این بیماری کمی جدید به نظر می رسد و کمتر کسی آن را شنیده است اما ما در این مقاله قصد داریم به طور کامل در مورد آن صحبت کنیم تا با آن به طور کامل آشنا شوید. زونا یا هرپس زوستر یک عفونت ناشی از ویروس واریسلا-زوستر می‌باشد که همان ویروسی است که باعث آبله مرغان می‌شود. حتی پس از پایان عفونت آبله مرغان ممکن است این ویروس سال‌ها در سیستم عصبی شما زنده بماند و دوباره به صورت بیماری زونا فعال گردد. این نوع عفونت ویروسی با بثورات قرمز پوستی مشخص می‌شود که می‌تواند باعث درد و سوزش شود. زونا معمولا به صورت رگه‌هایی از تاول در یک طرف بدن، به طور معمول در تنه، گردن یا صورت ظاهر می‌شود.

مدت زمان بیماری ها اگر طولانی باشد سبب نگرانی و تشویش در افراد می گردد و همین موضوع سیستم ایمنی افراد را مورد تنش قرار داده و برای اشخاص نتایج بدی دارد. خوشبختانه در غالب موارد این بیماری طی ۲ تا ۳ هفته برطرف می‌گردد. هرپس زوستر به ندرت بیش از یک‌بار در یک فرد رخ می‌دهد، اما طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC)، در ایالات متحده تقریبا از هر سه نفر، یک نفر در زندگی خود به هرپس زوستر مبتلا خواهد شد.

بیشتر بخوانید: بیماری ذات الریه چیست؟

نشانه‌ها و علائم بیماری زونا

همان طور که خودتان بهتر می دانید هر بیماری نشانه ها و علامت هایی دارد که به کمک این علائم می توان نوع بیماری را به راحتی تشخیص داد. اولین نشانه‌های زونا یا هرپس زوستر، معمولا درد و احساس سوزش است. درد معمولا در یک طرف بدن و در چندین ناحیه کوچک رخ می ‌دهد و ضایعات پوستی قرمز پس از آن مشاهده می‌ شود. ویژگی‌های این ضایعات پوستی عبارت ‌اند از:

- لکه‌های قرمز رنگ

- تاول‌ هایی که پر از مایع اند و به راحتی سرباز می کنند

- از ستون فقرات تا بالاتنه را درگیر می‌کنند

- بر روی صورت و گوش‌ها ظاهر می‌شوند

- احساس خارش

عوارض نادر و جدی هرپس زوستر عبارت‌اند از:

در بعضی موارد یک سری عوراض بسیار کمیاب در افراد دیده می شود که با وجود نادر بودن بسیار جدی هستند. به طور مثال دردی که چشم را درگیر می‌کند، و برای جلوگیری از آسیب دائمی چشم باید سریعا درمان شود. از دست دادن شنوایی یا درد شدید در یک گوش، سرگیجه، یا از بین رفتن حس چشایی، که می‌توانند از نشانه‌های سندرم رامسی هانت باشند و این بیماری نیز به درمان فوری نیاز دارد. عفونت‌های باکتریایی، که در صورت قرمزی، تورم و احساس داغی پوست، ممکن است به آن‌ها مبتلا باشید. حتی پس از پایان عفونت آبله مرغان ممکن است این ویروس سال‌ها در سیستم عصبی شما زنده بماند و دوباره به صورت بیماری زونا فعال گردد.

1- زونای صورت

انواع گوناگونی از این بیماری وجود دارد که یکی از آنها به صورت ارتباط دارد. متاسفانه پوست صورت یکی از حساس ترین نقاطی است که می تواند سبب ترس و نگرانی در افراد شود. زونا معمولا در یک طرف کمر یا قفسه سینه ایجاد می‌شود، ولی ممکن است بثورات پوستی نیز در یک طرف صورت ظاهر شوند. اگر بثورات پوستی نزدیک به گوش یا درون گوش باشند می‌توانند باعث ایجاد عفونت شوند و ممکن است منجر به از دست دادن شنوایی، اختلال در تعادل، و ضعف در عضلات صورت شوند.

به غیر از پوست صورت در داخل دهان نیز می‌تواند این زائده ی پوستی ایجاد شود و بسیار دردناک باشد. ممکن است خوردن را دشوار نموده و حس چشایی را تحت تاثیر قرار دهد. بثورات پوستی زونا بر روی پوست سر می‌تواند در هنگام شانه زدن یا برس کشیدن ایجاد حساسیت کند. زونای پوست سر در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به ایجاد لکه‌های طاسی دائمی شود.

2- زونای چشمی

در اطراف چشم که ناحیه بسیار حساسی است نیز ممکن است اثراتی دیده شود، در حقیقت در این مورد باید گفت که علاوه بر نازیبایی به وجود آمده خطراتی نیز خواهد داشت. این حالت تقریبا در ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد رخ می‌دهد. ممکن است بثورات تاول‌ دار در اطراف پلک‌ها، پیشانی، و گاهی در نوک یا کنار بینی ظاهر شوند. ممکن است نشانه‌ هایی مانند احساس سوزن یا ضربان در چشم، قرمزی و پارگی، تورم، و تاری دید را تجربه کنید. پس از برطرف شدن بثورات ممکن است به دلیل آسیب عصبی هنوز هم در چشم خود احساس درد کنید. در اکثر افراد، این درد نهایتا بهتر می ‌شود.

در این افراد باید گفت که در صورت عدم درمان می‌تواند به مشکلات جدی مانند از دست دادن بینایی در بلندمدت و زخم‌های دائمی ناشی از تورم قرنیه منجر شود. اطلاعات بیشتری در مورد زونای چشمی کسب کنید. اگر مشکوک به هرپس زوستر در اطراف چشم خود هستید باید فورا به پزشک مراجعه کنید. شروع درمان در طی ۷۲ ساعت، احتمال بروز عوارض جدی را کاهش می‌دهد. زونا در اطراف چشم، که به آن هرپس زوستر چشمی نیز گفته می‌شود، تقریبا در 10 تا 20 درصد از افراد مبتلا به زونا رخ می‌دهد.

3- زونای باسن و کمر

متاسفانه ممکن است بر روی باسن نیز اثراتی را ببینیم که عموما یک سمت از باسن را دچار مداخله می‌ کند لذا ممکن است آبله ها و یا تاول ها را بر روی باسن سمت راست خود ببینید اما در سمت چپ وجود نداشته باشد. همانند سایر مناطق بدن، زونا بر روی باسن می‌تواند نشانه‌های اولیه مانند سوزش، خارش یا درد ایجاد کند. بعد از چند روز ممکن است بثورات قرمز یا تاول ایجاد شود. برخی از افراد درد را تجربه می‌کنند ولی بثورات پوستی در آن‌ها ظاهر نمی‌ شود. با اینکه بثورات هرپس زوستر معمولا در یک طرف بدن ایجاد می‌شوند ولی ممکن است گروهی از تاول‌ها در یک سمت پشت یا قسمت پایین کمر ظاهر شوند.

زونا چقدر مسری است؟

با بررسی های صورت گرفته، پزشکان به این نتیجه رسیده اند که این بیماری قابل سرایت نیست اما ویروس ایجاد کننده آن می‌تواند به فرد دیگری که به آبله مرغان مبتلا نشده است، سرایت نموده و ممکن است وی را به این بیماری مبتلا کند. این بیماری از فرد مبتلا به شما سرایت نمی ‌کند ولی ممکن است آبله مرغان بگیرید. ویروس واریسلا-زوستر در صورت تماس با ترشحات تاول آلوده منتشر می‌شود. در صورت پوشیده بودن تاول‌ها یا ایجاد پوسته بر روی آن‌ها، این ویروس منتقل نمی‌شود. اگر مبتلا به هرپس زوستر هستید، برای جلوگیری از شیوع ویروس وایسلا-زوستر حتما بثورات پوستی و تاول‌های خود را تمیز و پوشیده نگه دارید. تاول‌ها را لمس نکنید و مرتبا دستان خود را بشویید.

در رابطه با این حالت از بیماری بایستی گوشزد کرد که شما برای محافظت از خود باید خود را از افرادی که در معرض خطر هستند، مانند زنان باردار و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، دور نگه دارید. اگر مبتلا به هرپس زوستر هستید، برای جلوگیری از شیوع ویروس وایسلا-زوستر حتما بثورات پوستی و تاول‌های خود را تمیز و پوشیده نگه دارید.

آیا ممکن است از واکسن، هرپس زوستر بگیرید؟

در واقع جای خوش شانسی و خوشبختی ماست که برای بیماری ها گاها واکسن ساخته می شود. واکسن هایی که از سوی سازمان غذا و دارو برای پیشگیری از این بیماری مورد تایید قرار گرفته است به نام های زوستاواکس (Zostavax) و شینگریکس (Shingrix) می باشند که این واکسن‌ها برای افراد ۵۰ سال به بالا توصیه می‌ شود. در حقیقت زوستاواکس یک واکسن زنده است که حاوی ویروس ضعیف‌شده واریسلا-زوستر می‌باشد.

در رابطه با دوام این واکسن ها مراکزی جهت کنترل و پیشگیری این بیماری وجود دارند که شینگریکس را توصیه می‌کند زیرا دارای اثرگذاری بیش از ۹۰% بوده و دوام آن نسبت به واکسن زوستاواکس بیشتر است. با اینکه احتمال بروز عوارض جانبی ناشی از این واکسن‌ها مانند واکنش‌های آلرژیک وجود دارد، ولی طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری هیچ‌گونه مورد مستندی از انتقال ویروس واریسلا - زوستر به افراد واکسینه‌شده وجود نداشته است. در مورد عوارض جانبی احتمالی واکسن‌های زونا اطلاعات بیشتری کسب کنید.

درمان بیماری زونا

این جمله که می گوید برای بیماری ای درمانی وجود ندارد ترسی ناگهانی را در ما ایجاد می کند که شاید حتی همین ترس در بعضی مواقع موجب بهبودی ما شود. هیچ درمانی برای هرپس زوستر وجود ندارد، ولی رسیدگی به این بیماری در اولین فرصت ممکن می‌تواند به جلوگیری از عوارض و تسریع بهبودی کمک کند. در حالت ایده‌آل، شما باید طی ۷۲ ساعت پس از بروز نشانه‌ها تحت درمان قرار بگیرید. پزشک ممکن است داروهایی برای تسکین نشانه‌ها و کاهش زمان عفونت برای شما تجویز کند. هیچ درمانی برای هرپس زوستر وجود ندارد.

علل بیماری زونا

به طور کلی و همان طور که در بخش های بالایی نیز گفته شد هر بیماری به دلایل خاصی می تواند ایجاد شود که معمولا این دلایل یا محیطی اند یا ارثی و یا ... . زونا توسط ویروس واریسلا-زوستر ایجاد می‌شود؛ این ویروس عامل بیماری آبله مرغان نیز هست. اگر قبلا آبله مرغان داشته‌اید، در صورت فعال شدن مجدد این ویروس در بدن شما ممکن است به هرپس زوستر مبتلا شوید. دلیل ایجاد بیماری هرپس زوستر در برخی از افراد مشخص نیست. این بیماری در بزرگسالان به علت ایمنی کمتر در برابر عفونت‌ها، شایع‌تر می‌باشد. عوامل خطرساز احتمالی برای هرپس زوستر عبارت‌اند از:

- سیستم ایمنی ضعیف

- استرس هیجانی

- افزایش سن

- قرار گرفتن تحت درمان‌های سرطان یا عمل‌های جراحی مهم

مراحل زونا

در غالب موارد طول دوره این بیماری ۳ تا ۵ هفته به طول می‌انجامد. پس از فعالیت مجدد ویروس ممکن است احساس مورمور، سوزش، بی‌حسی یا خارش در زیر پوست خود داشته باشید. زونا معمولا در یک طرف بدن و اغلب در ناحیه کمر، پشت یا قفسه سینه ایجاد می‌شود. تقریبا طی ۵ روز ممکن است بثورات پوستی قرمز را مشاهده کنید. ممکن است چند روز بعد در همان قسمت، تاول‌هایی همراه با ترشح ظاهر شوند. همچنین ممکن است نشانه‌های شبیه آنفولانزا مانند تب، سردرد یا خستگی را تجربه کنید.

آیا زونا دردناک است؟

شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که درد در این بیماری به چه صورت است و آیا افراد در هنگام مواجه با این بیماری می توانند آن را تحمل کنند یا خیر. برخی از افراد مبتلا به زونا تنها نشانه‌های خفیفی مانند گزگز یا خارش پوست را تجربه می‌کنند. ولی در موارد دیگر ممکن است زونا بسیار دردناک باشد. حتی یک نسیم ملایم می‌تواند باعث ایجاد درد شود. برخی از افراد بدون اینکه بثورات پوستی در آن‌ها ایجاد شود، درد شدیدی را تجربه می‌کنند.

بر اساس بررسی های صورت گرفته شده این درد معمولا در اعصاب قفسه سینه، گردن، صورت، یا قسمت پایین کمر رخ می‌دهد. برای کمک به تسکین درد، پزشک ممکن است داروهای ضدویروسی، ضدالتهابی و سایر داروها را تجویز نماید. یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ میلادی نشان داد که درد هرپس زوستر ممکن است به دلیل مکانیسم‌های ایمنی بدن ایجاد شود که با فعالیت مجدد ویروس واریسلا-زوستر فعال گردیده و علمکرد نورون‌های حسی را تغییر می‌دهند.

درمان‌های خانگی زونا

گاهی اوقات هیچ راهی جز روش های خانگی و سنتی حالمان را خوب نمی کند. در رابطه با درمان خانگی این بیماری می‌توان به این روش‌ های درمانی اشاره کرد:

- حمام یا دوش با آب سرد برای پاکسازی و تسکین پوست

- استفاده از کمپرس سرد و مرطوب بر روی بثورات پوستی جهت کاهش درد و خارش

- بهره گیری از لوسیون، یا خمیری که از جوش شیرین یا نشاسته ذرت و آب تهیه شده است، جهت کاهش خارش

- قرار گرفتن در وان حمام و افزودن داروی جو دوسر کلوئیدی به آب

- مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A، B-12، C، و E و همچنین اسیدهای آمینه لیزین جهت تقویت سیستم ایمنی بدن

زونا و بارداری

در دوران بارداری باید بیش از هر دوران دیگری به فکر سلامتی مادر و جنین بود زیرا یک خطای کوچک ممکن است خطرات جبران ناپذیری را به بار آورد. هر چند که ابتلا به زونا در دوران بارداری غیرمعمول است، ولی امکان آن وجود دارد. اگر واکسینه نشده باشید یا قبلا به آبله مرغان مبتلا نشده باشید، در صورت تماس مستقیم با فرد مبتلا به آبله مرغان یا عفونت فعال هرپس زوستر ممکن است آبله مرغان بگیرید. بسته به اینکه در کدام سه‌ماهه بارداری قرار دارید، ابتلا به آبله مرغان در دوران بارداری می‌تواند به نقص‌های مادرزادی منجر شود. دریافت واکسن آبله مرغان پیش از بارداری می‌تواند برای محافظت از کودک شما اهمیت زیادی داشته باشد.