معمولاً در سنین 8 تا 13 سالگی، بدن و ذهن یک دختر از بسیاری جهات شروع به تغییر می‌کند که این مسئله بلوغ نامیده می‌شود. هورمون‌ها در بدن رشد جدیدی را آغاز می‌کنند. حدود 2 الی 2/5 سال بعد از شروع رشد پستان‌ها، اولین خونریزی قاعدگی "پریود"، در یک دختر اتفاق می‌افتد. شش ماه قبل از آغاز اولین دوره‌ی پریود، دختران متوجه افزایش ترشح از دستگاه تناسلی خود می‌شوند که مسئله‌ای شایع بوده و جای نگرانی ندارد. نهایتاً اولین پریود زمانی اتفاق می‌افتد که دستگاه تناسلی بالغ شده باشد.

هنگام بلوغ، هورمون‌هایی از هیپوفیز ترشح می‌شود که تخمدان‌ها را وادار به ساخت هورمون‌های زنانه می‌کنند. هورمون‌های زنانه شامل استروژن و پروژسترون می‌شود که به رشد جسمی و بالغ شدن کمک می‌کنند. با شروع دوره‌های پریود یا همان قاعدگی، در یک دختر، هر ماه یک تخمک از تخمدان آزاد می‌شود که به این عمل تخمک‌گذاری می‌گویند. تخمک وارد لوله‌های فالوپ می‌شود و از طریق آن به سمت رحم حرکت می‌کند. اگر در طی این مسیر تخمک توسط اسپرم بارور شود تخم ایجاد می‌شود و تخم به سمت رحم رفته و در آنجا لانه گزینی می‌کند. با چسبیدن به دیواره رحم شروع به بزرگ شدن و رشد می‌نماید تا در پایان ۹ماه به یک نوزاد کامل تبدیل شود. اما در صورتی که تخمک با اسپرمی برخورد نکند، تخمک بارور نخواهد شد و به وسیله‌ی قاعدگی از بدن دفع خواهد شد. در این شرایط رحم که خود را با اضافه کردن مخاط، خود را برای لانه گزینی تخم آماده کرده بود و آماده پذیرایی از تخم بارور شده بود، با تشکیل نشدن تخم باید به حالت اول خود برگردد و برای این کار بافت اضافی و مخاط خونی دیواره‌ی رحم شروع به ریزش می‌کنند. ریزش بافت و مخاط همان خونی است که تحت عنوان خونریزی قاعدگی نام برده می‌شود. در حدود اواسط یک دوره، تخمک‌گذاری انجام می‌شود که در صورت عدم باروری تخمک، به صورت خونریزی‌ ماهیانه از بدن دفع خواهد شد. این وقایع هر ماه یک بار اتفاق می‌افتد و تا حدود 50 سالگی ادامه دارد، بعد از آن زن به دوره‌ی یائسگی می‌رسد. یائسگی به این معنی است که زن همه تخمک‌های موجود در تخمدانها را آزاد کرده است و دیگر تخمکی ندارد. بنابراین دوره‌های قاعدگی نیز تمام می‌شود و دیگر امکان باروری و بچه‌دار شدن نیز ندارد. میانگین سنی برای پریود اول، غالباً در دوره‌ی دوازده تا پانزده سالگی است، نقطه‌ای از زمان که با نام منارک شناخته می‌شود. با این وجود، بعضی اوقات دوره‌ها ممکن است از سن هشت سالگی شروع شود و هنوز هم عادی تلقی شود.

• سیکل قاعدگی چیست؟

در یک سیکل قاعدگی، بدن زنان تغییراتی می‌کند تا هر ماه برای باردار شدن آمادگی داشته باشد. خونریزی قاعدگی قسمتی از سیکل قاعدگی می باشد. یک سیکل قاعدگی از اولین روز خونریزی قاعدگی شروع می‌شود. متوسط زمان یک سیکل قاعدگی نرمال 28 روز است. اما یک سیکل نرمال می‌تواند از 23 تا 35 روز متفاوت باشد.

• آیا پریود شدن مفید است؟

پریود شدن از خیلی جهات برای یک زن بسیار مفید است،از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

‌پاکسازی رحم

در دوران قاعدگی در رحم زن یک عملیات پاکسازی انجام می‌گیرد که سلول‌های مرده، آلودگی‌ها و عفونت‌ها را از رحم خارج می‌کند‌. در دوره‌ی عادت ماهانه به دلیل پاکسازی رحم، بهتر است از مقاربت جنسی خودداری شود.

‌حفظ وزن مناسب

تولید بیش از حد استروژن و کمبود انسولین باعث چاق شدن یک زن و جمع شدن چربی اضافی در بدن می‌گردد. تعادل هورمون‌ها در پی قاعدگی منظم منجر به حفظ تناسب اندام می‌شود.

‌سلامت استخوان‌ها

پریود شدن منظم باعث ایجاد تعادل در هورمون‌های مختلف از جمله تستوسترون، تیرویید، انسولین و … می‌گردد که در حفظ سلامت استخوان‌ها و عدم ابتلا به پوکی استخوان کوثر است.

‌تیروئید

نقش کنترل‌کننده در سلول‌های بدن ایفا می‌کند. عادت ماهیانه‌ی منظم زنان موجب ایجاد تعادل و عملکرد صحیح تیروئیدشان می‌شود. اختلال در عملکرد تیروئید منجر به چاقی و بیماری می‌شود .

•سندرم پیش از قاعدگی یا pms چیست؟

سندرم پیش از قاعدگی (Premenstural syndrome) که به اختصار (PMS) نامیده می‌شود، شامل مجموعه‌ای از علائم جسمی و رفتاری ناخوشایند است که در روز‌های پیش از قاعدگی برای یک زن اتفاق می‌افتد. چرخه‌ی قاعدگی، روی افکار و احساسات هر فرد اثر می‌گذارد. بنابراین فرد چند روز قبل از قاعدگی علائمی مانند خستگی، اضطراب، عصبانیت و افسردگی را تجربه می‌کند که مجموع این‌ها تحت عنوان سندرم پیش از قاعدگی شناخته می‌شوند. تحقیقات نشان داده است، بیش از ۹۰ درصد زنان در سنین قاعدگی‌شان این اختلال را تجربه می‌کنند. شدت و تعداد این علائم بین زنان متفاوت است. اکثر زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی پنج تا هفت روز در ماه این علائم را دارند. بر اساس آمارها حدود دو سوم زنان علائم متوسط تا شدیدی از این سندروم را 1 الی 2 هفته قبل از شروع چرخه قاعدگی بعدی تجربه می‌کنند و حدود 8 درصد زنان اختلات بسیار شدیدتری را تجربه می‌کنند که اختلال ملال‌آور پیش از قاعدگی(PMDD) نامیده می‌شود.

• چرا سندرم پیش از قاعدگی اتفاق می‌افتد؟

علت بطور دقیق مشخص نیست اما تصور می‌شود که نوسانات هورمونی و مواد شیمیایی مغز در PMS نقش تأثیرگذاری را ایفا کنند. تئوری غالب این است که برخی زنان حساسیت بیشتری نسبت به تأثیر هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون بر سطح سروتونین دارند. سطح هورمون های استروژن و پروژسترون در طول ماه و در زمان‌های معین افزایش می‌یابد. افزایش این هورمون‌ها باعث تغییر خلق وخو، اضطراب و تحریک پذیری می‌شود.‌ سروتونین یک ماده شیمیایی است که نقش مهمی در تنظیم خلق و خو، افکار، و واکنش به درد و هیجانات دارد. نهایتاً بیشتر محققان به این نتیجه رسیده‌اند که این سندروم با تغییر هورمون های جنسی و سطح سرتونین در شروع سیکل قاعدگی ارتباط دارد.

سابقه افسردگی، اختلالات دوقطبی، زایمان و افسردگی پس از آن، بستن لوله‌های رحمی، برداشتن رحم، شروع یا قطع مصرف قرص‌های ضدبارداری، استرس و شوکی که در پی یک حادثه به وجود می‌آید، به عنوان عوامل ابتلا به PMS برشمرده می‌شوند.

• علائم سندروم پیش از قاعدگی چیست؟

این علائم شامل افسردگی، اضطراب، نفخ، خستگی شدید، تورم و حساسیت به لمس پستان‌ها، احتباس آب، سردرد، تحریک‌پذیری و دمدمی بودن، میل شدید به شیرینی و خوردن غذا، گرفتگی عضلات، یبوست، اسهال، اختلال درخواب، ناامیدی، بی‌انگیزگی، کاهش میل جنسی، عصبانیت، افزایش آکنه و جوش صورت و بدن، درد شکم و کمر، عدم تمرکز در انجام کارهای روزانه، گریه‌های مکرر می‌باشد.

توجه داشته باشید برخی از بیماری‌ها قبل از قاعدگی تشدید می‌شوند که عبارتند از، میگرن، بیماری خستگی مزمن، سندروم روده تحریک‌پذیر.

• آیا PMS ارثی دارد؟

بله، دانشمندان دریافته‌اند که عوامل ژنتیکی_ارثی، فرد را مستعد ابتلا PMS و PMDD می‌کند. مطالعه‌ای وسیع نشان داد PMS به میزان زیادی به ارث می‌رسد و عوامل محیطی نیز در آن موثرند. ارتباط بین علائم قاعدگی در مادران، دختران و بین خواهران نیز تاثیر ژنتیک را در این زمینه ثابت کرده است.

•تشخیص سندروم پیش از قاعدگی

آزمایشات خاصی برای تشخیص سندروم پیش از قاعدگی وجود ندارد. پزشک شما ممکن است علامت خاصی را، اگر بخشی از الگوی پیش قاعدگی پیش‌بینی شده شما باشد، به PMS نسبت دهد. برای کمک به ایجاد الگوی سندرم پیش از قاعدگی، دکتر شما ممکن است از شما بخواهد علائم خود را حداقل برای دو سیکل قاعدگی، از روزی که اولین بار متوجه علائم PMS می‌شوید تا روزی که علائم ناپدید می‌شوند را یادداشت کنید.

برای تشخیص PMS نیازی به آزمایش خون ندارید. فقط ممکن است برای غربال‌گری و تشخیص سایر بیماری‌ها که باعث ایجاد احساس خستگی مفرط می‌شوند، از جمله کم خونی، از آزمایش شمارش گلبول‌های خون استفاده شود. تست عملکرد تیروئید، کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) یا پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) را تشخیص می‌دهد. علائم و نشانه‌های این دو اختلال، مشابه سندرم قبل از قاعدگی و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی است.

• درمان

ممکن است پزشک درمان‌های ساده‌ای برای مقابله با PMS، به شما توصیه کند. این روش‌های درمانی علائم قبل از قاعدگی را در بعضی از زنان تسکین می‌دهند که هیچ گونه عوارض جانبی ندارند. همان‌طور که می‌دانید استرس، اضطراب، افسردگی و ناراحتی‌های روحی شدت این سندرم را بیشتر می‌کنند. سندرم پیش از قاعدگی مشکلات زیادی را در روابط بین فردی و زندگی روزمره‌ی مبتلایان ایجاد می‌کند. که با آرامش‌درمانی، استرس و اضطراب روزمره‌ را کاهش داد و به بهبود روابط کمک کرد. این روش شامل فنونی نظیر مدیتیشن، آرمیدگی پیشرونده‌ی عضلانی (PMR)، تلقین به نفس یا بیوفیدبک و یوگا است.

مصرف مکمل های ویتامینی مثل کلسیم، منیزیم، ویتامین B-6، مکمل‌های فولیک اسید، مکمل های ویتامین دی، ایبوپروفن، آسپیرین و مصرف نوشیدنی‌های فاقد کافئین نیز بسیار تأثیرگذار است. هم‌چنین خوردن وعده های غذایی کوچکتر به تعداد بیشتر برای کاهش نفخ و احساس سیری، محدود کردن مصرف نمک و غذاهای شور برای کاهش نفخ و احتباس مایعات، مصرف غذاهای سرشار از کربوهیدرات‌های مفید، مانند میوه‌ها، سبزیجات، شکلات تلخ و مصرف غذاهای غنی از کلسیم از دیگر تغییرات سبک غذایی است که منجر به کاهش علائم PMS می‌شود. گفته می‌شود مشاوره‌های فردی، گروهی، مشاوره شناختی توسط پزشک، و پیشنهاد رفتاردرمانی هم در این زمینه بی‌تاثیر نیست.

استفاده از داروهایی با عنوان، مهارکننده‌‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)، درمانی بسیار مؤثر برای کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی است. این داروها شامل فلوکستین، سرترالین، سیتالوپرام و پاروکستین است. تحقیقات نشان می‌دهد SSRIها در مقایسه با دارونماها، علائم سندرم پیش از قاعدگی را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهند، به طوری که با این داروها، شرایط 60 تا 70 درصد از زنان مبتلا به این اختلال بهبود پیدا کرده است. برای ارزیابی تأثیرگذاری این داروها، حداقل باید طی دو دوره‌ی کامل قاعدگی مصرف شود. تقریباً ۱۵ درصد زنان، بعد از دو دوره مصرف بهبود نمی‌یابند؛ در ضمن اینکه ممکن است عوارض جانبی مثل اختلالات جنسی را به دنبال داشته باشند که در این صورت روش درمانی دیگری جایگزین می‌شود. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)؛ مانند ibuprofen، یا ناپروکسن سدیم می‌تواند باعث کاهش درد و ناراحتی در پستان‌ها شود.

بیشتر بخوانید: انواع کم خونی

گروه دیگری از داروها، دیورتیک‌ها هستند. وقتی ورزش، محدود کردن مصرف نمک برای کاهش وزن، تورم، بادکردن و نفخ ناشی از PMS کافی به نظر نمی‌رسند، مصرف قرص‌های ادرارآور (دیورتیک‌ها) می‌تواند به بدن کمک کند که مایع اضافی را از طریق کلیه‌ها دفع کند. Spironolactone یک دیورتیک است که می تواند به کاهش برخی علائم PMS کمک می‌کند.

سایر داروهای ضد افسردگی مؤثر مثل ونلافاکسین، اس‌سیتالوپرام، هم‌چنین برخی از زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی یا اختلال با مصرف قرص ضد بارداری می‌توانند علائم این اختلال‌ها را کاهش دهند. با این حال، مصرف قرص ضد بارداری علائم این سندرم را در برخی دیگر از زنان تشدید می‌کند. قرص ضد بارداری از قاعدگی جلوگیری می‌کند. برای انجام این کار، باید تمام قرص‌های یک ورق را مصرف شود. پس از پایان آن، بلافاصله مصرف ورق جدید را شروع شود. مصرف مداوم قرص‌های ضد بارداری از تغییرات هورمونی دوره‌ای که علت تغییر خلق افراد است، جلوگیری می‌کند.

گروه دیگر داروها، آگونیست‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GNRH) هستند که به طور موقت تولید استروژن و پروژسترون را متوقف می‌کنند. این کار، باعث ایجاد یائسگی موقت می‌شود و علائم جسمی و تحریک پذیری ناشی از سندرم پیش از قاعدگی را بهبود می‌بخشد. از آنجا که این داروها استروژن را کاهش می‌دهند، به مرور زمان منجر به گر گرفتگی شدید و از دست رفتن تراکم استخوان فرد می‌شوند. برای جلوگیری از این مشکلات، آگونیست‌ها را به همراه داروهای حاوی دوز پایین استروژن و پروژسترون تجویز می‌کنند. این روش درمانی بسیار مؤثر اما گران است. بنابراین، فقط در صورت ناکارآمد بودن روش‌های درمانی دیگر، از آن استفاده می‌شود.

هم‌چنین برخی از راهکارهای گیاهی نیز در این زمینه بسیار موثرند. برخی از زنان با استفاده از گیاهانی مانند زنجبیل، دارچین، مخمر، چایی بابونه، روغن گل پامچال، تخم آفتاب گردان، جوانه گندم، دمنوش اسطوخودوس و بهار نارنج از PMS رهایی می‌یابند.

علایم PMS و PMDD برگشت‌پذیرند اما معمولا این علایم بعد از شروع قاعدگی از بین می‌روند. داشتن یک سبک زندگی و برنامه‌ی غذایی سالم و یک برنامه درمانی موثر می‌تواند علایم این سندروم را در اکثر زنان کاهش دهد و یا حتی آن را از بین ببرد. به عنوان یک زن، به خاطر بسپارید شما نمی‌توانید مانع بروز علایم PMS یا PMDD شوید اما با انجام درمان‌هایی که در بالا اشاره شد و تغییر اندکی در سبک زندگی‌تان، شما خواهید توانست به میزان چشم‌گیری علائم آزار دهنده‌ی سندرم پیش از پریود را کاهش دهید.