هر انسانی در طول دوره زندگی خود حداقل یک بار دچار مسمومیت غذایی می شود. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) از هر 6 آمریکایی، 1 نفر هر سال دچار نوعی مسمومیت غذایی می شود. مسمومیت غذایی بیماری ای است که در اثر خوردن غذای آلوده، فاسد یا سمی ایجاد می شود. اما مسئله ای که وجود دارد این است که علائم آن به حدی شایع است که همانند بسیاری از بیماری های دیگر است و گاها افراد نمی توانند تفاوت مسمومیت غذایی را با دیگر بیماری های گوارشی تشخیص دهند. به همین منظور توصیه می کنیم ادامه این مطلب را از دست ندهید تا درباره مسمومیت غذایی اطلاعات کافی داشته باشید.

علائم مسمومیت غذایی چیست؟

بسته به منبع عفونت، علائم و مدت زمانی که طول می کشد تا علائم نمایان شود نیز ممکن است متفاوت باشد. اما به طور معمول از یک ساعت تا 28 روز متغیر است. علائم متداول مسمومیت غذایی معمولاً شامل حداقل سه مورد از علائم زیر است:

- گرفتگی شکم

- اسهال

- استفراغ

- از دست دادن اشتها

- تب خفیف

- ضعف

- حالت تهوع

- سردرد

در صورتی که اسهال بیش از 3 روز ادامه پیدا کند یا فرد تب بالاتر از 101.5 درجه فارنهایت داشته باشد از نشانه های خطر است که باید به زودی جلوی آن گرفته شود. از دیگر نشانه های اورژانسی مشاهده کم آبی، بروز مشکلاتی در دیدن و صحبت کردن و ادرار خونی است.

افرادی که به کم آبی شدید دچار می شوند؛ خشکی دهان دارند و حجم ادرارشان بسیار کاهش یافته و حتی در مواردی ممکن است دیگر ادرار نداشته باشند.

چه عواملی باعث ایجاد مسمومیت غذایی می شوند؟

باکتری ها:

می توان گفت باکتری ها شایع ترین عامل ایجاد مسمومیت غذایی هستند. نام هایی مانند E. coli، لیستریا و سالمونلا همواره در صدر جدول باکتری های موثر در مسمومیت غذایی قرار دارند. سالمونلا تا حد زیادی بزرگترین عامل مسمومیت غذایی در ایالات متحده است.

بر اساس آمار منتشر شده از CDC، از هر یک میلیون فرد که با شکایت مسمومیت غذایی به بیمارستان ها مراجعه می کنند؛ عامل ابتلا در بیست هزار نفر آنان، سالمونلا است. از سوی دیگر دو باکتری دیگر نیز به نام های کمپیلو باکتر و بوتولینوم در مشکلات گوارشی موثر هستند اما بیشتر از سایرین خطرناک هستند. بوتولیسم می تواند باعث تاری دید، افتادگی پلک، اختلال در گفتار و سایر علائم عصبی عضلانی شود.

انگل ها:

مسمومیت غذایی ناشی از انگل ها به اندازه مسمومیت های غذایی ناشی از باکتری ها رایج نیست، اما انگل هایی که از طریق غذا پخش می شوند هنوز بسیار خطرناک هستند. توکسو پلاسما نام انگلی است که در موارد مسمومیت غذایی مشاهده می شود و معمولا در افرادی که گربه نگه می دارند مشاهده می شود زیرا این انگل در بستر گربه ها یافت می شود.

انگل‌ها می‌توانند سال‌ها بدون شناسایی در دستگاه گوارش انسان زندگی کنند اما زندگی این انگل ها در روده و دستگاه گوارش افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و هم چنین زنان باردار، می تواند خطرناک باشد.

ویروس ها:

نوروویروس که به عنوان ویروس نوروالک نیز شناخته می شود، سالانه بیش از 19 میلیون مورد مسمومیت غذایی را ایجاد می کند. این ویروس در موارد نادر نیز می تواند کشنده باشد. ساپوویروس، روتاویروس و آستروویروس نیز علائم مشابهی در مسمومیت غذایی ایجاد می کنند، اما کمتر رایج هستند.

از دیگر ویروس هایی که می توانند از طریق غذا منتقل شوند؛ هپاتیت A است.

غذا چگونه آلوده می شود؟

پاتوژن ها را می توان تقریباً در تمام غذاهایی که انسان می خورد یافت. پاتوژن در اصطلاح به میکروب ها و عوامل آسیب رسان و ایجاد کننده بیماری گفته می شود یعنی تمامی ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها و ... در دسته پاتوژن ها قرار می گیرند. با این حال، گرمای حاصل از پخت و پز معمولاً پاتوژن های موجود در غذا را قبل از رسیدن به بشقاب ما از بین می برد. بنابراین غذا هایی که به صورت خام مصرف می شوند؛ معمولا منبع رایج مسمومیت غذایی هستند زیرا فرآیند های پخت و پز و گرما دیدن را طی نمی کنند.

درصد زیادی از از ابتلا به علت این است که آشپز قبل از شروع کار، دست های خود را نمی شوید. تصور کنید مدفوع، آلوده به میکرو ارگانیسم هایی است که می توانند مسمومیت غذایی ایجاد کنند و در صورتی که دست ها به خوبی شسته نشوند و با همان دست ها به طبخ غذا پرداخته شود؛ میکرو ارگانیسم ها به غذا وارد می شوند و به سفره راه پیدا می کنند.

گوشت، تخم مرغ و محصولات لبنی اغلب آلوده هستند. شاید برایتان جالب باشد که حتی آب نیز ممکن است به ارگانیسم هایی که باعث بیماری می شوند آلوده باشد.

چه کسانی در معرض مسمومیت غذایی هستند؟

هرکسی ممکن است دچار مسمومیت غذایی شود؛ از نظر آماری، تقریباً همه افراد حداقل یک بار در زندگی خود این شرایط را تجربه می کنند. برخی از جمعیت ها بیش از سایرین در معرض خطر هستند. هر فردی که دارای سیستم ایمنی سرکوب شده یا بیماری خودایمنی باشد ممکن است در معرض خطر بیشتری برای عفونت ها و همچنین خطر بیشتر برای عوارض ناشی از مسمومیت غذایی باشد.

طبق گفته کلینیک مایو، زنان باردار به علت تغییرات متابولیسمی و تغییرات گردش خون، بیشتر در معرض خطر هستند. هم چنین افراد سالمند به علت ضعیف شدن سیستم ایمنی و دیر تر پاسخ دادن این سیستم به عامل عفونی، بیشتر در معرض خطر هستند. از سوی دیگر کودکان هنوز سیستم ایمنی تکامل یافته ندارند و نیازمند مراقبت های بیشتری هستند. دقت داشته باشید که کم آبی در بدن کودکان در اثر اسهال و استفراغ، نسبت به بزرگسالان خطرناک تر است.

مسمومیت غذایی چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک می تواند نوع مسمومیت غذایی را بر اساس علائم بیمار تشخیص دهد. در موارد شدید و مبهم، آزمایش خون، آزمایش مدفوع و آزمایشات روی غذایی که فرد خورده است ممکن است برای تعیین اینکه چه چیزی مسئول مسمومیت غذایی است انجام شود. آزمایش ادرار یکی دیگر از اقدامات درمانی است؛ زیرا می تواند به تشخیص کم آبی بدن کمک کند.

مسمومیت غذایی چگونه درمان می شود؟

مسمومیت غذایی معمولاً در خانه قابل درمان است و بیشتر موارد در عرض سه تا پنج روز برطرف می شود. اگر مسمومیت غذایی دارید، بسیار مهم است که بدن خود را هیدراته نگه دارید. بالغ بر نصف بدن انسان از آب تشکیل شده است و جالب است بدانید که این مقدار در نوزادان بیشتر است.  به همین دلیل حفظ رطوبت بدن نوزاد و هم چنین جلوگیری از کم آبی بدن او، نسبت به بزرگسالان اهمیت بیشتری دارد.

میزان آب بدن در مردان بیشتر از زنان است زیرا میزان چربی بدن زنان نسبت به مردان بیشتر است. به طور کلی بر هم خوردن نظم و تناسب آب بدن و الکترولیت ها و مواد محلول در آن، می تواند صدمات بسیار جدی ای را بر بدن وارد کند.

نوشیدنی های ورزشی حاوی الکترولیت بالا می توانند این کمبود و کاستی را جبران کنند. آب میوه و آب نارگیل با جبران کربوهیدرات از دست رفته می تواند خستگی را از بین ببرد. هنگامی که به مسمومیت غذایی دچار شدید از مصرف نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید چرا که کافئین می تواند موجب تحریک دستگاه گوارش شود و علائم را بدتر کند در حالی که نوشیدنی های بدون کافئین و چای های گیاهی مانند بابونه، نعناع فلفلی و قاصدک می تواند ناراحتی های معده را آرام کند.

داروهای بدون نسخه مانند Imodium و Pepto-Bismol برای کنترل اسهال و سرکوب حالت تهوع کاربرد دارند. با این حال، قبل از استفاده از این داروها باید با پزشک خود مشورت کنید، زیرا بدن از استفراغ و اسهال برای دفع سموم از سیستم استفاده می کند و استفاده از این دارو ها می تواند شدت بیماری را کم نشان دهد و شما را برای پیگیری مراحل درمانی سست و بی انگیزه کند.

در موارد شدید مسمومیت غذایی، افراد ممکن است نیاز به هیدراتاسیون با مایعات داخل وریدی (IV) در بیمارستان داشته باشند. در بدترین موارد مسمومیت غذایی، ممکن است تا رسیدن به بهبودی، فرد به بستری طولانی تری نیاز باشد.

رژیم غذایی مناسب در هنگام مسمومیت غذایی

بهتر است به تدریج غذاهای جامد را تا زمانی که استفراغ و اسهال از بین برود متوقف کنید و در عوض با خوردن غذاهایی که هضم ساده تری دارند و نرم و کم چربی هستند به دستگاه گوارش خود کمک کنید.

ژلاتین، موز، برنج، سوپ مرغ، سبزیجات آب پز، نان تست، نوشیدنی های بدون کافئین از پیشنهادات ما به شماست. برای جلوگیری از ناراحتی بیشتر معده، سعی کنید از غذاهای سخت هضم زیر اجتناب کنید:

- محصولات لبنی به ویژه شیر و پنیر

- غذاهای چرب

- غذایی با محتوای قند بالا

- غذاهای ادویه دار

- غذاهای سرخ شده

- کافئین (نوشابه، نوشابه های انرژی زا، قهوه)

- الکل

- نیکوتین

بیشتر بخوانید: رماتیسم چیست؟

چگونه می توان از مسمومیت غذایی پیشگیری کرد؟

بهترین راه برای جلوگیری از مسمومیت غذایی این است که غذای خود را از مراکز معتبر تهیه کنید تا از بهداشتی بودن آن اطمینان کامل داشته باشید. برخی از غذاها به دلیل نحوه تولید و آماده سازی، احتمال مسمومیت غذایی بیشتری دارند. گوشت، مرغ، تخم مرغ و صدف ها ممکن است حاوی عوامل عفونی باشند که در طول پخت و پز از بین می روند. اگر این غذاها به صورت خام مصرف شوند، به درستی پخته نشوند، یا اگر دست ها و سطوح پس از تماس تمیز نشوند، مسمومیت غذایی ایجاد می شود.

سایر غذاهایی که با احتمال بالاتری باعث مسمومیت غذایی می شوند عبارتند از:

- سوشی و سایر مشتقات ماهی که به صورت خام یا نیم پز سرو می شوند

- هات داگ هایی که حرارت داده نمی شوند و یا پخته نمی شوند

- گوشت چرخ کرده گاو که ممکن است حاوی گوشت چندین حیوان باشد و ترکیب شده باشد.

- شیر، پنیر و آبمیوه غیر پاستوریزه

- میوه ها و سبزیجات خام و شسته نشده

همیشه قبل از پختن یا خوردن غذا دست های خود را بشویید. مطمئن شوید که غذای شما به درستی بسته بندی شده و نگهداری می شود.

تفاوت مسمومیت غذایی با ناراحتی معده چیست؟

ناراحتی معده به پزشکی و به صورت تخصصی، گاستروانتریت ویروسی نام دارد. همان طور که از اسم آن پیداست این التهاب معده و روده ناشی از عفونت ویروسی است. مهم ترین تفاوت گاستروانتریت با مسمومیت غذایی این است که گاستروانتریت تنها 24 الی 48 ساعت پس از ورود ویروس به دستگاه گوارش بروز پیدا می کند در حالی که این زمان برای مسمومیت غذایی می تواند کمتر باشد یا تا روز ها طول بکشد.

علائم گاستروانتریت چیست؟

- اسهال

- گرفتگی معده یا روده

- حالت تهوع

- استفراغ

- تب

- کاهش وزن

- دردهای مفصلی

- دردهای عضلانی

- تشنگی

- سردرد

- بی حالی عمومی

علت ابتلا به گاستروانتریت چیست؟

ویروس هایی که اغلب باعث ایجاد گاستروانتریت می شوند عبارتند از نورو ویروس، روتاویروس و آدنوویروس. نورویروس به تنهایی هر سال باعث ایجاد 21 میلیون مورد گاستروانتریت در ایالات متحده می شود. رایج ترین راه برای ابتلا به ویروس تماس مستقیم با فردی است که بیمار است. شما همچنین می توانید ویروس را از راه تماس با چیزی که فرد آلوده لمس کرده است و حاوی مدفوع، بزاق یا استفراغ اوست وارد بدن خود کنید.

درمان گاستروانتریت

همانند مسمومیت غذایی، اولین موردی که باید مراقب آن باشید کم آبی یا دهیدراتاسیون بدن است. بزرگسالان می توانند مایعاتی مانند Gatorade با الکترولیت بنوشند و کودکان نیز می توانند محلول های جایگزین مایع مانند Pedialyte بنوشند. این نوشیدنی ها همراه با آب به بازیابی تعادل هیدراتاسیون بدن کمک می کنند. برای گرفتن نتیجه مطلوب، بهتر است این کار را هر نیم ساعت الی یک ساعت یک بار تکرار کنید.

تقریبا روش درمانی گاستروانتریت با مسمومیت غذایی مشابه است و شما در هر دو مورد باید از مصرف برخی غذا ها و نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید. در نظر داشته باشید که برای درمان گاستروانتریت نیازی به مصرف آنتی بیوتیک ها نیست. زیرا آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت های باکتریایی به کار می روند و بر روی ویروس ها تاثیری نخواهند داشت.

گرچه گاستروانتریت در برخی منابع آنفلوانزای معده نیز نامیده می شود؛ اما بدین معنا نیست که برای پیشگیری از این بیماری می توانید به سراغ واکسن آنفلوانزا بروید. این کار کاملا بی فایده است و شما را ایمن نخواهد کرد. بهترین کار برای جلوگیری از ابتلا، شستن مکرر دست هاست و بهترین کار برای پخش نکردن ویروس خودداری از تماس با افراد سالم است. نکته قابل توجه این است که این ویروس می تواند تا دو هفته در مدفوع باقی بماند پس بهتر است حتی تا چند روز پس از بهبودی در خانه بمانید و وارد اجتماع نشوید.