هنگامی که خبر تولد یک نوزاد به گوش خانواده و آشنایان می رسد، خوشحالی غیر قابل توصیفی را می توان حس کرد. اما این تازه شروع ماجراست و مادر و پدر از همان لحظه در یک جاده پر پیچ و خم پا می گذارند تا بتوانند سلامت و رفاه کافی را برای فرزند خود فراهم کنند.

احتمالا اولین فکری که به ذهن شما می رسد این است که به دنبال پیدا کردن بهترین مدرسه می روند و همزمان یک حساب بانکی جهت پس انداز هزینه دانشگاه او باز می کنند. اما نگرانی های دیگری در گوشه ذهن والدین همیشه باقی است و آن هم مسئله سلامتی است.

از همان ابتدا که نوزاد پا به این دنیا می گذارد برنامه واکسیناسیون او مشخص است و پدر و مادر موظف هستند در تاریخ های مشخصی برای تزریق واکسن به مراکز درمانی مراجعه کنند؛ از طرف دیگر رشد طبیعی کودک از نظر قد و وزن تحت نظر پزشک قرار می گیرد و در صورت نیاز نکاتی به والدین گوشزد می شود.

خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم پزشکی و همچنین آگاهی مردم اکثریت کودکان واکسینه می شوند گرچه هنوز هم آمار واکسیناسیون در کشور های فقیر و توسعه نیافته پایین است اما به هر حال شاهد رشد خوبی در این زمینه هستیم.

واکسیناسیون درست و اصولی و همکاری مردم در طی سال ها موجب شده است که برخی بیماری ها به طور کلی از بین بروند به طوری که دیگر گزارشی مبنی بر پیدا شدن یک کیس از آن بیماری به گوش نرسید. یکی از این بیماری ها که تا حدودی به خوبی ریشه کن شده بود، سرخک نام دارد و امروزه می توان گفت که تقریبا همیشه با واکسیناسیون قابل پیشگیری است و دیگر جای نگرانی نیست.

نگاهی آماری به سرخک:

سرخک یا سرخجه یک عفونت دوران کودکی است که عامل بیماری زا آن چیزی نیست جز یک ویروس. این ویروس با ایجاد سرخک نه تنها خطرناک به شمار می رود بلکه حتی در برخی موارد خطر مرگ را نیز در پی دارد.

گرچه امروزه کودکان بیشتری واکسن دریافت می کنند و نرخ مرگ و میر نیز متعاقبا کاهش پیدا کرده است اما با این وجود این بیماری همچنان سالانه بیش از 100000 نفر را می کشد که بیشتر آنها زیر 5 سال هستند.

در نتیجه نرخ بالای واکسیناسیون به طور کلی، سرخک بیش از یک دهه است که در ایالات متحده شایع نشده است. ایالات متحده حدود 30 مورد سرخک در سال 2004 داشت که این رقم در سال 2016 به 600 مورد افزایش پیدا کرده است. شاید انتظار چنین عددی را نداشتید و اکنون برایتان سوال پیش آمده است که چرا با وجود واکسیناسیون، آن هم در کشور پیشرفته ای مانند ایالات متحده، آمار مبتلایان بیست برابر شده است؟!

در جواب باید بگوییم که منشا بیماری بیشتر این افراد در خارج از کشور بوده است و در افرادی رخ داده است که واکسینه نشده اند یا اصلا اطلاعی در این مورد نداشتند و نمی دانستند که آیا واکسن دریافت کرده اند یا خیر؟

علائم بیماری سرخک:

برخی بیماری ها بلافاصله پس از مواجهه با عامل بیماری زا علائم خود را نشان می دهند و برخی دیگر پس از گذشت روز ها نمایان می شوند. سرخک از دسته دوم بیماری هاست و فرد مدتی پس از آلوده شدن با ویروس، علائم را آشکار می کند. علائم و نشانه های سرخک حدود 10 تا 14 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شوند. همچنین بهتر است بدانید که عفونت در مراحل متوالی در طی یک دوره دو تا سه هفته ای رخ می دهد. از جمله علائم بیماری سرخک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تب

- سرفه خشک

- آبریزش بینی

- گلو درد

- التهاب چشم

التهاب چشم یا Conjunctivitis که معمولا به عنوان "چشم صورتی" شناخته می شود، یک عفونت یا تورم در ملتحمه شماست. اگر نمی دانید که ملتحمه چیست؛ اجازه بدهید برایتان توضیح دهیم:

ملتحمه یک غشای نازک و شفاف است که روی سطح داخلی پلک قرار دارد. در نتیجه قسمت سفید شما را می پوشاند. هنگامی که دچار التهاب چشم می شوید در واقع عروق خونی ملتحمه هستند که دچار التهاب می شوند و در نتیجه آن چشم شما به رنگ صورتی یا قرمز دیده می شود.

این اتفاق می تواند در برخی عفونت ها، حساسیت ها و حتی تماس با مواد شیمیایی رخ دهد اما چیزی که برای ما اهمیت دارد پیدا کردن منشا این اتفاق است. اگر به علت بروز عفونت در بدن چشم ها ملتهب شوند، پزشک باید بتواند تشخیص دهد که این عفونت ناشی از یک عامل باکتریایی است یا ویروسی. چرا که تشخیص عامل بیماری زا در درمان بیماری بسیار حائز اهمیت است.

چشم صورتی باکتریایی توسط باکتری های استافیلوکوک یا استرپتوکوک ایجاد می شود. جالب است بدانید که ابتلا به این عامل بیماری زا بسیار ساده است! هنگامی که شما با دست آلوده چشم خود را لمس می کنید یا از لوازم آرایش مشترک با سایر افراد استفاده می کنید یا با کسی که ملتحمه ملتهب دارد تماس فیزیکی دارید؛ به همین سادگی شما می توانید نفر بعدی ای باشید که التهاب چشم را تجربه می کند.

چشم صورتی ویروسی معمولاً توسط ویروس های سرماخوردگی ایجاد می شود. اگر فردی مبتلا به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی نزدیک شما سرفه یا عطسه کند، شما نیز در معرض مواجهه با این ویروس قرار می گیرید.

- لکه‌های سفید ریز با مراکز آبی مایل به سفید روی پس ‌زمینه قرمز که در داخل دهان و روی پوشش داخلی گونه یافت می‌شود از دیگر علائم سرخک هستند که به آن لکه‌ های کوپلیک نیز می‌گویند.

- بثورات پوستی متشکل از لکه‌های بزرگ و مسطح

مراحل بیماری سرخک:

در 10 الی 14 روز اول پس از آلوده شدن با ویروس؛ همان طور که گفته شد بیمار هیچ گونه علامتی ندارد و در این مدت ویروس مشغول رشد به اندازه کافی در بدن بیمار است. سرخک معمولاً با تب خفیف تا متوسط ​​شروع می‌شود که اغلب با سرفه‌های مداوم، آبریزش بینی، چشم‌های ملتهب (کانژنکتیویت) و گلودرد همراه است. این بیماری نسبتاً خفیف ممکن است دو یا سه روز طول بکشد. بثورات شامل لکه های قرمز کوچک است که برخی از آنها کمی برجسته هستند. لکه ها و برجستگی ها به پوست ظاهر قرمز لکه دار می دهند.

در طی چند روز آینده، بثورات روی بازوها و تنه و سپس روی ران‌ها، ساق پا و پا پخش می‌شوند. در همان زمان، تب به شدت افزایش می یابد. اگر بخواهیم بازه قابل اندازه گیری برای تب تعیین کنیم باید بگوییم که این افزایش دما به 104 الی 108.5 درجه فارنهایت می رسد یعنی چیزی معادل 40_41 درجه سانتی گراد.

این عدد، خطرناک است چرا که دمای طبیعی بدن انسان حدود 37 درجه است و بالاتر از این مقدار زنگ خطری برای سلامت بدن تلقی می شود. بثورات سرخک به تدریج فروکش می کند، ابتدا از صورت و در آخر از ران ها و پاها محو می شود. یک فرد مبتلا به سرخک می‌تواند ویروس را به مدت هشت روز به دیگران منتقل کند.

چه هنگامی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر مشکوک به این هستید که فرزندتان یا خودتان به سرخک مبتلا شدید بهتر است یک جلسه به پزشک مراجعه کنید و هم چنین سوابق واکسیناسیون خانوادگی خود را نیز بررسی کنید. این موضوع برای کودکان وقتی حائز اهمیت است که در نزدیکی ورود به مدرسه هستند و یا قرار است همراه شما به مسافرت بیایند.

علت ابتلا به سرخک چیست؟

سرخک یک بیماری بسیار مسری است که توسط ویروسی ایجاد می شود که در بینی و گلوی کودک یا بزرگسال آلوده تکثیر می شود. سپس، هنگامی که فرد مبتلا به سرخک سرفه، عطسه یا صحبت می کند، قطرات آلوده به هوا می پاشند و این هوا توسط افراد دیگر استنشاق می شود.

این قطرات آلوده ممکن است بر روی سطوح فرود بیایند. در این سطوح، ویروس این توانایی را دارد که چند ساعت به زندگی خود ادامه دهد. در نتیجه اگر در طی این چند ساعت دست فردی با این سطوح تماس داشته باشد و سپس آن را به بینی یا چشم خود بزند به سادگی احتمال دارد که به این ویروس مبتلا شود. متاسفانه  حدود 90 درصد از افراد مستعدی که در معرض فردی مبتلا به ویروس قرار می گیرند، آلوده خواهند شد.

ریسک فاکتور های ابتلا به سرخک چیست؟

عامل های مستعد کننده یا به عبارتی ریسک فاکتور های این بیماری عبارتند از:

- عدم سابقه تزریق واکسن:

اگر واکسن سرخک را دریافت نکرده اید، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بسیار بیشتر است.

- مسافرت های بین المللی:

اگر به کشورهای در حال توسعه سفر می کنید، جایی که سرخک شایع تر است، در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید.

- کمبود ویتامین A:

اگر ویتامین A کافی در رژیم غذایی خود نداشته باشید، به احتمال زیاد علائم و عوارض شدیدتری خواهید داشت.

عوارض بیماری سرخک چیست؟

- عفونت گوش:

یکی از شایع ترین عوارض سرخک عفونت باکتریایی گوش است.

- برونشیت، لارنژیت یا کروپ:

در واقع این دسته از التهاب ها بر روی حنجره یا جعبه صدای شما تاثیر می گذارند و یا می توانند دیواره های داخلی مجاری اصلی ریه شما را تحت تاثیر قرار دهند.

- پنومونی:

پنومونی یکی از عوارض شایع سرخک است. افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف ممکن است به انواع خطرناکی از ذات الریه مبتلا شوند که گاهی کشنده است.

- آنسفالیت:

از هر 1000 نفر مبتلا به سرخک 1 نفر دچار عارضه ای به نام آنسفالیت می شود. انسفالیت ممکن است بلافاصله پس از سرخک رخ دهد، یا ممکن است تا ماه‌ها بعد نیز خبری از آنسفالیت نباشد.

- مشکلات بارداری:

 اگر باردار هستید، باید مراقبت های ویژه ای برای جلوگیری از سرخک داشته باشید زیرا این بیماری می تواند باعث زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و مرگ مادر شود.

بیشتر بخوانید: علائم سندروم خودویرانگری

پیشگیری از این بیماری چگونه است؟

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها توصیه می کند که کودکان و بزرگسالان واکسن سرخک را برای پیشگیری از سرخک دریافت کنند.

واکسن سرخک در کودکان:

برای پیشگیری از سرخک در کودکان، پزشکان معمولاً اولین دوز واکسن را بین 12 تا 15 ماهگی به نوزادان می‌دهند و دوز دوم معمولاً بین سنین 4 تا 6 سالگی تجویز می‌شود. اگر زمانی که فرزندتان 6 تا 11 ماهه است به خارج از کشور سفر می کنید، با پزشک کودک خود در مورد تزریق زودتر از موعد واکسن سرخک صحبت کنید. اگر کودک یا نوجوان شما این دو دوز را در زمان های توصیه شده دریافت نکرده است، ممکن است به فاصله چهار هفته به دو دوز واکسن نیاز داشته باشد.

واکسن سرخک در بزرگسالان:

حضور در دانشگاه، مسافرت بین المللی یا کار در محیط بیمارستان، خطر ابتلا به سرخک را افزایش می دهد و اگر واکسن دریافت نکرده باشید در واقع شما هیچ سپر و مقاومتی برای مصونیت از این ویروس ندارید.

پیشگیری از سرخک در زمانی که عفونت شناخته شده است

اگر فردی در خانواده شما به سرخک مبتلاست، می توانید اقدامات زیر را برای پیشگیری و محافظت از خود و سایر اعضای خانواده انجام دهید:

- ایزوله سازی:

از آنجایی که سرخک از حدود چهار روز قبل تا چهار روز پس از بروز بثورات بسیار مسری است، افراد مبتلا به سرخک نباید در این دوره به فعالیت هایی که در آن با افراد دیگر تعامل دارند بپردازند.

- واکسیناسیون:

احتمالا تاکنون اهمیت واکسن را متوجه شده اید؛ در نتیجه مطمئن شوید که هر کسی که در معرض خطر ابتلا به سرخک است و به طور کامل واکسینه نشده است، واکسن سرخک را در اسرع وقت دریافت می کند. این افراد شامل نوزادان بزرگتر از 6 ماه و بزرگسالان بالای 50 سال ( متولدین 1957 به بعد ) و هم چنین کسانی که مدارک کتبی مبنی بر واکسینه شدن ندارد، یا مدرکی دال بر مصونیت ندارد یا در گذشته سابقه ابتلا به سرخک داشته اند، می شود.

خبر خوب این است که سیستم ایمنی بدن شما بسیار هوشمندانه عمل می کند و در صورت ابتلای یک باره به یک بیماری ویروسی و با شناسایی آن می تواند ایمنی مادام العمری برای شما به ارمغان بیاورد. در نظر داشته باشید که برخی ویروس ها به سرعت می توانند نقاب خود را عوض کنند و سیستم ایمنی در اینجا گول می خورد اما خوشبختانه ویروس سرخک از این دسته ویروس ها نیست.

در نتیجه اگر قبلاً به سرخک مبتلا شده اید، بدن شما سیستم ایمنی خود را برای مبارزه با عفونت ایجاد کرده است و امکان ندارد که دوباره به سرخک مبتلا شوید.

منابع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/measles/symptoms-causes/syc-20374857

https://www.healthline.com/health/conjunctivitis