التهاب مفاصل، درد استخوان و فرسایش مفصل از جمله مواردی هستند که جمعیت سالمند همواره با آن درگیرند. گاها مشکلات مفاصل به حدی شدید می شوند که می توانند زندگی روزمره فرد را مختل کنند و تحرک را از او بگیرند. به همین دلیل دانستن نکات مهم بیماری های مفصلی و چگونگی پیشگیری و درمان، از موضوعات مهمی است که تمامی افراد باید از آن مطلع باشند.

در کشور ما که میانگین سنی روز به روز در حال افزایش است و با کمبود نسل جوان در آینده مواجه هستیم باید بیش از پیش به سلامت سالمندان رسیدگی کنیم و آموزش های لازم را به آن ها و هم چنین خانواده هایشان ارائه دهیم. در صورتی که از نزدیکان شما، فردی مبتلا به بیماری های مفصلی است توصیه می کنیم این مقاله را از دست ندهید.

آنچه در این مقاله می خوانید :

- آرتریت روماتوئید چیست ؟

- علت و ریسک فاکتور های آرتریت روماتوئید چیست ؟

- علائم آرتریت روماتوئید :

- تشخیص بیماری آرتریت روماتوئید :

- درمان دارویی آرتریت روماتوئید :

آرتریت روماتوئید چیست ؟

آرتریت روماتوئید در واقع نوعی بیماری التهابی مزمن است که می تواند طیف گسترده ای از سیستم های بدن مانند چشم ها، ریه ها، قلب و عروق خونی را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع این بیماری در دسته بیماری های خود ایمنی است و سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت های بدن حمله می کند.

برخی دیگر از بیماری ها می توانند موجب تشدید آرتریت روماتوئید شوند؛ مثلا افرادی که دچار در مفاصل شان ساییدگی وجود دارد، به دلیل از بین رفتن پوشش سطوح مفصلی، آسیب بیشتری را از طریق آرتریت روماتوئید متحمل می شوند.

علائم آرتریت روماتوئید :

علائم و نشانه های آرتریت روماتوئید شامل موارد زیر است:

- مفاصل حساس، گرم و متورم

- سفتی مفاصل که معمولاً صبح ها و بعد از عدم تحرک بدتر می شود

- خستگی

- تب

- از دست دادن اشتها

آرتریت روماتوئید اولیه معمولا در ابتدا مفاصل کوچک تر بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. از این دست مفاصل می توان مفاصل انگشتان دست و انگشتان پا را مثال زد. به طور دقیق تر مفاصلی را در ابتدا هدف قرار می دهد که انگشتان را به کف دست یا کف پا متصل می کند. با پیشرفت بیماری؛ علائم اغلب به مچ دست، زانو، مچ پا، آرنج، باسن و شانه ها گسترش می یابد.

علائمی که نام برده شد به گونه ای است که می توان در هر دو سمت بدن در مفصل یکسان مشاهده شود. برای مثال اگر التهاب مفصل در شانه ها داشته باشیم، این التهاب هم در شانه راست و هم در شانه چپ مشاهده خواهد شد.

حدود 40 درصد از افراد، حتی ممکن است علائم مفصلی نداشته باشند و اختلال سایر ارگان ها موجب تشخیص آرتریت روماتوئید شوند. از جمله ارگان هایی که تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرند می توان به موارد زیر اشاره کرد :

- پوست

- چشم ها

- ریه ها

- قلب

- کلیه ها

- غدد بزاقی

- بافت عصبی

- مغز استخوان

- رگ های خونی

علائم می تواند متناوب باشند؛ یعنی مدتی بیایند و پس از آن فروکش کنند. همچنین علائم آرتریت روماتوئید اغلب در دوران بارداری کاهش می یابد. طبق گزارشاتی که خانم های باردار مبتلا به این بیماری به دست آمده، ذکر شده که این افراد با ورود به دوران بارداری شاهد کاهش علائم بودند؛ حتی در دوران پس از زایمان نیز مجدد بازگشت علائم و تشدید آن را تجربه کردند.

علت و ریسک فاکتور های آرتریت روماتوئید چیست ؟

این بیماری نیز مانند سایر بیماری ها تابع عوامل ژنتیکی و محیطی است اما به طور کلی همان اختلال ایمنی ذکر شده و حمله به بافت های بدن علت اصلی این بیماری به شمار می رود.

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش دهند عبارتند از:

جنسیت :

زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند. خانم ها به طور کلی به دلیل تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی و یا گاها انجام فعالیت های خانه به طور شدید و مستمر، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های مفصلی هستند.

سن :

آرتریت روماتوئید ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما معمولا در میانسالی شروع می شود.

سابقه خانوادگی:

اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به آرتریت روماتوئید باشد، خطر ابتلا در سایر اعضای خانواده نیز افزایش می یابد.

سیگار کشیدن :

سیگار کشیدن خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش می دهد، به خصوص اگر فرد استعداد ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری داشته باشد. به نظر می رسد مصرف سیگار تاثیر قابل توجهی بر شدت بیماری نیز داشته باشد.

اضافه وزن : 

افزایش وزن به دلیل وارد کردن فشار بیشتر به مفصل ها و ... بدن را در معرض خطر قرار می دهد. برای اطمینان حاصل کردن از تناسب قد و وزن خود می توانید به راحتی و در منزل BMI بگیرید. برای این کار تنها کافیست قد خود را به متر و وزن خود را به کیلوگرم یادداشت کنید. حال برای به دست آوردن عدد مورد نظر وزن خود را به مجذور قد خود تقسیم کنید.

برای مثال اگر فردی 100 کیلوگرم وزن و 2 متر قد داشته باشد؛ BMI او مساوی است با صد تقسیم بر 4، یعنی 25.

پس از به دست آوردن عدد مخصوص خود وقت آن است که ببینید در کدام دسته از مقیاس زیر قرار می گیرید:

- اگر BMI شما در فاصله 20 تا 25 قرار دارد شما تناسب اندام دارید.

- در صورتی که این عدد در بازه 18.5 الی 20 قرار بگیرد شما سوتغذیه درجه 1 و اگر کمتر از 18.5 باشد سو تغذیه درجه 2 خواهید داشت.

- افرادی که BMI، 25 تا 30 دارند به عبارتی اضافه وزن دارند و عدد بالای 30 نشان دهنده چاقی است.

آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهد:

پوکی استخوان:

خود آرتریت روماتوئید، همراه با برخی از داروهایی که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می شود، می تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد . پوکی استخوان ریسک شکستگی را بالا می برد.

ندول های روماتوئید:

ندول ها برآمدگی های سفت و گاها دردناکی هستند که معمولا در نقاطی یافت می شوند که فشار زیادی را تحمل می کنند. برای مثال در آرنج ها می توان ندول ها را مشاهده کرد. با این حال، این ندول ها می توانند در هر جایی از بدن از جمله قلب و ریه ها ایجاد شوند.

خشکی چشم و دهان :

افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند بسیار بیشتر در معرض ابتلا به سندرم شوگرن هستند. در این سندرم رطوبت چشم و دهان کاهش پیدا می کند.

سندرم تونل کارپال :

تونل کارپال غلافی در ناحیه مچ دست است که عصب و شریان های ساعد از آن عبور می کند. اگر در ناحیه مچ دست التهابی وجود داشته باشد به این غلاف فشار وارد خواهد کرد.

مشکلات قلبی :

آرتریت روماتوئید می تواند خطر سفت شدن و انسداد شریان ها و همچنین التهاب کیسه ای که قلب را در بر گرفته است را افزایش دهد.

بیماری ریه :

افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید در معرض خطر افزایش التهاب و اسکار بافت های ریه هستند که می تواند منجر به تنگی نفس پیشرونده شود.

لنفوم :

آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به لنفوم را افزایش می دهد، لنفوم ها گروهی از سرطان های خون هستند که در سیستم لنفاوی ایجاد می شوند.

تشخیص بیماری آرتریت روماتوئید

تشخیص آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه دشوار است زیرا علائم و نشانه های اولیه شبیه بسیاری از بیماری های دیگر است. در طول معاینه فیزیکی، پزشک مفاصل را از نظر تورم، قرمزی و گرما بررسی می کند. رفلکس و قدرت عضلانی از دیگر مواردی است که در معاینات فیزیکی بررسی می شوند.

آزمایش خون :

در آزمایش خون افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید اغلب دارای افزایش میزان رسوب گلبول های قرمز (ESR، که به عنوان sed rate نیز شناخته می شود) و سطح پروتئین واکنشی C یا به طور خلاصه CRP مشاهده می شود که نشان دهنده وجود یک فرآیند التهابی در بدن است . سایر آزمایش‌های خون رایج به دنبال فاکتور روماتوئید و آنتی‌بادی‌های پپتید سیترولین دار ضد سیترولین (ضد CCP) هستند.

تست های تصویربرداری :

آزمایش‌های MRI و سونوگرافی می‌تواند به پزشک کمک کند تا در مورد شدت بیماری در بدن قضاوت کند.

بیشتر بخوانید: آزمایش های تیروئید کدام اند؟

درمان دارویی آرتریت روماتوئید :

درمان اختصاصی برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد اما تجربیات نشان می دهد که می توان با دارو های ضد التهاب روماتیسمی علائم را بهبود داد. دارویی که پزشک تجویز می کند به شدت بیماری و مدت زمان ابتلا بستگی دارد. بهتر است نگاهی به لیست دارو ها بیندازیم :

NSAID ها داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) می توانند درد را تسکین دهند و التهاب را کاهش دهند. NSAID های بدون نسخه شامل ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، سایرین) و ناپروکسن سدیم (Aleve) هستند. NSAID های قوی تر با نسخه در دسترس هستند.

از عوارض آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

- تحریک معده

- مشکلات قلبی

- آسیب کلیوی

استروئیدها داروهای کورتیکواستروئیدی هستند که موجب کاهش التهاب و درد می شوند مانند پردنیزون. عوارض جانبی ممکن است شامل نازک شدن استخوان ها، افزایش وزن و دیابت باشد.

DMARDهای معمولی این داروها می توانند پیشرفت آرتریت روماتوئید را کند کرده و مفاصل و سایر بافت ها را از آسیب دائمی نجات دهند. DMARDهای رایج عبارتند از متوترکسات (Trexall، Otrexup، دیگران)، لفلونوماید (Arava)، هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) و سولفاسالازین (Azulfidine). عوارض جانبی متفاوت است اما ممکن است شامل آسیب کبدی و عفونت شدید ریه باشد.

عوامل بیولوژیک این دسته جدیدتر از DMARDها که به عنوان اصلاح‌کننده‌های پاسخ بیولوژیک نیز شناخته می‌شوند، شامل آباتاسپت (اورنسیا)، آدالیموماب (هومیرا)، آناکینرا (کینرت)، سرتولیزوماب (Cimzia)، اتانرسپت (انبرل)، گلیموماب (سیمپونی)، اینفلیکسیماب (رمیکاد)، ریتوکسیماب (ریتوکسیماب) است. اگر دارو ها نتوانند به خوبی عمل کنند، ممکن است پزشک جراحی را به بیمار پیشنهاد دهد.