آسیب ایجاد می شود. هیپوولمی یا حجم کم خون زمانی اتفاق می افتد که بدن شما خون زیادی را در اثر سوختگی از دست می دهد.

پیشگیری از سوختگی

بهترین راه برای مبارزه با سوختگی، جلوگیری از بروز آن است. برخی مشاغل شما را در معرض خطر بیشتری برای سوختگی قرار می دهند، اما واقعیت این است که بیشتر سوختگی ها در خانه اتفاق می افتد. نوزادان و کودکان خردسال بیشترین آسیب پذیری را در برابر سوختگی دارند. اقدامات پیشگیرانه ای که می توانید در خانه انجام دهید عبارتند از:

- هنگام آشپزی کودکان را از آشپزخانه دور نگه دارید.

- دسته های قابلمه را به سمت پشت اجاق گاز بچرخانید.

- یک کپسول آتش نشانی را در داخل یا نزدیک آشپزخانه قرار دهید.

- ردیاب های دود را یک بار در ماه آزمایش کنید.

- آشکارسازهای دود را هر 10 سال یکبار تعویض کنید.

- دمای آبگرمکن را زیر 120 درجه فارنهایت نگه دارید.

- قبل از استفاده دمای آب حمام را اندازه بگیرید.

- درپوش های پریز برق را نصب کنید.

- مواد شیمیایی را دور از دسترس نگه دارید و در هنگام استفاده از مواد شیمیایی دستکش بپوشید.

- هر روز از کرم ضد آفتاب استفاده کنید و در مواقعی که تابش آفتاب به اوج خود می رسد از قرار گرفتن در برابر آن خودداری کنید.