هر روزه دانشمندان ستاره شناسی و کیهان شناسی از رازهای مختلفی که در جهان هستی وجود دارد پرده بر می‌دارند و شگفتی دنیایی را که در آن زندگی می‌کنیم هرچه بیشتر برایمان آشکار می‌کنند. اختروش، سیاره سرگردان با شفق‌های قطبی، هایپریون برقی و ... تنها چند مورد از عجیب‌ترین پدیده‌های کیهانی می‌باشند که دانشمندان کیهان شناسی موفق به کشف آن‌ها شده‌اند. ما در مقاله پیش رو سعی داریم تنها گوشه‌ایی از واقعیت‌هایی که در مورد کیهان وجود دارد را مورد بررسی قرار دهیم. پس چنانچه دوست دارید مطالبی هرچند مختصر در مورد کیهان بدانید تا ادامه این مقاله همراه ما باشید.

کیهان چیست؟

همه آن چیزی که وجود دارد کیهان یا جهان هستی نامیده می‌شود. زمین، ستارگان و فضایی که بین آن ها وجود دارد، خورشید، سایر سیارات منظومه شمسی و هر چیز دیگری که در جهان وجود دارد بر روی هم کیهان را ایجاد می‌کنند. یخ، سنگ‌ها، غبار و گاز موادی هستند که به فراوانی در کیهان یافت می‌شوند. البته باید گفت که اغلب اوقات هم هیچ چیزی در آن نیست به جز تریلیون‌ها کیلومتر فضای خالی!

بیشتر بخوانید: راهنمای مشاهده سیارات منظومه شمسی و قمرهای آن‌ها با یک تلسکوپ کوچک

ما در کجای کیهان قرار داریم؟

زمانی انسان این باور را داشت که زمین، مرکز دنیاست. اما اینک همه ما می‌دانیم که زمین یکی از بسیار سیاراتی محسوب می‌شود که در فضا در حال حرکت می‌باشند. سال‌هاست که دانشمندان سعی و تلاش خود را می‌کنند تا بتوانند سیاره و یا ستاره‌ای جدید کشف نموده و به پایان دنیا دست یابند اما هرچه جلوتر می‌روند به نتایج عجیب و شگفت انگیزی از جهان هستی دست پیدا می‌کنند. از این رو به راحتی نمی‌توانیم بگوئیم که ما در کجای کیهان قرار داریم چرا که قادر به دیدن لبه کیهان نمی‌باشیم.

بیرون از کیهان چگونه است؟

نکته مهمی که در مورد کیهان در حال انبساط و توسعه یابنده وجود دارد این است که جهانی که ما قادر به درک آن هستیم در حقیقت درون چیزی توسعه پیدا نمی‌کند. چنانچه شما به هر سمتی و با هر مقداری بروید، درست به نقطه آغازین خود برمی‌گردید. همان‌گونه که جهان توسعه پیدا می‌کند این سفر بیشتر طول می‌کشد اما هم اکنون چیزی نیست که وارد آن شوید. یکی از اعجاب‌انگیزترین ایده‌ها این می‌باشد که کیهان ما در حقیقت تنها یک جهان در یک چند جهانی گسترده است. در واقع هر جهان به گونه‌ای شبیه یک حباب صابون جاسازی شده در خلا کیهانی از چند جهانی است که از ثانیه انفجار بزرگ جهان، خود در حال توسعه است و در هرکدام از این جهان‌ها، قوانین فیزیکی کاملا گوناگونی وجود دارد. از این رو فکر کنید که همه این جهان‌های حبابی متعدد در این فوم کیهانی وسیع از جهان‌های چندگانه ظاهر شده و قوانین فیزیکی مختلفی دارند. احتمالا در جهان دیگر، نیروی گرانشی به طور دافعه یا پراکنده و یا ضعیف است. در اغلب آن جهان‌ها، هیچ زندگی و یا حیاتی نمی‌تواند تشکیل گردد، اما بی‌شمار بار تاس می‌اندازیم و در آخر به شرایطی برای زندگی می‌رسیم. هر شکلی از حیات که توانایی درک جهان را داشته باشد لازم است که به جهانی که قابلیت زندگی را دارد تکامل پیدا کرده باشد. چناچه بخواهیم این مسئله را به صورت علمی مورد بررسی قرار دهیم باید بگوئیم که چنانچه این جهان‌های حبابی به میزان کافی به هم نزدیک گردند امکان این امر وجود خواهد داشت که راهی باشد تا آن‌ها قادر باشند به هم مالش پیدا کنند و به طریقی با هم واکنش داشته باشند که از درون این جهان بتوان آن ها را تشخیص داد. به عبارت دیگر، می‌توانیم به فضا بنگریم و کوفتگی کیهانی را مشاهده کنیم و اطمینان حاصل نمائیم که در بخشی از جهان ما با یک جهانی دیگر برخوردی ایجاد گشته است.

ستاره شناسان در خصوص این‌که آیا جهان ما با جهان دیگر تعامل دارد به فضا نگریسته‌اند و حقیقتا به چیزی واقعا عجیب و غریب دست یافته‌اند. زمان بررسی باقیمانده‌ای از تابش و اثرات انفجار بزرگ، نوسانات حرارتی سردی را پیدا کرده‌اند. این درجه حرارت‌های گوناگون نواحی‌هایی هستند که در آن چگالی‌های متفاوت ماده در جهان اولیه تا اندازه‌ای بزرگ با توسعه همیشگی، کوچک گشته‌اند.

در حالی‌که بسیاری از این تفاوت‌های دمایی با نظریه‌های کیهان شناختی کنونی این جهان شرح داده می‌شود، منطقه‌ای وجود دارد که با این نظریه‌ها ناسازگار است. محققانی که موفق به کشف آن شده‌اند آن را به نام محور شرارت نامیده‌اند. برای دانستن محور شرارت ایده‌ای وجود دارد. یکی از ایده‌هایی که محققان آن را بیان نموده‌اند این است که در حقیقت ما شاهد ناحیه‌ای می‌باشیم که در آن، جهان ما  به جهان دیگر ضربه وارد می‌کند و قوانین فیزیک یکدیگر را نقض می‌نمایند. از این رو چنانچه این مورد باشد و ستاره‌شناسان شاهد واکنش جهانی دیگر هستند، پس برای بیگانگانی که امکان دارد با جهان بعدی هم‌پوشانی داشته باشند چه معنی‌ای می‌تواند داشته باشد؟ هیچ ایده‌ای وجود ندارد اما تصور نمائید که هنگامی‌که قوانین فیزیک دو جهانی که کاملا متفاوت از همدیگر هستند با هم هم‌پوشانی داشته باشند چه اتقاقی ممکن است رخ دهد؟ هر چه که باشد برای بیگانگان و ادامه هستی سالم آن ها نمی‌تواند خوب باشد. اما نیازی نیست که به خود نگرانی راه دهید چرا که آن ناحیه میلیاردها سال نوری با ما فاصله دارد و به هر حال جهانی دیگر نیست و تنها نیاز به مشاهدات دقیق‌تری هست.

بیشتر بخوانید: آیا سیاره مریخ قابل سکونت است؟

آغاز کیهان چگونه بود؟

مسئله آغاز از جمله مسائلی است که کیهان شناسی نوین به آن توجه دارد. در حقیقت پیوسته این سوال وجود داشته است که آیا اساسا کیهان آغازی داشته یا نه؟ هرچند که نحوه نگرش علمی به این مسئله ویژگی‌های خاص خود را دارد که سبب می‌شود از دیدگاه‌های متا فیزیکی و الهیاتی جدا شود اما طبیعت مسئله به این صورت است که از همان آغاز، نظریات و مدل‌های کیهان شناختی که ارائه شده است، با طیف گسترده‌ای از برداشت‌ها و واکنش‌های متا فیزیکی و الهیاتی همگام بوده است تا جائیکه برخی از اشخاص حتی آراء فلسفی به خصوص الحادی(انکار وجود خدا) خود را در خصوص انتخاب مدل‌های کیهان‌شناختی دخالت داده‌اند. تعدادی از افرادی که وجود خداوند را قبول دارند اعتقاد دارند که چنانچه نظریه انفجار بزرگ درست باشد این طور به نظر می‌رسد که برای وجود پروردگار عالم، استدلالی قوی را به وجود آورد. برخی دیگر هم اعتقاد دارند که مدل مذکور به طور شگفت‌انگیزی اعتقاد کتاب مقدس را در خصوص خلق از عدم را تایید می‌نماید.

بر اساس نظریه حالت پایا که توسط هرمان باندی، فردریک هویل و توماس گلد ارائه شد، اگر کیهان تا ابد منبسط گردد دیگر ضرورتی به اعتقاد به لحظه آغازین نمی‌باشد. بهتر است بدانید که نظریه فوق حدود دو دهه رقیبی برای نظریه انفجار بزرگ (آغاز جهان بعد از انفجار بسیار بزرگی بوده است که از آن به عنوان انفجار بزرگ یاد می‌شود) محسوب می‌شد. در نظریه حالت پایا اذعان می‌شود که نرخ این انبساط با میزان چگالی ماده برابر است و خلق پیوسته ماده‌ای جدید، سبب این برابری می‌شود. این خلق مداوم موجب می‌شود تا میزان چگالی ماده در جهان ثابت باقی بماند و با دور شدن کهکشان‌ها از همدیگر، بین آن ها کهکشان‌های جدید ایجاد گردد و این گونه کیهان همیشه به طور یکنواخت به نظر می‌رسد. اما در سال 1964 میلادی ویلسون و پنزیاس تابش ریز موجی با نام تابش پس زمینه کیهانی را یافتند که بیانگر جهان داغ اولیه بود و از این رو موجب شد که نظریه حالت پایا از اعتبار ساقط شود.

در دهه 90 این بی‌اعتباری با یافته‌ای سفینه‌کوبی در خصوص ناهمسانگردی عالم داغ اولیه بیشتر شد. طرفداری متعصبانه‌ای که فردیک هویل از نظریه مذکور داشت تنها به دلایل علمی نبود بلکه او اعتقاد داشت که زمان بی‌اندازه با عقاید الحادی‌ای که دارد بیشتر سازگار است. با وجود نظریه‌های گوناگونی که در مورد آغاز کیهان وجود دارد اما باید گفت که هم اکنون نظریه انفجار بزرگ تنها توضیح ارائه شده در خصوص سرآغاز جهان می‌باشد که به طور گسترده مورد پذیرش واقع شده است. این واقعه( انفجار بزرگ) انفجار بزرگی بود که همه جرم و انرژی موجود در جهان را در کمتر از یک لحظه به وجود آورد. تاثیراتی که این انفجار داشت به اندازه‌ای بزرگ است که همچنان سبب توسعه جهان می‌شود.

آیا کیهان روزی پایان خواهد یافت؟

ستاره شناسان 3 نظریه در خصوص این‌که پایان جهان چگونه خواهد بود ارائه داده‌اند که عبارتند از:

زمانی‌که جهان به اندازه مشخصی رسید، انبساط آن توقف پیدا می‌کند و در همان حال ثابت می‌ماند.
سرانجام، جهان از انبساط باز می‌ایستد و فروپاشی درونی آن(انقباض) شروع می‌شود. گفتنی است که افرادی این پدیده را فروپاشی بزرگ نامیده‌اند.

جهان برای همیشه گسترش پیدا خواهد کرد.

آیا گیتی جمع می‌شود؟

در حالت کلی سه گونه گوناگون از دنیای در حال انبساط معرفی شده است که هریک سرنوشتی متفاوت را برای جهان توصیف کرده‌اند. مدل اول، جهان باز می‌باشد که تا ابد و در ضمن دوره زمانی بی‌پایانی انبساط پیدا می‌کند. مدل دوم به توصیف جهانی می‌پردازد که مسطح می‌باشد. این بدان معنا خواهد بود که جهان انبساط می‌یابد و تا بی‌نهایت این روال ادامه دارد اما سرعت منبسط شدن آن پیوسته به صفر میل می‌کند و در نهایت مدل سوم جهانی است که از آن به عنوان جهان بسته یاد می‌شود. در این جهان انبساط در مدت زمانی محدود ادامه پیدا می‌کند و بعد از به پایان رسیدن آن، جهان به جمع شدن در خود و فروپاشی روی می‌آورد و احتمال می‌رود که بعد از فروپاشی آماده انفجار بزرگ دیگری می‌شود.

آیا ما جمع شدن گیتی را خواهیم دید؟

در پاسخ به این سوال که آیا ما جمع شدن گیتی را خواهیم دید، باید بگوئیم که خیر، این امکان وجود ندارد مگر اینکه هرگز نمیریم. حتی اگر جریان گسترش یافتن عالم هم متوقف گردد باز هم حدود 15 میلیارد سال زمان می‌برد تا انقباض(فروپاشی) آن اتفاق بیفتد.