اگر گشتی در اینستاگرام بزنیم و به صفحات دوستانمان نگاهی بیندازیم؛ حداقل یک عکس پست یا استوری شده با کتاب می بینیم. به هر دلیلی که باشد کتاب خواندن، حتی اگر به قصد نمایش باشد، جای خود را در زندگی انسان ها باز کرده است. سبک های نویسندگی متفاوت و عنوان های متنوع، باعث شده اند که هر کسی بتواند کتاب مورد علاقه خود را به راحتی پیدا کند.

تکنولوژی در این زمینه هم به کمک ما آمده و انتخاب کتاب مناسب را برای ما آسان کرده است. در اپلیکیشن های مختلف، شما می توانید خلاصه هر کتاب را بخوانید و سپس آن را وارد سبد خرید خود کنید یا با خواندن نظرات افرادی که قبل از شما آن کتاب را خریده اند، متوجه شوید که آیا آن کتاب ارزش خواندن دارد یا خیر و یا کدام مترجم کتاب را بهتر ترجمه کرده است؟

از همه این ها که بگذریم؛ مسئله این است که کتاب خواندن چه اصول و قواعدی دارد؟ چگونه کتاب بخوانیم تا بهتر در ذهن بماند؟ آیا نوع کتاب و چاپی یا صوتی بودن در ماندگاری کتاب در ذهن، موثر است؟ اگر اهل کتاب باشید و نگاهی به کتابخانه خود بیندازید؛ احتمالا چند جلد کتاب پیدا می کنید که قبلا مطالعه کردید اما الان چیز زیادی به خاطر ندارید. این مشکل می تواند کابوس هر کسی باشد که عاشق کتاب است و اوقات خود را کتاب خوانی پر می کند.

زیاد کتاب خواندن قطعا منافع بی شماری دارد اما شاید مهم ترین فایده آن این باشد که خواندن یک کتاب خوب می تواند راهی جدید برای تفسیر تجربیات گذشته را در اختیار شما قرار دهد. هرگاه مطلب جدیدی یاد می گیرید؛ مغزتان مثل نرم افزار همه داده های قدیمی را بر مبنای اطلاعات جدید به روز رسانی می کند. شما می توانید از لحظات پیشین زندگی خود درس های جدیدی بگیرید و به قول پاتریک اوشانسی "مطالعه، گذشته را تغییر می دهد"

البته این حرف زمانی صحیح است که دانش و بینش حاصل از کتاب ها را ملکه ذهن تان کرده باشید. دانش زمانی رشد می کند که نهادینه شده باشد. به بیان دیگر، مهم خواندن کتاب های بیشتر نیست بلکه بهره برداری بیشتر از آن هاست. مطالعه فقط برای کسب دانش نیست، برای سرگرمی و لذت هم هست و اتفاقا روش خوبی برای پر کردن اوقات فراغت است. ولی موضوع این مقاله مطالعه با هدف یادگیری است. با در نظر گرفتن این موضوع، می خواهیم برخی از راهبرد های خوب مطالعه مفهومی را بشناسیم.

کتاب های بیشتری کنار بگذارید:

تشخیص اینکه چیزی ارزش خواندن دارد یا خیر، زمان زیادی نمی برد. نگارش ماهرانه و محتوای پر مغز از ظاهرش هم پیداست. بر این اساس، اکثر مردم باید بیشتر از قبل لای کتاب های جدید را باز کنند. این بدان معنا نیست که صفحه به صفحه هر کتاب را بخوانید. با نگاهی گذرا به فهرست مطالب و عناوین اصلی و فرعی، قسمت های جالب را انتخاب کنید و چند صفحه از آن را بخوانید. با نگاهی اجمالی به بخش های متمایز کتاب، در عرض ده دقیقه می توان عیار آن کتاب را سنجید.

سپس به مرحله ای حیاتی می رسیم؛ کتاب ها را بی هیچ عذاب وجدان و خیلی سریع کنار بگذارید. زندگی آن قدر کوتاه است که نباید صرف خواندن کتاب های متوسط شود. زمان طلاست. چیز های جالب خواندنی زیادند. پاتریک کالیسون، بنیانگذار استرایپ، وقتی این جمله را گفت به خوبی لمس کرده بود که زندگی آنقدر کوتاه است که نباید اکنون را صرف خواندن بهترین کتابی کنید که سراغ دارید.

پیشنهاد می کنیم که کتاب های بیشتری بخوانید اما کم ارزش ها را کنار بگذارید و پر ارزش ها را دوبار بخوانید.

کتاب هایی را بخوانید که اکنون می توانید از آن ها استفاده کنید:

یکی از راه های بهبود درک مطلب انتخاب کتاب هایی است که در همان مقطع زمانی خواندنشان بتوانید محتوای آن ها را به کار ببرید. به کار گیری آموخته های کتاب ها راهی عالی برای تثبیت مفاهیم آن ها در ذهن است. تمرین، شکل بسیار موثر یادگیری است.

انتخاب کتابی که بتوانید در لحظه حال از آن استفاده کنید؛ انگیزه ای مضاعف برای توجه بیشتر و به یاد سپردن مفاهیم آن فراهم می کند. خصوصا وقتی در وضعیتی بحرانی قرار می گیرید. مثلا اگر کسب و کار جدیدی راه انداخته باشید، برای درک مفاهیم کتاب های فروش، انگیزه زیادی دارید. به همین ترتیب، کسی که در حوزه زیست شناسی فعالیت می کند، کتاب "منشا گونه ها" را بهتر از کسی می فهمد که آن را از روی کنجکاوی می خواند زیرا مفاهیم کتاب با کارهای روزانه او مستقیما در ارتباط است. البته همه کتاب ها کاربرد های عملی ندارند که بتوانید بلافاصله آن ها را در زندگی خود به کار بگیرید. از بسیاری کتاب ها می توانید درس بصیرت بگیرید ولی بنا به تجربه دیگر افراد، می توان گفت که کتاب هایی بیشتر در ذهن باقی می مانند که با زندگی روزمره پیوند بیشتری داشته باشند.

طوری یادداشت کنید که بعدا بتوانید آن را پیدا کنید:

از چیزهایی که می خوانید، یادداشتی تهیه کنید. این کار را به هر نحوی که دوست دارید انجام دهید، لازم نیست از روش های پیچیده استفاده کنید. این کار را صرفا طوری انجام دهید که فراز های مهم کتاب متمایز شود. برای مثال می توان این کار را بر حسب نوع محتوا به روش های مختلفی انجام داد. مثلا اگر از کیندل استفاده می کنید، می توانید قسمت های مهم را هایلایت کنید یا در کتاب های صوتی نقل قول های جذاب را تایپ کنید یا در کتاب های چاپی، گوشه صفحات مهم را تا بزنید و حاشیه نویسی کنید. تنها نکته مهم این است که طوری یادداشت کنید تا بعدا بتوانید آن را جستجو کنید و پیدا کنید.

لزومی ندارد که همه بار کتاب را بر عهده حافظه خود بگذارید. می توانید برای این کار از اپلیکیشن های یادداشت گذاری مثل اورنوت و.... استفاده کنید. در این دست اپلیکیشن ها محتوا به سادگی قابل جستجو است و می توان آن را در دستگاه های مختلف استفاده کرد. همچنین هنگام قطعی اینترنت نیز می توانید به مطالعه کتاب و یادداشت گذاری نیز ادامه دهید.

دانسته های جدید را با دانسته های قبلی ترکیب کنید:

کتاب را می توان نوعی درخت دانست. مفاهیم اصلی، تنه آن را شکل می دهند و جزئیات، شاخه ها را می رویانند. با برقراری پیوند بین شاخه های این درخت ها، می توان به درک و بینش عمیق تری رسید. برای مثال هنگام مطالعه کتاب "مغز رازگو" از متخصص علوم اعصاب، راما چاندران، می توان پی برد که یکی از نکات کلیدی آن به نکته دیگری از کتاب "کار اجتماعی" اثر برنه براون مربوط است.

شما می توانید فهم و برداشت خود از یک کتاب را نیز به آن یادداشت ها درمورد همان کتاب اضافه کنید. برقراری چنین پیوندهایی کمک می کند با اتصال اطلاعات جدید به اطلاعات قدیمی، میزان ماندگاری اطلاعات در ذهنتان را افزایش دهید. همان طور که چارلی مونگر بیان کرده است: اگر به این عادت ذهنی خو بگیرید که آموخته هایتان را با مفاهیم زیربنایی پیوند دهید، به تدریج به خرد خود افزوده اید. وقتی چیزی می خوانید که یادآور موضوعی است یا در ذهن شما جرقه ای ایجاد می کند، اجازه ندهید که از ذهنتان بپرد. بلافاصله درباره آن و رابطه اش با مفاهیم قبلی بنویسید.

خلاصه کوتاهی بنویسید:

به محض تمام شدن هر کتاب، خودتان را با نوشتن خلاصه ای کوتاه از آن در سه جمله به چالش بکشید. البته این محدودیت صرفا یک بازی است ولی به دنبال آن مجبور می شوید که به مفاهیمی که واقعا مهم هستند فکر کنید. برای شروع، از خودتان بپرسید که لب کلام چیست؟ اگر قرار باشد موضوعی از این کتاب را برای به کارگیری در زندگیتان انتخاب کنید، کدام است؟ این کتاب را چگونه برای دوستتان توصیف می کنید؟

در بسیاری از موارد، خواندن یادداشت ها و همین خلاصه یک پاراگرافی به اندازه خواندن مجدد کتاب به شما اطلاعات می دهد. اگر فکر می کنید که نمی توانید چکیده کتاب را در سه جمله جمع کنید؛ از تکنیک فاینمن استفاده کنید. تکنیک فاینمن راهبردی برای یادداشت برداری است و بعد از این که ریچارد فاینمن جایزه نوبل فیزیک را دریافت کرد این نام را گرفت. تکنیک بسیاری ساده ای است!

نام کتاب را در بالای یک برگه کاغذ بنویسید و پایین آن توصیف کتاب را برای فردی که اصلا اسم آن کتاب را نشنیده است، می نویسید. اگر در انجام این کار خود را در تنگنا دیدید یا متوجه شدید در فهم کتاب مشکل دارید، به یادداشت هایتان مراجعه کنید یا برگردید و محتوای کتاب را از نو بررسی کنید. آن قدر به نوشتن ادامه دهید که بالاخره از توضیحتان و ارتباط آن با مفهوم اصلی کتاب اطمینان حاصل کنید.

تقریبا می توان گفت هیچ راهی بهتر از توصیف کتاب برای یک شخص دیگر نیست که شکاف های ذهنی را درباره فهم کتاب به شما نشان دهد. بن کارلسون، تحلیل گر مالی، بیان مشابهی دارد؛ او می گوید: دریافته ام بهترین روشی که می توانم بفهمم از یک کتاب چه چیزی آموخته ام این است که درباره آن کتاب چیزی بنویسم.

موضوع را از زوایای مختلف بررسی کنید:

این حرف توماس آکویناس را همواره به خاطر داشته باشید: بر حذر باش از انسانی که فقط به یک کتاب پایبند است. اگر در موضوع خاصی فقط یک کتاب را مبنای تمام اعتقادات خود قرار دهید، آیا آن اعتقادات درست خواهد بود؟ در این صورت، معرفت و آگاهی شما تا چه حد دقیق و کامل است؟

کتاب خواندن کار پر زحمتی است و بیشتر اوقات مردم فقط یک کتاب یا مقاله را مبنایی برای کل یک نظام اعتقادی قرار می دهند. شایع تر از آن، مبنا قرار دادن تجربه شخصی است که غلبه بر آن هم دشوار تر است. همچنان که مورگان هاوسل اشاره می کند: شما فکر می کنید تجربیات شخصیتان هشتاد درصد اتفاقات دنیاست، در حالی که شاید آن ها فقط 0.0000001 درصد اتفاقات دنیا باشند. باور های ما خواه ناخواه از تجربیات شخصی ما متاثرند.

یک راهکار برای حل این مشکل مطالعه زیاد است؛ به یک موضوع از زوایای مختلف و از دریچه نگاه نویسنده های مختلف بنگرید. سعی کنید از حیطه تجربیات شخصی خود فراتر بروید.

بیشتر بخوانید: آشنایی با تست انیاگرام

دو بار بخوانید:

در آخر می خواهیم بر روی نکته ای که در ابتدای مطلب ذکر کردیم، تاکید کنیم. کتاب های خوب را دوبار بخوانید. کارل پوپر، فیلسوف، فایده این کار را به خوبی شرح داده است: چیزی که ارزش خواندن دارد نه تنها برای دو بار خواندن، بلکه برای بار ها و بار ها خواندن هم ارزش دارد. یک کتاب ارزشمند هر بار نکته جدیدی به شما می آموزد، حتی اگر بار ها آن را خوانده باشید.

به علاوه، باز خوانی کتاب های خوب مفید است. چون در گذر زمان با مشکلات متفاوتی رو به رو می شوید. مطمئنا با دوباره خواندن یک کتاب چیزهایی در آن می یابید که در نوبت های قبل به دلیل شرایط آن زمان، در دایره توجه شما نبوده اند ولی با گذشت زمان و تجربه شرایط جدید، آن بخش های کتاب اکنون برای شما ملموس شده اند. بسیار طبیعی است که برداشت شما از جملات مختلف در طول زمان تغییر می کند.

شما هرگز کتابی را دو بار به یک شکل نمی خوانید. همچنان که چارلز چو گفته است: من هر وقت به خانه بر می گردم، دوباره همان چند کتاب همیشگی ام را می خوانم. مهم نیست چند بار به خانه برگردم، آن ها همیشه حرفی دارند.

حتی اگر از هر مطالعه چیز جدیدی دستگیرتان نشد، باز هم ارزش دارد کتاب های خوب را چندین بار بخوانید، چون مفاهیم ارزشمند با تکرار زیاد در ذهن حک می شوند. نویسنده معروف، دیوید کین، می گوید: چیزی را که فقط یک بار آموخته ای در واقع اصلا نیاموخته ای یا لااقل آن قدر که بتواند تو را اساسی تکان بدهد نیاموخته ای. شاید به طور گذرا الهام بخش باشد، ولی طولی نمی کشد که انبوه عادت های دیرینه بر آن پیشی می گیرد.

در واقع تکرار مفاهیم مهم باعث تثبیت آن ها در ذهن می شود. نسیم طالب، کار را یکسره کرد و قاعده ای کلی برای همه خواننده ها ارائه کرده است: کتاب خوب در دومین دور مطالعه بهتر می شود، کتاب عالی در سومین دور. کتابی که ارزش دوباره خواندن ندارد ارزش خواندن هم ندارد.