امروزه تلفن های همراه به بخش جدایی ناپذیر زندگی مدرن تبدیل شده اند. آن ها نه تنها وسیله ای برای برقراری ارتباط هستند، بلکه امکان استفاده از شبکه های اجتماعی، تقویم، ساعت و بانکداری اینترنتی و همچنین خرید آنلاین را فراهم می کنند. بدون شک تلفن همراه یک ابزار سودمند است، اما بعضی از افراد معتقدند که اتکای بیش از حد به دستگاه های دیجیتال ممکن است نوعی اعتیاد رفتاری باشد. به همین دلیل در سال های اخیر اصطلاح نوموفوبیا (Nomophobia) برای توصیف ترس از عدم دسترسی به تلفن همراه ابداع شده است.

در دنیای مدرن امروزی که ارتباط برقرار کردن بیش از گذشته اهمیت پیدا کرده است، وقتی شخصی موبایل خود را گم می کند، شارژ گوشی اش تمام می شود یا به مناطقی می رود که تحت پوشش اپراتورهای تلفن همراه نیستند، دچار استرس و اضطراب می شود و حتی گاهی اوقات ممکن احساس ترس و وحشت کند. بعضی از محققان معتقدند که نوموفوبیا با سایر اختلالات اضطرابی مانند فوبیای اجتماعی مرتبط است و می تواند تاثیر مخربی روی سلامت روان داشته باشد.

استفاده مکرر از تلفن همراه پتانسیل ایجاد پیامدهای منفی کوتاه مدت مانند افزایش حواس پرتی را دارد، اما ممکن است پیامدهای بلند مدتی هم داشته باشد. به طوریکه سلامت روان را در معرض خطر قرار دهد یا باعث اعتیاد رفتاری شود. مبتلایان به اعتیاد رفتاری به انجام بعضی از کارها مانند بازی کردن، خرید کردن یا استفاده از تلفن همراه وابستگی شدید پیدا می کنند.

نوموفوبیا چیست؟

آیا تا به حال متوجه شده اید که وقتی گوشی خود را پیدا نمی کنید، مضطرب یا حتی وحشت زده می شوید؟ آیا وقتی به ضعیف بودن آنتن دهی موبایل خود فکر می کنید، ترس وجودتان را فرا می گیرد؟ اگر پاسخ شما مثبت است، ممکن است به اختلال نوموفوبیا مبتلا باشید. نوموفوبیا به ترس ناشی از در دسترس نبودن تلفن همراه اشاره دارد که می تواند باعث وحشت یا اضطراب فرد شود. برای اولین بار در سال 2008 میلادی در مطالعه ای که توسط اداره پست انگلیس انجام شده بود، به این اصطلاح اشاره شد. در این مطالعه که 2100 شرکت کننده داشت، 53 درصد افراد دچار نوموفوبیا بودند.

مطالعه مذکور نشان داد که این ترس گاهی اوقات آن قدر شدید است که بسیاری از مردم، حتی شب‌ ها، تلفن‌ خود را خاموش نمی ‌کنند. زمانی که از آن ها پرسیده شد که چرا از خاموش کردن موبایل خودداری می کنند، 55 درصد شرکت کنندگان نیاز به حفظ ارتباط با خانواده و دوستان را دلیل این کار ذکر کردند. 10 درصد شرکت کنندگان اعلام کردند که به دلیل شغل خود باید همیشه در دسترس باشند و 9 درصد گفتند که با خاموش شدن موبایل دچار اضطراب می شوند.

بیشتر افراد گزارش دادند که اگر در حال انجام کاری باشند، آن را رها می کنند و به تماس های تلفنی و پیامک ها پاسخ می دهند. بیشتر شرکت کنندگان (80 درصد) حاضر بودند هنگام تماشای تلویزیون به تماس های تلفنی پاسخ دهند. همچنین 40 درصد آن ها هنگام صرف غذا و 18 درصد آن ها هنگام خواب به تلفن پاسخ می دادند.

بیشتر بخوانید: 7 ویژگی که می گوید در یک رابطه ناسالم هستید!

شواهد نشان می دهد که احتمالا قبل از ایجاد نوموفوبیا فرد به بعضی از مشکلات روانی مانند اضطراب اجتماعی یا اختلال هراس مبتلا است. با این حال، هنوز دقیقا مشخص نیست که آیا این مشکل از ابتلا به یک اختلال اضطرابی ناشی می شود یا به دلیل اعتیاد به تلفن همراه به وجود می آید.

بعضی از محققان معتقدند که شدت نوموفوبیا از فوبیا و اضطراب کمتر است و بیشتر نوعی اعتیاد محسوب می‌ شود. به همین دلیل پیشنهاد داده اند که نام آن تغییر کند و به عنوان نوعی اختلال اعتیاد به گوشی های هوشمند طبقه بندی شود. در حال حاضر، نوموفوبیا به عنوان یک اختلال واقعی به رسمیت شناخته نمی شود.

اگرچه تحقیقات درباره این پدیده محدود است، اما یافته های موجود نشان می دهد که شیوع بالایی دارد. یک مطالعه روی دانش آموزان هندی نشان داد که بیش از 22 درصد شرکت کنندگان به علائم نوموفوبیای شدید مبتلا هستند. حدود 60 درصد افرادی که در این مطالعه شرکت کردند، علائم متوسط این اختلال را داشتند.

علائم نوموفوبیا

فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس غیرمنطقی از یک شیء یا موقعیت خاص مشخص می شود. مبتلایان به نوموفوبیا هنگامی که به تلفن همراه خود دسترسی ندارند، دچار ترس و وحشت می شوند. علائم این اختلال مشابه سایر فوبیاها و اختلالات اضطرابی است و شامل موارد زیر می شود:

- احساس اضطراب، تغییر تنفس، لرزیدن، تعریق، پریشانی و تاکی کاردی (افزایش سرعت ضربان قلب که می تواند منظم یا نامنظم باشد) هنگام دسترسی نداشتن به موبایل که ممکن است در موارد شدید به حمله پانیک منجر شود

- ناتوانی در خاموش کردن تلفن همراه

- چک کردن مداوم تلفن برای بررسی پیامک ها، ایمیل ها یا تماس ها

- شارژ کردن گوشی حتی زمانی که تقریبا شارژ آن کامل است

- جدا نشدن از تلفن همراه حتی در داخل حمام یا سرویس بهداشتی

- چک کردن مداوم موبایل برای اینکه از جا نگذاشتن آن اطمینان حاصل شود

دلایل نوموفوبیا

دقیقا مشخص نیست که چه عواملی در بروز این  اختلال نقش دارند. بعضی از محققان می گویند که تلفن های هوشمند امکان ارتباط برقرار کردن سریع را فراهم می کنند و به همین دلیل می توانند فرد را به خود وابسته کنند و به شکل گیری رفتارهای اعتیادآور منجر شوند. اما تعدادی از دانشمندان معتقدند که ابتلا به یک فوبیا یا اختلال اضطرابی فرد را مستعد نوموفوبیا می کند. به طور کلی، دلایل احتمالی این اختلال عبارتند از:

سودمند بودن موبایل برای انجام کارهای روزمره

مفید بودن تلفن های همراه در ایجاد ترس ناشی از عدم دسترسی به آن ها نقش کلیدی دارد. تلفن های هوشمند قادر به انجام کارهای بسیار زیادی هستند. بنابراین تعجب آور نیست که بعضی از مردم وقتی به موبایل خود دسترسی ندارند، دچار ترس و اضطراب می شوند. نداشتن موبایل می تواند شما را از افراد مهم زندگی‌تان مانند خانواده، دوستان و همکاران دور کند.

میزان استفاده از موبایل در طی روز

نتایج یک تحقیق که روی دانشجویان انجام شد، نشان داد که شرکت کنندگان 9 ساعت از وقت خود را صرف استفاده از تلفن همراه می کنند. به اعتقاد محققان، استفاده مداوم از تلفن همراه نشان دهنده یک پارادوکس است. گوشی های هوشمند هم امکان برقراری ارتباط، جمع آوری اطلاعات و معاشرت کردن را فراهم می کنند و هم ممکن است به وابستگی منجر شوند که این موضوع می تواند استرس زا باشد.

آشنایی با تکنولوژی

شواهد نشان می دهد که اضطراب جدایی از تلفن همراه در میان نوجوانان و جوانان شایع تر است. چراکه افراد جوان در عصر فناوری دیجیتال به دنیا آمده و بزرگ شده اند. با توجه به اینکه این افراد از ابتدا تجربه استفاده از کامپیوتر، اینترنت و تلفن همراه را داشته اند، این دستگاه ها به بخش جدایی ناپذیر زندگی روزمره‌شان تبدیل شده است.

درمان نوموفوبیا

اگر احساس می ‌کنید که استفاده از تلفن همراه باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی شما شده است، صحبت با یک متخصص سلامت روان می ‌تواند کمک کننده باشد. با توجه به اینکه نوموفوبیا به عنوان یک اختلال رسمی شناخته نشده است و نسبتا جدید است، در حال حاضر هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. اما احتمالا پزشک یا روانشناس از روش هایی که در درمان سایر فوبیاها کاربرد دارند، برای کنترل علائم آن استفاده می کنند. اگر پزشک احتمال دهد که شما به این اختلال مبتلا هستید، گزینه های درمانی زیر را توصیه می کند:

رفتار درمانی

رفتار درمانی یک رویکرد درمانی استاندارد است که برای کنترل علائم فوبیا مورد استفاده قرار می گیرد و به رفع ترس ها و باورهای اساسی پیرامون فوبیا کمک می کند. در مبتلایان به نوموفوبیا، رفتار درمانی ترس افراد از گم شدن تلفن همراه و پیامدهای دسترسی نداشتن به آن را کاهش می دهد. رفتار درمانی انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری (CBT) فرآیندی است که به الگوهای فکری منفی و غیرمنطقی می پردازد. در این روش، درمانگر به شما در شناخت این افکار و جایگزین کردن آن ها با افکار واقعی تر و منطقی تر کمک می کند. در صورت  ابتلا به نوموفوبیا، فکر می کنید که اگر گوشی خود را هر چند دقیقه یکبار چک نکنید، چیز مهمی را از دست می دهید. CBT به شما کمک می کند که این طرز فکر را تغییر داده و دفعات چک کردن موبایل را کاهش دهید.

حساسیت زدایی یا مواجهه درمانی

در این روش، فرد به تدریج با چیزی که از آن می ترسد، روبرو می شود و درمانگر سعی می کند او را در موقعیتی قرار دهد که به تلفن همراه خود دسترسی نداشته باشد. اگر برای درمان این اختلال از مواجهه درمانی استفاده شود، باید به تدریج به نبودن تلفن همراه خود عادت کنید. به عنوان مثال، باید گوشی خود را برای مدت معینی در اتاق دیگری بگذارید و به تدریج زمان دوری از آن را افزایش دهید. در این مرحله، باید بدون موبایل خانه را ترک کنید.

هیپنوتراپی

درمانگر از طریق تصویرسازی به فرد کمک می کند که هنگام دسترسی نداشتن به موبایل خود از تکنیک های آرام سازی استفاده کند.

دارو درمانی

ممکن است پزشک برای کمک به درمان علائم نوموفوبیا و کاهش اضطراب ناشی از آن مصرف داروهایی مانند کلونازپام (Clonazepam) و ترانیل سیپرومین (Tranylcypromine) را توصیه کند. به طور کلی داروهای زیر می توانند به درمان فوبیا کمک کنند:

- مسدود کننده های بتا

- آرام بخش ها

- داروهای ضد افسردگی

تمرین و خود مراقبتی

اگر هنگام دسترسی نداشتن به تلفن همراه خود دچار نگرانی و اضطراب می شوید یا زمان زیادی از وقتتان را به استفاده از آن اختصاص می دهید، می‌ توانید از راهکارهای زیر برای رفع این مشکل کمک بگیرید:

- حد و مرزها را مشخص کرده و برای استفاده از تلفن همراه قوانین مناسبی وضع کنید. در زمان‌ های خاصی از روز، به عنوان مثال زمانی که غذا می خورید یا می خواهید بخوابید، از موبایل استفاده نکنید.

- استفاده از تلفن همراه میزان تماس رو در رو با دیگران را کاهش می دهد. پس تعادل را رعایت کنید و سعی کنید تا حد امکان با دیگران به طور مستقیم صحبت کنید.

- کاهش وابستگی به تلفن همراه می تواند سخت باشد و به همین دلیل باید در ابتدا قدم های کوچکی برای رفع این مشکل بردارید. به عنوان مثال، هنگام خوردن غذا یا زمانی که مشغول انجام کاری هستید، موبایل‌تان را در اتاق دیگری قرار دهید.

- اگر متوجه شدید که بیش از حد از تلفن همراه استفاده می کنید، به دنبال فعالیت هایی باشید که توجه شما را از آن منحرف می کند. سعی کنید کتاب بخوانید، پیاده ‌روی کنید، ورزش کنید یا سایر سرگرمی‌ هایی را که از آن ‌ها لذت می ‌برید، انجام دهید.

- از تکنیک های تنفسی که باعث کاهش استرس می شوند، کمک بگیرید. تکنیک های آرامش بخش مانند تنفس عمیق و مدیتیشن به فرد کمک می کنند که راحت تر با نداشتن تلفن همراه یا سایر فوبیاها کنار بیاد.

زمان مراجعه به پزشک

اگر با توجه به علائم خود فکر می کنید که به نوموفوبیا مبتلا هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. والدین باید با علائم این اختلال آشنا باشند و در صورت مشاهده آن ها در فرزندشان با پزشک تماس بگیرند.

کلام پایانی

نوموفوبیا به گروهی از علائم روانشناختی اطلاق می ‌شود که در آن فرد به دلیل دوری از تلفن همراه خود دچار استرس و اضطراب می شود. با توجه به اینکه افراد زیادی برای کار، مدرسه، اخبار، سرگرمی و ارتباطات اجتماعی به استفاده از تلفن همراه وابسته هستند، غلبه بر این مشکل می تواند فوق العاده دشوار باشد. بعضی از محققان پیشنهاد داده اند که نوموفوبیا به عنوان یک اختلال روانی به رسمیت شناخته شود، اما در حال حاضر چنین اتفاقی رخ نداده است.

کنار گذاشتن کامل موبایل واقع بینانه نیست، اما یادگیری نحوه استفاده از آن می تواند کمک کننده باشد. سعی کنید در طی روز برای مدت مشخصی تلفن همراه را از خود دور کنید یا فعالیت های دیگری مثل مطالعه و پیاده روی انجام دهید تا توجه‌تان از موبایل منحرف شود. در موارد شدید برای درمان این اختلال  از دارو درمانی، رفتار درمانی و خود مراقبتی استفاده می شود.

منابع:

https://www.medicalnewstoday.com/articles/nomophobia

https://www.verywellmind.com/nomophobia-the-fear-of-being-without-your-phone-4781725