نوسانات خلقی تغییرات مهمی هستند که در مدت زمان کوتاهی در خلق و خو ایجاد شده و سپس از بین می روند. بروز نوسانات خلقی دلایل مختلفی دارد و این پدیده می تواند برای هر کسی اتفاق بیفتد. معمولا در زنان، نوسانات خلقی به عنوان بخشی از تغییرات هورمونی که در طول چرخه قاعدگی، بارداری یا یائسگی رخ می دهند، در نظر گرفته می شوند. بیماری های مختلف هم می توانند در تغییر خلق و خو نقش داشته باشند. اگر می خواهید درباره نوسانات خلقی در زنان و علل و نحوه درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله را از دست ندهید.

نوسانات خلقی چیست؟

به تغییرات مهمی که در وضعیت روحی فرد رخ می دهند، نوسانات خلقی می گویند. این تغییرات می توانند به طور ناگهانی و بدون هشدار شروع شده و به همان سرعت از بین بروند. این پدیده با تغییرات خلقی که افراد در زندگی روزمره تجربه می کنند، متفاوت است. طبیعی است که احساسات انسان در طول زمان تغییر کند. گاهی اوقات، ممکن است احساسات در واکنش به یک وضعیت شوکه کننده یا ناراحت کننده به سرعت تغییر کند. اما در افراد مبتلا به نوسانات خلقی، معمولا تغییرات شدیدتر از این است و ممکن است با وقایع و حوادث زندگی بی ارتباط باشد.

چه عواملی باعث نوسانات خلقی در زنان می شوند؟

مهم ترین عواملی که باعث نوسانات خلقی در زنان می شوند، عبارتند از:

سندرم پیش از قاعدگی

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) به مجموعه ای از علائم اشاره دارد که می توانند حدود 2-1 هفته قبل از قاعدگی ظاهر شوند. بیش از 90 درصد زنان این علائم را که یکی از آن ها نوسانات خلقی است، تجربه می کنند. سایر علائم PMS شامل موارد زیر می شوند:

- نفخ

- سردرد

- خستگی

- هوس های غذایی

- تورم یا حساسیت سینه ها به لمس

- یبوست یا اسهال

- کاهش یا افزایش مدت زمان خواب در مقایسه با حالت معمول

تغییرات هورمونی که قبل از شروع قاعدگی در بدن رخ می دهند، در بروز علائم PMS نقش دارند. اما محققان نمی دانند که چرا این سندرم روی بعضی از زنان تاثیر بیشتری دارد. بعضی از زنان متوجه می شوند که انواع خاصی از روش های هورمونی پیشگیری از بارداری به کاهش علائم PMS کمک می کنند. اما ممکن است نیاز باشد چند نوع از این روش ها را امتحان کنید تا بهترین راهکار را بیابید.

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD)، یکی از دلایل نوسانات خلقی قبل از قاعدگی محسوب می شود. PMDD فرم شدید PMS است که 2-1هفته قبل از شروع پریود باعث تحریک پذیری، اضطراب یا افسردگی می شود. معمولا علائم این اختلال بلافاصله پس از شروع پریود بهبود پیدا می کنند. علائم PMDD می تواند شامل موارد زیر باشد:

- نوسانات خلقی

- عصبانیت و تند خویی

- اضطراب

- عدم علاقه نسبت به چیزهایی که معمولا فرد از آن ها لذت می برده است

- مشکل در تمرکز

- خستگی

- اختلال خواب

- احساس ناامیدی یا فکر کردن به خودکشی

علت بروز PMDD نامشخص است. اما ممکن است تغییر میزان هورمون ها یا تغییر سطح سروتونین که قبل از پریود اتفاق می افتد، در بروز آن موثر باشد. سروتونین یک انتقال دهنده عصبی است که روی خلق و خو تاثیر دارد. انواع خاصی از روش های هورمونی پیشگیری از بارداری و داروهای مهار کننده های بازجذب سروتونین می توانند به درمان PMDD کمک کنند.

تشدید قبل از قاعدگی

گاهی اوقات، زنانی که به بعضی مشکلات جسمی یا روحی مبتلا هستند، متوجه می شوند که علائم آن ها قبل از پریود بدتر می شود. به این حالت، تشدید قبل از قاعدگی (PME) گفته می شود. در افراد مبتلا به مشکلات روحی، ممکن است PME تغییرات قابل توجهی را در خلق و خو ایجاد کند که شباهت زیادی به نوسانات خلقی دارند. شرایط زیر نمونه هایی هستند که ممکن است به دلیل PME بدتر شوند:

- اضطراب

- افسردگی

- اختلال غذا خوردن

- اسکیزوفرنی

- اختلال سوء مصرف مواد

PME و PMDD می توانند شبیه هم باشند، اما از نظر زمان بروز علائم با هم تفاوت دارند. در زنان مبتلا به PME، بعضی از علائم اختلالات خلقی، در کل چرخه قاعدگی دیده می شوند. اما در زنان مبتلا به PMDD، علائم فقط بین زمان تخمک گذاری و شروع قاعدگی ظاهر می شوند.

بارداری

نوسانات خلقی در بارداری یکی از مشکلات رایجی است که می تواند در هفته های اول پس از بارداری شروع شود. سایر علائم اولیه بارداری عبارتند از:

- پریود نشدن

- تورم یا حساسیت سینه ها به لمس

- خستگی

- هوس های غذایی

- حالت تهوع

- استفراغ (بیماری صبحگاهی)

- سوزش سر دل

- تکرر ادرار

اگر احتمال می دهید که باردار هستید، باید تست بارداری خانگی انجام دهید یا با پزشک خود صحبت کنید.

یائسگی

به زمانی که قاعدگی فرد به طور طبیعی متوقف می شود، یائسگی (منوپوز) گفته می شود. قبل از یائسه شدن، میزان هورمون های زنانه شروع به کاهش می کنند که به این دوران «دوره پیش از یائسگی» می گویند. معمولا دوره پیش از یائسگی از اوایل دهه 40 زندگی آغاز می شود. اما گاهی اوقات می تواند زودتر شروع شود. در این مدت، سطح استروژن و پروژسترون در نوسان است که این موضوع می تواند روی تولید سروتونین تاثیر داشته باشد. در نتیجه، فرد علائم زیادی از جمله نوسانات خلقی را تجربه می کند.

درمان جایگزینی هورمون می تواند سطح پایین استروژن و پروژسترون را افزایش دهد. داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین هم ممکن است به تثبیت سطح سروتونین و بهبود خلق و خو کمک کنند. اما این داروها می توانند عوارض جانبی داشته باشند؛ بنابراین، مهم است که در این مورد با پزشک خود مشورت کنید. وضعیتی که به نارسایی اولیه تخمدان معروف است هم می تواند در سنین بسیار پایین تر علائم یائسگی از جمله نوسانات خلقی را در فرد ایجاد کند.

سایر علل نوسانات خلقی

به غیر از علل هورمونی، دلایل دیگری هم وجود دارند که می توانند باعث بروز نوسانات خلقی در زنان و مردان شوند، از جمله:

بلوغ:

هنگامی که فرد در دوران نوجوانی به بلوغ می رسد، سطح هورمون های او به طور قابل توجهی تغییر می کند. این موضوع می تواند باعث ایجاد احساسات شدید و تغییرات ناگهانی خلق و خو شود.

بیماری های روانی:

صرف نظر از چرخه قاعدگی، بعضی از بیماری های روانی باعث بروز نوسانات خلقی می شوند. از این بیماری ها می توان به اختلال شخصیت مرزی (BPD)، اختلال دو قطبی و سیکلوتایمی اشاره کرد. افراد مبتلا به اختلال سوء مصرف مواد هم ممکن است در نتیجه استفاده از یک ماده مخدر خاص یا متوقف کردن مصرف آن دچار تغییرات قابل توجهی در خلق و خو شوند.

بیماری های سیستم عصبی:

بیماری هایی مانند میگرن، بیماری پارکینسون و دمانس (زوال عقل) می توانند باعث تغییر خلق و خو شوند.

داروها:

بسیاری از داروها می توانند تاثیر منفی روی خلق و خو داشته باشند. بعضی از داروهایی که پزشکان برای درمان اختلالات مربوط به خلق و خو تجویز می کنند، جزء این دسته از داروها قرار می گیرند. از این داروها می توان به داروهای ضد افسردگی، داروهای هورمونی پیشگیری از بارداری و استروئیدها اشاره کرد. گاهی اوقات، عوارض جانبی داروها خفیف هستند یا با گذشت زمان از بین می روند. اما در بعضی از افراد ممکن است این عوارض شدیدتر یا طولانی تر باشند.

بیشتر بخوانید : اختلالات دو قطبی (افسردگی شیدایی)

چگونه می توان علت بروز نوسانات خلقی را تشخیص داد؟

مهم است که درباره تغییرات خلقی مداوم یا شدید با پزشک صحبت کنید تا علت بروز آن ها مشخص شود. ابتدا پزشک درباره علائم و سابقه پزشکی شما سوال می کند و سپس از روش های زیر برای کسب اطلاعات بیشتر کمک می گیرد:

معاینه فیزیکی

آزمایش خون به منظور تشخیص مشکلات شایع مثل کمبودهای تغذیه ای یا بیماری های تیروئید

آزمایش خون برای بررسی باردار بودن فرد یا ورود او به دوران یائسگی

اگر این احتمال وجود داشته باشد که علائم فرد با بیماری های عصبی مرتبط باشد، ممکن است پزشک تست های تصویربرداری را هم درخواست کند. در صورتی که پزشک به ارتباط بین علائم با بیماری های روانی مشکوک شود، فرد را برای ارزیابی بیشتر به روانشناس ارجاع می دهد.

یادداشت کردن علائم

قبل از مراجعه به پزشک، یادداشت کردن علائمی که تجربه می کنید می تواند کمک کننده باشد. ثبت علائم به پزشک کمک می کند تا بفهمد که آیا ممکن است نوسانات خلقی شما به چرخه قاعدگی مرتبط باشد یا خیر. زمان وقوع نوسانات خلقی، مدت طول کشیدن آن ها و سایر جزئیات مهم از جمله رویدادهای استرس زا یا کم خوابی را یادداشت کنید. علاوه بر این، روزهایی که قاعدگی اتفاق می افتد را هم ثبت کنید. بهتر است این کار را برای چند ماه ادامه دهید. اگر نوسانات خلقی 2 هفته قبل از پریود اتفاق بیفتد، ممکن است نشان دهنده ابتلا به PMS یا PMDD باشد.

چگونه می توان با نوسانات خلقی مقابله کرد؟

ممکن است نوسانات خلقی آزاردهنده بوده و باعث ایجاد احساسات ناخوشایند شود. بسته به علت بروز، می توان تاثیر آن ها را بر زندگی روزمره و سلامت روانی فرد کاهش داد. اگر دچار نوسانات خلقی می شوید، بهتر است راهکارهای زیر را امتحان کنید:

خود شفقت ورزی:

گاهی اوقات، نوسانات خلقی اجتناب ناپذیر بوده و باعث می شود که فرد بدون دلیل مشخصی احساس اندوه یا تحریک پذیری کند. به خاطر بسپارید که این موضوع بسیار رایج است و شما در بروز آن مقصر نیستید.
تمرین ذهن آگاهی:

ذهن آگاهی می تواند به فرد کمک کند تا تغییرات احساسی خود را متوجه شود. شما می توانید با یادداشت نویسی یا مدیتیشن ذهن آگاهی را تمرین کنید.

اجتناب از مصرف کافئین، الکل و سیگار:

کافئین و الکل می توانند علائم PMS و یائسگی را بدتر کنند. افرادی که سیگار می کشند در مقایسه با افراد غیرسیگاری علائم PMS را با شدت بیشتری تجربه می کنند.

خواب کافی:

در صورت امکان، سعی کنید برنامه خواب منظمی داشته باشید. کمبود خواب می تواند تحریک پذیری، اضطراب، افسردگی و خستگی را بدتر کند.
تکنیک های آرام سازی: این دسته از تکنیک ها استرس را کاهش داده و خواب را بهبود می بخشند. در نتیجه، روی خلق و خو تاثیر مثبت می گذارند. به عنوان مثال، می توانید تمرینات تنفسی، یوگا، تای چی یا ماساژ را امتحان کنید.

فعالیت بدنی:

فعالیت بدنی باعث افزایش تولید هورمون هایی می شود که می توانند خلق و خوی فرد را بهبود دهند.

انجام فعالیت های لذت بخش:

حتی اگر نوسانات خلقی کار را برای شما سخت تر کرده، سعی کنید انجام فعالیت های لذت بخش و مورد علاقه خود را ادامه دهید. وقت گذراندن در طبیعت، باغبانی و گوش دادن به موسیقی می تواند تاثیر مثبتی بر خلق و خو داشته باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

نوسانات خلقی خفیف یا متوسط در زنانی که دچار سندرم پیش از قاعدگی (PMS) هستند به طور شایع مشاهده می شوند. اما این نوسانات نباید طولانی مدت باشند، در طول ماه اتفاق بیفتند یا تاثیر قابل توجهی روی عملکرد فرد داشته باشند. اگر نوسانات خلقی نشانه ابتلا به یک بیماری باشند، باید به پزشک مراجعه شود. مهم است که درباره نوسانات خلقی با پزشک صحبت کنید، به ویژه اگر آن ها به تازگی ایجاد شده اند یا شدید و مداوم هستند.

چنانچه نوسانات خلقی روی سلامت روانی فرد تاثیر می گذارد، ممکن است صحبت با درمانگر مفید باشد. اگر نوسانات خلقی باعث شده که به خودکشی فکر کنید، باید در اسرع وقت با پزشک یا روانشناس صحبت کنید. قبل از مشورت با پزشک، نوع یا دوز داروهای تجویز شده را تغییر ندهید.

سخن پایانی

نوسانات خلقی تغییرات احساسی کوتاه مدتی هستند که در مقایسه با تغییرات معمولی که افراد در زندگی روزمره تجربه می کنند، شدیدتر هستند. نوسانات خلقی می توانند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشند. در زنان عوامل مختلفی مثل PMS ، PMDD ، PME، بارداری و یائسگی روی خلق و خو تاثیر می گذارند. بلوغ، بیماری های روانی و مصرف بعضی داروها هم می توانند هم در زنان و هم در مردان باعث تغییر خلق و خو شوند. برای اینکه علت دقیق نوسانات خلقی و درمان مناسب آن مشخص شود، باید با پزشک مشورت کنید.