دانشمند معروفی که همه ی ما آن را می شناسیم، جناب اقای نیلز بور، از کسانی است که فیزیک کوانتوم را پایه گذاری کرده و در این خصوص میگوید: "اگر کسی اظهار داشته باشد که فیزیک کوانتوم را فهمیده، پس چیزی نفهمیده است."

توضیح دقیق برای این که فیزیک کوانتوم دقیقا چیست یک امر پیچیده و ناممکن است. اما در این رابطه مطالبی وجود دارد که با استناد به آن ها می توان تا حدودی فیزیک کوانتوم و روابط بین آن را درک کرد. در ادامه با ریز جزئیات این مطلب آشنا خواهید شد و شاید بتوانید به پاسخ سوال هایتان برسید. پس با ما همراه باشید.

یکی از دانشمندان به نام (پلانک) اصلی ترین و نخستین قدم را به سمت مولکول نور طی کرد و با کمک ایده‌ ی تقسیم نور، جواب کاملی به سؤال "فیزیک کوانتوم چیست" داد. فرضیه پلانک به این شکل بود که انرژی تابشی در هر بسامد v ــ (نُو) ــ مضرب صحیحی از h بوده که در آن h «ثابت پلانک» است. در حقیقت انرژی تابشی در بسامد از «بسته های کوچکی با انرژی h» تشکیل یافته است. یعنی اینکه انرژی نورانی، «گسسته» و «بسته ـ بسته» است. ناگفته نماند که گسسته بودن انرژی در فیزیک کلاسیک حرف اشتباه و نادرستی نیست اما گیج‌کننده ترین موضوع این است که نور ماهیت «موجی ـ ذره‌ای» دارد. این تصور که هر چیزی هم بتواند رفتاری مانند رفتار «موج» از خود نشان دهد باشد و همچنین رفتاری شبیه به «ذره» داشته باشد، به طرز تفکر جدیدی در علم نیازمند بود.

فیزیک کوانتوم و قانون جذب

حال می خواهیم بدانیم که فیزیک کوانتوم چه رابطه ای با قانون جذب دارد. لابد شما هم به گوشتان خورده است که کارایی قانون جذب را می‌توان از نقطه نظر علمی آن تفسیر کرد و ثابت نمود و دانشی که برای این مسئله به کار می‌رود، فیزیک کوانتوم است. اگر به این ترتیب پیش بروید با اعتماد به نفس بالاتری نیز این قانون شگفت انگیز را می پذیرید. درطی سال های اخیر بسیار رایج شده است که در هر کتابی و یا هر دوره و کارگاهی که هدف آن آموزش قانون جذب و یا کارکرد نظام آفرینش و ذهن باشد عبارت “فیزیک کوانتوم و قانون جذب” گنجانده شود. ولی می توان به جرئت گفت که در ایران تا به امروز کسی به زبان ساده رابطه بین این دو موضوع را به ما نگفته است. هدف اصلی در این مقاله توضیح جالب فیزیک کوانتوم به زبان ساده و راحت است. هرچند هنوز توضیحات زیادی در مورد ارتباط فیزیک کوانتوم و مکانیک کوانتومی با نمایان شدن و تحقق یافتن آرزوها وجود ندارد، ولی اینجا سعی بر این است تا آن‌ جا که امکان دارد به زبانی بسیار ساده آن را توضیح دهیم.

فیزیک کوانتوم با ذرات کوچکی از جنس انرژی که کوانتا (quanta) نام دارند در ارتباط هستند. در واقع قانون جذب با ارتعاش و ترازبندی انرژی فعالیت می‌کند، پس کوانتا نخستین نقطه مشترک بین قانون جذب و فیزیک کوانتوم است. دانشمندان حوزه فیزیک نوین (کوانتوم) اعتقاد دارند که پدیده زیر اتمی (ریز ترین عنصر تشکیل دهنده همه مواد موجود) را نبایست فقط به عنوان موج یا ذره طبقه بندی کرد، بلکه باید به عنوان چیزهایی در نظر گرفت که همیشه به شیوه ای توانایی این را دارند که هر دو باشند.

بیشتر بخوانید: خنده درمانی یا یوگای خنده: بخندید تا سالم بمانید

فیزیک کوانتوم به زبان ساده

عبارت و لغت کوانتوم با ذرات موج گونه هم معنا است. در حقیقت کوانتوم در مورد چیزهایی به کار می رود که واجد هم جنبه ذره ای و هم موج گونه اند. حتما باورش برای شما سخت است که چطور امکان دارد یک ماده هم خصلت موج گونه داشته باشد و هم ذره ای؟!! احتمالا جای تعجب دارد که بدانید همه شواهد و مدارک هم مؤید آن است که کوانتا ( کوانتوم ها) تنها زمانی به صورت ذره نمود می کنند که ما به آنها نگاه می کنیم! مثلا زمانی که کسی به الکترون نگاه نمی کند، آزمایش ها نشان می دهند که همواره موج است. واقعا اصل و قانون کوانتوم چه می خواهد بگوید و معنای آن در دنیای اتم و شرایط زندگی عادی ما چیست؟ در حقیقت فیزیک کوانتوم بیان می کند که اتم هیچ گونه محدوده معینی ندارد، مگر اینکه مورد مشاهده قرار گیرد. بدون حضور و در واقع توجه و تمرکز شما (ناظر) همه اتم ها با سرعتی عجیب و شگفت آور به درون جهان گسترده می شوند.

فیزیک کوانتوم و ذهن

آگاهی کوانتومی، مغز کوانتومی و ذهن کوانتومی، جملات و واژه هایی اند که این در طی سال های اخیر مخاطبان بسیار بیشماری یافته و به خود جذب کرده اند و در واقع عبارات بسیار وسوسه کننده ای هم هستند. البته این مفاهیم، این روزها، به نوعی شارلاتانیزم علمی مبدل شده اند که افراد غیر متخصص با استفاده از آنها، عوام فریبی می کنند و از این راه درآمد های هنگفتی به جیب زده اند. مثلا با جادوی ذهن میلیاردر شوید! خب طبیعی است که این جمله شما را به خود جذب کند و اگر عنوان یک کتاب باشد شما آن را خریدداری کنید اما درآمد این افراد که عوام فریبی می کنند فقط از فروش کتاب نیست بلکه آن ها با برگزاری کلاس هایی که شاید حتی خودشان به حرف هایی که می زنند عمل نکنند مبالغ بالایی دریافت کنند.

به طور کلی بین ماده و ذهن رابطه اساسی ای وجود دارد که می توان آن را از ابعاد گوناگونی مورد بررسی قرار داد. از نظر تاریخی، این مسئله دو قسمت فلسفی و فیزیولوژیکی دارد که بعد ها به وسیله علوم رفتاری، علوم شناختی و علوم اعصاب، به یکدیگر اتصال پیدا کرده اند؛ ولی در این بین، نباید از نقش فیزیک سیستم های پیچیده و فیزیک کوانتومی در شبیه سازی اینکه ذهن کوانتومی چیست ، غافل شد.

جای شک نیست که مغز، یکی از پیچیده ترین و شاید پیچیده ترین سیستمی است که تا به امروز کشف شده است و به همین خاطر است که مطالعه ی شبکه های نورونی و ارتباط آنها با عملکرد هر نورون، از دیدگاه فیزیک سیستم های پیچیده، مورد بررسی قرار می گیرد. با توجه به فیزیک کوانتومی، هیچ شکی وجود ندارد که رویدادهای کوانتومی در مغز (مانند هرجای دیگری از جهان مادی، مانند سیستم های بیولوژیکی) اتفاق بیفتند، اما سوال اینجاست که کدامیک از این رویداد ها، به طور مستقیم بر جنبه های فعالیت روانی مغز و ذهن، تاثیر می گذارند.

رابطه ی میان فیزیک کوانتوم و خدا

قصد داریم در این بخش یکی از سوالات اساسی را مطرح کنیم و آن هم این است که چه رابطه ای بین فیزیک کوانتوم و خدا وجود دارد؟ و یا آیا می توانیم وجود خداوند را با دلایل علمی در علم کوانتوم اثبات کنیم؟! مهم ترین و بزرگ ترین سوالی که می تواند هر یک از ما را به عنوان یک انسان متعالی و دارای کمال، درگیر خود کند، اثبات وجود خداست: یک قدرت و شعور نا متنهاهی که خالق کل کائنات است. بدون تردید همه ی ما برایمان در مورد وجود خدا سوال هایی داریم که هیچوقت به جواب درست و دقیق نرسیده ایم، اما سوال مهم تر اینجاست که دقیقا در کجا باید به دنبال خدا بگردیم؟ در فلسفه، در ادبیات یا در علوم تجربی مثل فیزیک و شیمی یا حتی در وجود خودمان؟ محققان گوناگون در این مورد، نظرات متفاوتی داشته اند و در هر کدام از این زمینه هایی که ذکر شد اظهاراتی را در رابطه با وجود خدا بیان کرده اند.

به طور کلی علم فیزیک را مادر علوم تجربی می نامند و احتمالا به همین خاطر است که غالب کسانی که در علم، به جستجوی خداوند می گردند، به سراغ فیزیک می روند. از ابتدای قرن بیستم که سر و کله کوانتوم در فیزیک، پیدا شد، این داستان بسیار جنجالی تر و البته پیچیده تر شد. علمی که برای اولین بار، قانون علیت را به نحوی، زیر سوال برد. به همین دلیل، در حقیقت دوره تولد کوانتوم را می توان یکی از نقاط عطف درگیری فلسفه و علم بدانیم. به جرات می توان گفت، تعداد کثیری از بنیان گذاران کوانتوم (یا همه آنها)، فلاسفه بزرگی بودند که به شدت از تفسیر خود از مکانیک کوانتومی، دفاع می کردند.

دانشمندانی که فیلسوف هستند همواره به سه دسته تقسیم می شوند: عده ای خدا را باور دارند و عده ای ملحد یا خدا ناباور هستند که هر کدام در تلاش هستند که به کمک استدلال های علمی، وجود خدا را اثبات یا رد کنند. تا به امروز هیچ پیروزی از میدان این نبرد، بیرون نیامده است! شاید اصلا نبرد در این میدان یک اشتباه بزرگ باشد: این نظر در واقع نظر دسته سوم دانشمندان فیلسوف است! به نظر آنان، نباید در علم به دنبال خدا گشت. آنها اعتقاد دارند علم در درجه ای قرار ندارد که بتواند یک موجود فرا مادی را اثبات کند و شاید هیچ وقت هم به چنین درجه ای نرسد! هنوز مشخص نیست حق با کدامیک از این سه دسته است. هر کس می تواند با مطالعه استدلال ها این سه دسته، به یکی از آنها بپیوندد. و حقیقت آن است که باید بر اساس نتایج تحقیقات به یکی از این گروه پیوست نه صرفا به دلیل یک سری تصورات که از کودکی در ذهنمان تثبیت کرده اند.