غده تیروئید یکی از مهم ترین بخش های سیستم غدد درون ریز است. غدد درون ریز با ترشح هورمون عملکردهای مختلف بدن را کنترل می کنند. عملکرد غده تیروئید و سایر غددد درون ریز بدن توسط غده هیپوفیز در مغز تنظیم می شود. غده هیپوفیز هورمون محرک تیروئید (TSH) را آزاد می کند که باعث تحریک غده تیروئید و افزایش تولید هورمون های تیروئید توسط آن می شود. غده تیروئید برای ساختن این هورمون ها به ید نیاز دارد که یک نوع ماده معدنی است. غذاهای غنی از ید عبارتند از ماهی، محصولات لبنی، نان سبوس دار و نمک یددار. اگر می خواهید درباره سرطان تیروئید، علائم، علل و نحوه تشخیص و درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله را تا انتها بخوانید.

غده تیروئید در کجا قرار دارد؟

غده تیروئید به اندازه انگشت شست است و در پایین گردن، جلوی نای و زیر سیب آدم (Adam’s apple) قرار دارد. این غده شبیه پروانه است و لوب سمت راست و چپ آن با استفاده از یک پل کوچک از بافت تیروئید به هم متصل می شوند.  

چه کسانی به سرطان تیروئید مبتلا می شوند؟

زنان سه برابر بیشتر از مردان به سرطان تیروئید مبتلا می شوند. این بیماری معمولا در زنان در دهه 40 و 50 زندگی و در مردان در دهه 60 و 70 زندگی تشخیص داده می شود. با این حال، حتی کودکان هم ممکن است به آن مبتلا شوند. عوامل خطر عبارتند از:

- بزرگ شدن تیروئید (گواتر)

- سابقه خانوادگی بیماری تیروئید یا سرطان تیروئید

- تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید)

- جهش های ژنی یا تغییرات ژنی که باعث بیماری های غدد درون ریز می شوند، مانند سندرم نئوپلازی غدد درون ریز چندگانه نوع 2A (MEN2A) یا نوع 2B (MEN2B)

- قرار گرفتن در معرض امواج رادیواکتیو ناشی از سلاح های هسته ای یا حوادث نیروگاهی

انواع سرطان تیروئید کدامند؟

این بیماری بر اساس نوع سلول هایی که سرطان از آن ها شروع می شود، طبقه بندی می شود. انواع سرطان تیروئید عبارتند از:

- پاپیلاری:

80 درصد موارد ابتلا به سرطان تیروئید از نوع پاپیلاری است که به کندی رشد می کند. اگرچه سرطان پاپیلاری تیروئید اغلب به غدد لنفاوی گردن گسترش می یابد، اما به خوبی به درمان پاسخ می دهد. سرطان پاپیلاری تیروئید بسیار قابل درمان است و به ندرت باعث مرگ بیمار می شود.

- فولیکولار:

حدود 15 درصد افرادی که سرطان تیروئید در آن ها تشخیص داده می شود، به نوع فولیکولار این بیماری مبتلا هستند که به احتمال زیاد به استخوان ها و سایر اندام های بدن مانند ریه ها سرایت می کند. درمان سرطان متاستاتیک (سرطانی که به سایر نقاط بدن گسترش یافته است) می تواند سخت و چالش برانگیز باشد.

- مدولاری:

حدود 2 درصد از سرطان های تیروئید از نوع مدولاری هستند. یک چهارم افراد مبتلا به سرطان مدولاری تیروئید سابقه خانوادگی این بیماری را دارند. به نظر می رسد یک ژن معیوب (جهش ژنتیکی) در بروز این بیماری نقش داشته باشد.

- آناپلاستیک:

نوع تهاجمی سرطان تیروئید است که به سختی درمان می شود. این بیماری به سرعت پیشرفت می کند و اغلب به بافت های اطراف و سایر قسمت های بدن گسترش می یابد. سرطان آناپلاستیک نادر است و حدود 2 درصد موارد ابتلا به سرطان تیروئید را تشکیل می دهد.

علت سرطان تیروئید چیست؟

کارشناسان دقیقا نمی دانند که چرا بعضی از سلول ها سرطانی یا بدخیم می شوند و به تیروئید حمله می کنند. بعضی عوامل مانند قرار گرفتن در معرض اشعه، کمبود ید در رژیم غذایی و ژن های معیوب می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.

علائم سرطان تیروئید چیست؟

شما یا پزشک‌تان ممکن است یک توده یا برآمدگی را در گردن احساس کنید که گره یا ندول تیروئید نامیده می شود. اگر ندول تیروئید دارید، نگران نشوید. بیشتر ندول ها سرطانی نبوده و خوش خیم هستند. به طوریکه از هر 20 ندول تیروئید فقط سه مورد از آن ها سرطانی یا بدخیم است. سایر علائم سرطان تیروئید عبارتند از:

- مشکل در تنفس یا بلع

- گرفتگی صدا

- تورم غدد لنفاوی در گردن

بیشتر بخوانید: سندروم آپرت چیست؟

سرطان تیروئید چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر ندول تیروئید بزرگ شده است یا سایر علائم سرطان تیروئید را مشاهده می کنید، برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید. معمولا پزشکان از یک یا چند مورد از روش های زیر برای تشخیص علت بروز علائم شما استفاده می کنند:

- آزمایش خون:

با آزمایش خون میزان هورمون های تیروئید اندازه گیری می شود و عملکرد این غده مورد بررسی قرار می گیرد.

- بیوپسی (نمونه برداری):

اگر پزشک بیوپسی به وسیله آسپیراسیون با سوزن ظریف را توصیه کند، در حین انجام آن سلول‌ های تیروئید برداشته می شوند تا از نظر ابتلا به سرطان بررسی شوند. بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان مشخص می کند که آیا سلول های سرطانی به غدد لنفاوی گسترش یافته اند یا خیر. ممکن است پزشک از فناوری اولتراسوند برای انجام بیوپسی استفاده کند.

- اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو:

با این روش می توان سرطان تیروئید را تشخیص داد و مشخص کرد که آیا سرطان به سایر نقاط بدن گسترش یافته است یا خیر. برای انجام این تست، شما یک قرص حاوی مقدار مطمئنی از ید رادیواکتیو را می بلعید و طی چند ساعت، غده تیروئید ید را جذب می کند. پزشک از دستگاه خاصی برای اندازه گیری میزان تشعشع در غده استفاده می کند. نواحی با رادیواکتیویته کمتر برای تایید وجود سرطان به بررسی بیشتری نیاز دارند.

- اسکن تصویربرداری:

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، توموگرافی کامپیوتری (CT) و توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) همگی می ‌توانند سرطان تیروئید و میزان گسترش آن را تشخیص دهند.

سرطان تیروئید چگونه درمان می شود؟

درمان این بیماری به اندازه تومور و میزان گسترش سرطان بستگی دارد و معمولا شامل موارد زیر می شود:

- جراحی:

جراحی رایج ترین روشی است که برای درمان سرطان تیروئید توصیه می شود. بسته به اندازه و محل تومور، جراح ممکن است کل غده تیروئید (تیروئیدکتومی) یا فقط بخشی از آن را بردارد (لوبکتومی). در صورتی که سرطان به گره های لنفاوی مجاور رسیده باشد، این گره ها هم توسط جراح برداشته می شوند.

- درمان با ید رادیواکتیو:

از ید رادیواکتیو هم برای تشخیص سرطان تیروئید و هم برای درمان آن استفاده می شود، اما میزان ید رادیواکتیو در قرص یا مایعی که برای درمان مصرف می کنید، بالاتر است. ید رادیواکتیو غده تیروئید را به همراه سلول های سرطانی کوچک می کند و از بین می برد. شما نباید نگران استفاده از این روش درمانی باشید، چون بسیار ایمن است. غده تیروئید تقریبا تمام ید رادیواکتیو را جذب می کند و سایر قسمت های بدن شما در معرض کمترین میزان اشعه قرار می گیرند.

- پرتو درمانی:

پرتو درمانی سلول های سرطانی را از بین می برد و از رشد آن ها جلوگیری می کند. در پرتو درمانی خارجی از یک دستگاه برای رساندن مستقیم پرتوهای قوی انرژی به محل تومور استفاده می شود و در پرتو درمانی داخلی (براکی تراپی) یک ایمپلنت رادیواکتیو در داخل یا اطراف تومور قرار می گیرد.

شیمی درمانی:

داروهای شیمی درمانی به صورت خوراکی یا داخل وریدی تجویز می شوند، سلول های سرطانی را از بین می برند و رشد سرطان را متوقف می کنند. تعداد بسیار کمی از بیماران مبتلا به سرطان تیروئید به شیمی درمانی نیاز دارند.

- هورمون درمانی:

این روش درمانی از ترشح هورمون هایی که می توانند باعث گسترش یا عود سرطان شوند، جلوگیری می کند.

عوارض سرطان تیروئید چیست؟

در اکثر موارد، سرطان تیروئید به خوبی به درمان پاسخ می دهد و عوارض جدی برای بیمار ایجاد نمی کند. پس از درمان یا جراحی تیروئید، بدن شما همچنان برای عملکرد خود به هورمون های تیروئید نیاز دارد. بنابراین، شما باید تا پایان عمر از داروهای حاوی هورمون تیروئید استفاده کنید. این داروها که یکی از آن ها لووتیروکسین است، سطح هورمون های تیروئید را که بدن شما دیگر به طور طبیعی قادر به تولید آن ها نیست، در محدوده نرمال حفظ می کنند.

سرطان تیروئید چه تاثیری روی بارداری دارد؟

سرطان تیروئید بعد از سرطان سینه دومین سرطان شایع در بین زنان باردار است. تقریبا 10 درصد از موارد ابتلا به سرطان تیروئید در دوران بارداری یا در سال اول پس از زایمان رخ می دهد. کارشناسان بر این باورند که تغییر سطح هورمون ها در دوران بارداری ممکن است باعث ایجاد سرطان شود.

اگر در دوران بارداری ابتلای شما به سرطان تیروئید مشخص شود، ممکن است پزشک بسته به نوع و شدت بیماری درمان را به بعد از زایمان موکول کند. اگر امکان به تاخیر انداختن درمان وجود نداشته باشد، بیشتر زنان می توانند با خیال راحت تحت عمل جراحی برای برداشتن غده سرطانی قرار بگیرند. در دوران بارداری یا شیردهی نمی توان از ید رادیواکتیو برای تشخیص یا درمان سرطان تیروئید استفاده کرد.

چه راه هایی برای پیشگیری از سرطان تیروئید وجود دارد؟

بسیاری از افراد بدون هیچ دلیل شناخته شده ای به سرطان تیروئید مبتلا می شوند، بنابراین گاهی اوقات پیشگیری ممکن نیست. اما اگر می دانید که در معرض خطر ابتلا به سرطان تیروئید قرار دارید، می توانید از توصیه های زیر استفاده کنید:

- جراحی پروفیلاکتیک یا پیشگیرانه:

با آزمایش ژنتیک می توان مشخص کرد که آیا شما حامل ژن تغییر یافته (جهش) که خطر ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید یا نئوپلازی غدد درون ریز چندگانه را افزایش می دهد، هستید یا خیر. اگر جواب این سوال مثبت باشد، می توانید قبل از ایجاد سرطان، جراحی پیشگیرانه را برای برداشتن غده تیروئید انجام دهید.

- یدید پتاسیم:

اگر در حین حوادث هسته ای در معرض تشعشعات قرار گرفتید، مصرف یدید پتاسیم در عرض 24 ساعت می ‌تواند خطر ابتلا به سرطان تیروئید را کاهش دهد. یدید پتاسیم از جذب بیش از حد ید رادیواکتیو توسط غده تیروئید جلوگیری می کند. در نتیجه این غده سالم می ماند.

طول عمر بیماران سرطان تیروئید چقدر است؟

از هر 10 نفری که سرطان تیروئید دارند، هشت نفر به نوع پاپیلاری آن مبتلا می شوند. اگر سرطان تیروئید پاپیلاری به غده تیروئید محدود شود، نرخ بقای پنج ساله تقریبا 100 درصد است. حتی زمانی که سرطان گسترش می یابد (متاستاز می دهد)، میزان بقا حدود 80 درصد است؛ یعنی احتمال زنده ماندن حداقل پنج سال پس از تشخیص، در مقایسه با افرادی که به سرطان پاپیلاری متاستاتیک مبتلا نیستند، به طور میانگین ​​80 درصد است. نرخ بقای پنج ساله برای سایر انواع سرطان تیروئید به شرح زیر است:

- فولیکولار:

نزدیک به 100 درصد برای سرطان موضعی و حدود 63 درصد برای سرطان متاستاتیک

- مدولاری:

نزدیک به 100 درصد برای سرطان موضعی و حدود 40 درصد برای سرطان متاستاتیک

- آناپلاستیک:

نزدیک به 31 درصد برای سرطان موضعی و 4 درصد برای سرطان متاستاتیک

چه زمانی باید با پزشک تماس بگیریم؟

در صورت مشاهده علائم زیر باید با پزشک خود تماس بگیرید تا علت بروز آن ها مشخص شود:

- وجود توده در گردن

- افزایش سرعت ضربان قلب

- کاهش یا افزایش وزن ناخواسته

- خستگی مفرط

چه سوالاتی باید از پزشک خود بپرسیم؟

اگر متوجه شدید که به سرطان تیروئید مبتلا هستید، سوالات زیر را از پزشک بپرسید:

- چرا به سرطان تیروئید مبتلا شده ام؟

- چه نوع سرطان تیروئیدی دارم؟

- آیا سرطان به خارج از غده تیروئید گسترش یافته است؟

- بهترین درمان برای این نوع سرطان چیست؟

- خطرات و عوارض جانبی درمان چیست؟

- آیا به داروهای جایگزین هورمون تیروئید نیاز دارم؟

- آیا خانواده من در معرض ابتلا به این نوع سرطان قرار دارند؟ آیا ما باید آزمایش ژنتیک انجام دهیم؟

- آیا ممکن است بعد از درمان دوباره به سرطان تیروئید مبتلا شوم؟

- آیا در معرض خطر ابتلا به سایر سرطان ها قرار دارم؟

- پس از درمان به چه نوع مراقبت هایی نیاز دارم؟

کلام پایانی

تشخیص سرطان، صرف نظر از نوع آن، نگران کننده است. اما خوشبختانه، اکثر سرطان های تیروئید به خوبی به درمان پاسخ می دهند. پزشک می تواند با توجه به نوع سرطان تیروئید بهترین گزینه درمانی را به شما پیشنهاد دهد. پس از درمان، ممکن است تا پایان عمر به داروهای جایگزین هورمون تیروئید  نیاز داشته باشید. این داروها از عملکردهای حیاتی بدن پشتیبانی می کنند و معمولا عوارض جانبی قابل توجهی ندارند، اما برای اینکه از سلامت خود مطمئن شوید باید به طور منظم به پزشک مراجعه کنید