امروزه اعتیاد به فضای مجازی به پدیده‌ای رایج تبدیل شده است به طوری که ما خود هر روزه در دور و اطرافمان شاهد آن هستیم. سرهایی که مدام در گوشی‌های تلفن همراه یا در لپ تاپ‌ها هستند و به وب گردی، گشت و گذار در شبکه‌های مجازی و ... مشغولند. راستی آیا تا به حال با خود فکر کرده‌اید که در چه صورتی معتاد به فضای مجازی محسوب می‌شود؟! به عبات دیگر میزان استفاده شما از فضای مجازی باید تا چه حد باشد که شما معتاد به آن حساب شوید؟! دو ساعت در روز، سه ساعت در روز؟! بیایید در کنار هم این موضوع را بررسی کنیم تا حداقل به این پی ببریم که معتاد شده‌ایم یا خیر.

آیا از اینترنت استفاده کنیم یا نه؟

قبل از پرداختن به هر موضوع بهتر است به این سوال پاسخ دهیم که استفاده از اینترنت خوب است یا بد. اینترنت در کنار معایبی که دارد دارای مزایای بسیاری نیز هست که برخی از آن ها به شرح زیر می‌باشند:

- تبدیل جهان به یک دهکده کوچک از طریق برقراری تعاملات و ارتباطات سریعتر در میان مردم سراسر دنیا

- دسترسی به منابع جهانی اطلاعات، با استفاده از اینترنت می‌توان به منابع اطلاعاتی سراسر دنیا دسترسی پیدا کرد و آنها را به اشتراک گذاشت.

- دسترسی به خدمات اینترنتی همچون پرداخت قبوض، خرید شارژ و ...

- دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و یافتن فرصتهای شغلی جدید

- دسترسی به سرگرمی‌های مختلف همچون بازی‌های اینترنتی و ...

- کاهش هزینه‌های اقتصادی

- به روز رسانی اطلاعات

- توسعه عدالت رسانه‌ای

- افزایش آگاهی‌های عمومی

و ...

بنابراین می‌توان گفت استفاده از اینترنت اگر با شناخت ماهیت آن و نیز با کسب آگاهی از تمامی مزایا و معایب آن همراه باشد می‌تواند بسیار مفید بوده و باعث پیشرفت شود.

بیشتر بخوانید: اهمیت ارائه خدمات آنلاین به مشتری

اعتیاد به فضای مجازی به چه معناست؟

حال که با مزایای اینترنت آشنا شدیم به راحتی می‌توانیم به این نکته پی ببریم که زندگی در دنیای امروزی بدون اینترنت امری نشدنی و تقریباً غیرممکن است. بنابراین استفاده از آن در طول روز ضروی و اجتناب ناپذیر است. حتی آن هایی که علاقه خاصی به اینترنت و فضای مجازی ندارند در طول روز ناگزیرند برای انجام برخی کارها به آن مراجعه کرده و از مزایای آن بهره‌مند شوند. با این وجود نمی‌توان هر گونه استفاده از اینترنت و فضای مجازی را اعتیاد به آن در نظر گرفت. اعتیاد به فضای مجازی حتماً در شرایط خاص خود انجام می‌گیرد و دارای ویژگی‌های خاصی است. اعتیاد به فضای مجازی در واقع به این معناست که شما وابستگی شدیدی به اینترنت و استفاده از انواع دستگاه­‌های آنلاین پیدا می‌کنید به این منظور که بتوانید با استرس‌ها و تنش‌ها‌ی زندگی مقابله نمایید. بنابراین اگر شما روزانه بین 8 تا 10 ساعت و یا بیشتر از اینترنت استفاده می‌کنید به خصوص برای انجام کارهای غیرضروری به عنوان یک فرد معتاد به اینترنت و فضای مجازی شناخته می‌شوید.

اعتیاد به فضای مجازی از انواع اعتیادهای رفتاری شناخته می‌شود و بسیاری از افراد را در دنیا درگیر خود کرده است به طوری که امروزه در کشورهای پیشرفته به یک نگرانی بزرگ تبدیل شده است.

همانطور که پیشتر نیز بیان شد هر گونه استفاده از اینترنت به عنوان اعتیاد به فضای مجازی شناخته نمی‌شود بلکه اعتیاد به فضای مجازی زمانی رخ می‌دهد که فرد مدت زمان زیادی را در اینترنت صرف انجام کارهای غیر ضروری می‌کند و از طرفی بر این مسئله نیز کنترلی ندارد. بنابراین اگر استفاده از اینترنت و فضای مجازی به منظور انجام دادن تکالیف مدرسه، انجام فعالیتهای مرتبط با کسب و کار، انجام وظایف شغلی، انجام تحقیق و پژوهش و فعالیت­هایی از این دست باشد، اعتیاد محسوب نمی‌شود.

افراد به چه دلایلی به اینترنت و فضای مجازی اعتیاد پیدا می‌کنند؟

 تا کنون هیچ دلیل مشخصی برای اعتیاد به فضای مجازی مشخص نشده است اما با این وجود برخی از متخصصین باور دارند که این شکل اعتیاد به فضای مجازی همانند سایر انواع اعتیادهای دیگر می‌تواند از مشکلات درون روانی و عدم توانایی در حل و فصل  کردن آنها ناشی شود. به عنوان مثال بسیاری از افراد به دلایلی همچون اضطراب، افسردگی، فرار از واقعیت‌های زندگی و موقعیت‌های ناخوشایند به استفاده­‌ی افراطی از فضای مجازی روی آورده و به آن معتاد می‌شوند.

آیا اعتیاد به فضای مجازی انواع مختلفی دارد؟

اعتیاد به فضای مجازی انواع مختلفی دارد که از شناخته شده ترین آن ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- اعتیاد به انجام بازی‌های آنلاین کامپیوتری

- اعتیاد به قمارهای آنلاین موجود در اینترنت

- اعتیاد به بازدید از وب سایتهای مختلف

- اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مختلف که به صورت آنلاین هستند همچون تلگرام، اینستاگرام و ...

اعتیاد به فضای مجازی با چه علائم و نشانه‌هایی همراه است؟

به طور کلی علائم و نشانه‌های اعتیاد به فضای مجازی به شرح زیر می‌باشند:

- بیش از حد و به طور افراطی وقت صرف کردن در اینترنت

- ایجاد مشغولیت ذهنی به دلیل استفاده افراطی و بیش از حد از اینترنت

- عدم توانایی جهت کنترل کردن میزان استفاده از اینترنت

- ایجاد بی‌قراری و آشوب در فرد در زمان عدم دسترسی به اینترنت

اعتیاد به فضای مجازی چه پیامدهایی دارد؟

اعتیاد به فضای مجازی با پیامدهای زیر همراه است:

- باز ماندن از انجام کارها و فعالیت‌های روزمره زندگی

- تنها شدن و از دست دادن روابط معنادار زندگی

- عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران

- تضعیف بنیه مالی

- از دست دادن فرصت‌ها و موقعیت‌های بسیاری که بیرون از فضای مجازی و در واقعیت وجود دارند

- متحمل شدن ضررهای مالی فراوان به خصوص زمانی که در قمارهای آنلاین شرکت می‌کنند و یا خریدهای اینترنتی بسیاری انجام می‌دهند.

- مورد تهدید، سرقت و اخاذی قرار گرفتن توسط افراد منفعت طلب و سودجو

- مواجه شدن با محتواهایی که بسیار نامناسب هستند و تا مدتها تاثیر بدی بر روحیه و زندگی آن ها می‌گذارد محتواهایی همچون تبعیض نژادی، پورنوگرافی، خشونت، خودکشی و آسیب به خود و ...

- ایجاد شبهات اعتقادی – فکری

- تعارض ارزش‌ها و باورها

- ایجاد اختلالات شخصیتی

- تجاوز به حریم خصوصی

- افسردگی، گوشه گیری و انزوا

- عدم مشارکت در فعالیتهای جمعی

- اختلال در خواب و خوراک ( پرخوری، کم اشتهایی، بی اشتهایی، خواب و ...)

- گرفتگی عضلات کمر و گردن به علت انقباض شدید عضلانی

- سردرد

- تحت تاثیر قرار گرفتن روابط خانوادگی 

و ...

روش‌های درمان

اعتیاد به فضای مجازی همچون سایر اعتیادهای دیگر برای درمان و ترک نیاز به توجه و مراقبت دارد چرا که اگر این اعتیاد درمان نشود می‌تواند تمامی زوایای زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و او را به انزوا، گوشه گیری و افسردگی بکشاند. لذا جهت درمان اعتیاد به فضای مجازی باید تمامی راهکارها را شناخت و آنها را با دقت به کار برد. از جمله راه‌هایی که با استفاده از آن ها می‌توانید اعتیاد به فضای مجازی را درمان کنید به شرح زیر است:

 تعیین زمان مشخص جهت استفاده از فضای مجازی

سعی کنید جهت استفاده از فضای مجازی زمان مشخصی را تعیین کنید. مثلاً با خود قرار بگذارید که امروز از ساعت 11 تا 12 ظهر از اینترنت استفاده خواهم کرد. بنابراین در این زمان مشخص از اینترنت استفاده کنید و به محض تمام شدن آن از فضای مجازی خارج شوید.

از خانواده و دوستان خود بخواهید در صورت استفاده بیش از حد از فضای مجازی به شما تذکر دهند.

گاهی اوقات ممکن است چنان غرق در فضای مجازی شوید که کنترل زمان از دستتان خارج شود و خود نیز متوجه آن نشوید. هنگام استفاده از اینترنت از دوستان و یا اعضای خانواده خود بخواهید در صورت استفاده بیش از حد از اینترنت به شما تذکر دهند.

در صورت استفاده درست و به جا از فضای مجازی خود را تشویق کنید و در صورت استفاده افراطی از اینترنت خود را تنبیه

به خودتان قول دهید که اگر بتوانید به صورت کنترل شده از فضای مجازی استفاده کنید خود را تشویق خواهید کرد مثلاً برای خود یک کتاب بخرید، خود را به نوشیدن یک استکان قهوه دعوت کنید و یا بستنی بخورید و ... در صورت عدم استفاده درست نیز خود را تنبیه کنید مثلاً روز بعد زمان استفاده از اینترنت را کاهش دهید.

استفاده از فضای مجازی را هدفمند کنید

سعی کنید استفاده از فضای مجازی را هدفمند کنید یعنی وقتی کار ضروری دارید از آن استفاده نمایید. کارهایی همچون تحقیق و پژوهش، کسب و کار، انجام تکالیف و ...

سعی کنید فعالیت­‌ها و سرگرمی­‌هایی پیدا کنید که خارج از دنیای مجازی هستند

خیلی از فعالیت‌ها خارج از دنیای مجازی اتفاق می‌افتند فعالیت‌هایی همچون پیاده روی، ورزش، کتاب خوانی و ... همچنین انجام بعضی از سرگرمی‌ها نیز خارج از دنیای مجازی بهتر و لذت بخش‌تر است همچون حل جدول، سودوکو و ... بنابراین فعالیت‌ها و سرگرمی‌هایی که مورد علاقه‌تان است را پیدا کنید و آنها را خارج از دنیای مجازی و نشاط و سرزندگی حاصل از این دنیای واقعی انجام دهید.  

رابطه خود را با دوستان و خانواده افزایش دهید و زمان بیشتری را با آنها سپری کنید

با دوستان و خانواده خود به پیک نیک بروید، با هم فیلم تماشا کنید، بازی‌های قدیمی انجام دهید، به آلبوم عکس نگاه کنید، خلاصه هر کار مثبت و خوبی که با خانواده و دوستان قابل انجام است انجام دهید تا اعتیاد به فضای مجازی را در خود ترک کرده و درمان کنید.