با قسمت دوم مجموعه " فوبیا " ها برگشتیم! در این قسمت قصد داریم درباره یکی دیگر از فوبیا ها به نام نکتوفوبیا (Nyctophobia) یا آکلوفوبیا( Achluophobia) صحبت کنیم. اما قبل از هر چیزی بهتر است یک بار دیگر به بررسی مفهوم فوبیا ها بپردازیم و بدانیم که تفاوت فوبیا با ترس چیست؟

ترس یک بخش طبیعی زندگی ماست و هر انسان سالمی آن را تجربه می کند. در حقیقت ترس به ما کمک می کند تا از ورود به موقعیت های خطرناک خودداری کنیم و در لحظات بحرانی تصمیمات درست بگیریم. در شرایط عادی می توان ترس را از طریق عقل و منطق مدیریت کرد. بدین معنا که ترس کل زندگی ما را تسخیر نمی کند و از ما انسان غیر منطقی ای نخواهد ساخت.

با این حال؛ فوبیا ها واکنش ترس عادی انسان را به واکنشی تبدیل می کنند که مدیریت و کنترل آن بسیار سخت است. ترس ها غالبا به تجربیات گذشته مربوط هستند برای مثال اگر شما در کودکی مورد حمله یک سگ قرار گرفته باشید ممکن است امروزه از سگ ها بترسید. گاهی اوقات هم ترس از شخص دیگری آموخته می شود؛ مانند کودکی که به دلیل واکنش و ترس مادرش از عنکبوت، از آن می ترسد.

موضوع ترس هر چه که باشد، ممکن است هنگام مواجهه با آن احساس اضطراب یا ناراحتی کنید. برای مثال اگر از پرواز می ترسید؛ به نحوی می توانید علائم خود را مدیریت کنید یا ترجیح دهید از طریق قطار یا ماشین مسافرت کنید اما اگر لازم باشد باز هم می توانید خود را متقاعد کنید که انتخاب راه هوایی گزینه مناسبی است.

اگر فوبیای قابل تشخیصی نسبت به یک شی یا موقعیت خاص دارید، پاسخ شما شدیدتر خواهد بود. در همین مثال ذکر شده، اگر فرد فوبیا پرواز داشته باشد ممکن است قرار های کاری خود را به علت ترس از پرواز لغو کند یا حتی از همراهی دوست خود و استقبال از او در فرودگاه خودداری کند زیرا محیط فرودگاه نیز برای او رنج آور است.

افرادی که فوبیای پرواز دارند علائم شدیدی را در طی پرواز از خود نشان می دهند؛ برای مثال ممکن است عرق کنند، دچار لرزش شوند و به گریه بیوفتند.

تا اینجای کار به خوبی با مفهوم ترس و فوبیا و تفاوت آن ها آشنا شدید؛ دیگر بهتر است بدون فوت وقت به بررسی فوبیای این قسمت بپردازیم:

همان طور که ذکر کردیم ترس زمانی که بیش از حد، غیرمنطقی یا بر زندگی روزمره شما تأثیر بگذارد به فوبیا تبدیل می شود. Nyctophobia یک ترس شدید از شب یا تاریکی است که می تواند باعث علائم شدید اضطراب و افسردگی شود. ترس از تاریکی اغلب از دوران کودکی شروع می شود و به عنوان بخشی طبیعی از رشد در نظر گرفته می شود. مطالعات متمرکز بر این فوبیا نشان داده است که انسان ها به دلیل نداشتن هرگونه محرک بصری در تاریکی از آن می ترسند. به عبارت دیگر، مردم ممکن است از شب و تاریکی بترسند زیرا نمی توانند آنچه را که در اطرافشان است ببینند.

در واقع این ترس در حقیقت ممکن است به علت تاریکی نباشد و افراد از خطرات ناشناخته در تاریکی بترسند. این موضوع در فیلم های ترسناک به خوبی به تصویر کشیده شده است. اگر دقت کرده باشید سازندگان این قبیل فیلم ها از تاریکی برای ترساندن بینندگان خود استفاده می کنند.

البته که فقدان اعتماد به نفس و امنیت نیز می تواند موثر باشد، اگر در تنهایی بیشتر از زمانی که در کنار افراد دیگر هستید احساس ترس می کنید این نکته را گوشه ذهن خود داشته باشید.

در حالی که این ترس هم تا حدودی طبیعی است اما زمانی که شروع به تاثیر در زندگی روزمره شما کمک می کند بدین معناست که وقت مراجعه به پزشک فرا رسیده است. Nyctophobia که با نام‌های scotophobia، achluophobia و lygophobia نیز شناخته می‌شود، ممکن است ماهیت تکاملی داشته باشد، زیرا بسیاری از شکارچیان در شب شکار می‌کنند.

علائم نیکتوفوبیا چیست؟

علائمی که در این نوع از فوبیا تجربه می شود مشابه دیگر فوبیاهاست. افراد مبتلا به این فوبیا ترس شدیدی را تجربه می کنند که باعث ناراحتی و اضطراب آن ها در تاریکی می شود و ممکن است با فعالیت های روزمره و عملکرد افراد در مدرسه و کار به تداخل بخورد و حتی منجر به بروز مشکلاتی در زمینه سلامتی آنان شود.

علائم فوبیا ها را می توان به دو بخش احساسی و فیزیکی تقسیم بندی کرد. نیکتوفوبیا نیز از این قانون مستثنی نیست. علائم این نوع فوبیا نیز ممکن است با قرار گرفتن در تاریکی یا حتی فکر کردن در مورد موقعیت هایی که فرد در آن خود را در تاریکی می بینید، ایجاد شود. علائم فیزیکی عبارتند از:

- مشکل در تنفس

- تپش قلب ( ضربان قلب بالا )

- سفتی یا درد قفسه سینه

- احساس لرزش یا گزگز

- سبکی سر یا سرگیجه

- ناراحتی معده

- گرگرفتگی یا سرماخوردگی

- تعریق

علائم عاطفی

- احساس شدید اضطراب یا وحشت

- احساس نیاز شدید برای فرار از موقعیت

- جدا شدن از خود یا احساس غیر واقعی بودن

- از دست دادن کنترل و احساس دیوانگی

- احساس از دست دادن هوشیاری یا مرگ

- احساس ناتوانی در برابر ترس خود

ریسک فاکتور های نکتوفوبیا:

اگر با مفهوم ریسک فاکتور آشنایی ندارید بهتر است در ابتدا این بخش را بخوانید:

ریسک فاکتور ها یا عوامل خطر آفرین، مواردی هستند که فرد را مستعد ابتلا به یک بیماری می کنند. برای مثال چاقی، عدم تحرک و از این قبیل مسائل از جمله ریسک فاکتور های بیماری های قلبی عروقی هستند. یعنی در شرایط یکسان، احتمال مبتلا شدن یک فرد چاق به بیماری های قلبی عروقی، بیشتر از فردی است که وزن ایده آل و مناسبی دارد.

ترس از تاریکی و شب اغلب در دوران کودکی بین سنین 3 تا 6 سالگی شروع می شود. در این مرحله می توان گفت که ترس از تاریکی طبیعی است. اکثر کودکان در این سن از موجوداتی از قبیل هیولاها، ارواح، ... می ترسند و از تنها خوابیدن خودداری می کنند.

برای بسیاری از کودکان، خوابیدن با نور شب یا به عبارتی Nightlight ها تا زمانی که ترس آن ها از بین برود کمک کننده است. وقتی ترس خوابیدن را غیرممکن می‌کند، باعث اضطراب شدید می‌شود، یا تا بزرگسالی ادامه می‌یابد، ممکن است به عنوان نیکتوفوبیا در نظر گرفته شود.

ریسک فاکتور های نکتوفوبیا شامل موارد زیر است:

- حداقل یکی از والدین از تاریکی بترسد

در این شرایط کودک با دیدن اضطراب والدین در این موضوع، ترسیدن را یاد می گیرد.

- والدینی که بیش از حد محافظ کار هستند

در این شرایط اگر کودک به والدین خود وابسته باشد و بدون حضور آن ها احساس درماندگی بکند ممکن است دچار اضطراب عمومی شود.

- رویداد های استرس زا مانند تصادف

افراد را مستعد ابتلا به فوبیا ها می کند.

- ژنتیک؛

برخی افراد و کودکان به طور ژنتیکی، بیش از سایر افراد مستعد ابتلا به فوبیا ها هستند.

نکتوفوبیا و اختلالات خواب:

نکتوفوبیا می تواند با اختلالات خواب مانند بی خوابی همراه باشد. یک مطالعه کوچک روی دانشجویان مبتلا به بی خوابی نشان داد که تقریباً نیمی از دانش آموزان از تاریکی می ترسند. محققان پاسخ دانش‌آموزان به صداها را در نور و تاریکی اندازه‌گیری کردند. کسانی که بیشترین مشکل را برای خواب داشتند، راحت تر از شنیدن سر و صدا در تاریکی وحشت زده می شدند. نه تنها این، بلکه افراد خوش خواب با گذشت زمان به صداها عادت کردند در حالی که دانش آموزانی که اختلال خواب داشتند بیش از پیش مضطرب می شدند.

بیشتر بخوانید: فوبیا_ قسمت اول: آگورافوبیا

تشخیص و درمان نکتوفوبیا

تشخیص شامل ملاقات با پزشک و پاسخ به سوالات در مورد علائم شما است. پزشک عموما در مورد گذشته شما و سابقه روانپزشکی شما سوال می پرسد و با معیار هایی که در DSM_5 مشخص شده است تطبیق می دهد. برخی از فوبیاها لزوماً نیازی به درمان ندارند به خصوص اگر این ترس مربوط به عواملی باشد که فرد در زندگی روزمره کمتر با آن مواجه می شود برای مثال ترس از مار و عنکبوت از این دست ترس ها هستند.

یک درمان برای افراد مبتلا به بی خوابی شامل ترک اتاق خواب تاریک برای خوابیدن در یک اتاق روشن است. مشکل این درمان این است که فوبیا را برطرف نمی کند. اما اگر شما بیش از 6 ماه است که نکتوفوبیا را تجربه می کنید و از این بابت احساس وحشت دارید می توانید به دنبال درمان بروید.

سایر درمان ها عبارتند از :

- مواجهه

این درمان افراد را به طور مکرر در معرض ترس های خود قرار می دهد تا زمانی که چیزی که از آن می ترسند، مانند قرار گرفتن در تاریکی، دیگر باعث ایجاد احساس اضطراب یا وحشت نمی شود. چند راه برای قرار گرفتن در معرض ترس وجود دارد، از جمله تجسم ترس و تجربه ترس در زندگی واقعی. بسیاری از برنامه های درمانی این دو رویکرد را با هم ترکیب می کنند. برخی از برنامه های درمانی مبتنی بر مواجهه توانسته است در کمتر از یک جلسه موثر واقع شود.

- درمان شناختی

این نوع درمان به افراد کمک می کند تا احساسات اضطراب خود را شناسایی کرده و افکار مثبت یا واقع بینانه تری را جایگزین آن کنند. در مورد نیکتوفوبیا، ممکن است اطلاعاتی به فرد ارائه شود تا نشان دهد که بودن در تاریکی لزوماً به عواقب منفی منجر نمی شود. این نوع درمان معمولا به تنهایی برای درمان فوبیا استفاده نمی شود.

- آرامش یا Relaxation

این درمان شامل مواردی مانند تنفس عمیق و ورزش است. این موارد می توانند به فرد در مدیریت علائم فیزیکی و کاهش استرس کمک کنند.

- دارو درمانی

دارو همیشه درمان مناسبی برای افراد مبتلا به فوبیای خاص نیست. بر خلاف داروهای دیگر اختلالات اضطرابی، تحقیقات کمی در مورد درمان فوبیای خاص با دارو وجود دارد.

اگر دوست دارید درمورد احساس این دسته از افراد بیشتر بدانید تنها می توانید با یک سرچ ساده در گوگل، به داستان های آنان گوش کنید و تجربیات آنان را درک کنید. در آن هنگام متوجه خواهید شد که علائم فیزیکی و احساسی تجربه کنندگان بسیار شبیه به یکدیگر است و حتی افراد بدون اینکه از این ترس مطلع باشند یا قبلا در این باره مطلبی مطالعه کرده باشند توانسته اند این علائم را به خوبی به تصویر بکشند.

در یکی از این داستان ها که در مورد دو دختر بچه در سنین مدرسه است. به وضوح یکی از این دو دختر، علائمی که در دوست دیگر می دید را توضیح داده است. او که در وبلاگ شخصی خود این مطلب را منتشر کرده است ( بنابراین از آوردن نام او معذوریم ) به علائمی مانند لرزش بدن و ... در متن خود اشاره کرده است.

موضوع دیگری که در میان متن های نوشته شده از سوی کاربران قابل توجه بود این است که برخی از کودکان از بیان ترس خود به والدین خودداری می کنند و والدین هیچ گونه اطلاعی از ترس فرزندشان از تاریکی ندارند. این مورد تنها مختص به کودکان با سن کم نبوده و نوجوانان نیز تمایلی به صحبت کردن در این باره با پدر و مادرشان ندارند.

بنابراین اگر شما به عنوان یک والد در حال مطالعه این مطلب هستید؛ بهتر است بیش از پیش به رفتار فرزند خود توجه کنید تا در صورت نیاز بتوانید به او کمک کنید. به همین منظور بهتر است نگاهی به لیست ترس های شایع در سنین مختلف بیندازیم؛ این ترس ها در این سنین طبیعی تلقی می شوند و لزوما به معنی وجود فوبیا نیستند:

- تا سن 2 سالگی، کودکان عمدتا از صدا های بلند، غریبه ها، جدایی از والدین و اشیا بزرگ می ترسند.

- از سن 3 تا 6 سال، کودکان با مواردی خیالی همانند هیولا ها، شنیدن صدا های عجیب غریب، ارواح و از این قبیل چیز ها احساس ترس می کنند.

- در سن 7 تا 16 سالگی، ترس های واقعی تر مانند آسیب و جراحات، بیماری ها، عملکردشان در مدرسه و بلایای طبیعی و مرگ ممکن است گریبان گیر آنان شود.

اگر ترس کودک شما در زندگی روزمره او دخالت نمی کند یا باعث ناراحتی زیادی برای او نمی شود دلیلی برای نگرانی شما درباره او وجود ندارد اما اگر این ترس ها در مدرسه و زندگی روزمره برای او اختلال ایجاد می کنند و مانع تمرکز او می شوند بهتر است به یک کودک درمانگر ماهر مراجعه کنید.

منابع:

https://www.healthline.com/health/nyctophobia

https://www.verywellmind.com/fear-or-phobia-2671982

https://www.verywellmind.com/fear-of-dark-2671872

https://www.helpguide.org/articles/anxiety/phobias-and-irrational-fears.htm