همه ی ما این را می دانیم که آرام ترین محیط برای سپری کردن وقت خانه است. شما هر وقت خسته و عصبی و مضطرب و ناراحت و یا خوشحال و شاد و پر هیجان هستید به اولین و آخرین جایی که رجوع می کنید خانه تان است. خانه به عنوان منبع آرامش و امنیت شناخته شده و بالاتر از آن وجود ندارد. حال اگر این خانه از لحاظ معماری به شیوه ای ساخته شده باشد که آرامش را هر لحظه به شما تزریق کند، چه خواسته ی دیگری از زندگی خواهید داشت؟ در این صورت حتی از یک هتل پنج ستاره در منطقه ای لوکس نیز با ارزش تر است!!! معماری سنتی تا به امروز تاثیر به سزایی در ایجاد آرامش داشته است، در ادامه به طور مفصل در مورد این نوع معماری توضیح آمده است.

معماری سنتی

این معماری، سبکی از معماری است که در گذشته در هر منطقه یا ناحیه ‌ای متداول و محبوب بوده است. در این سبک، توجه بیشتر درباره ‌ی مصالح کاربردی در ساختمان و چگونگی عملکرد آن‌هاست. معماری سنتی ایرانی که در گذشته انجام می‌شده و یکی از بی ‌نقص‌ترین و زیبا ترین سبک های معماری‌های جهان بوده است. زیرا در این سبک از معماری، بدون استفاده از هیچگونه وسایل و ابزارآلات پیشرفته ‌ای خانه ‌های با ظرافت و جذابی ساخته می‌شد که حتی طراحان امروزی هم از آن الهام می‌گیرند و هنوز هم زیباست. معماری سنتی ایرانی به عنوان تجلی و نمایی از فرهنگ جامعه آن زمان است. معماران و طراحان قدیمی، در معماری سنتی توجه زیادی به نمای بیرونی خانه‌ها نداتشته‌ اند و بیشتر تمرکزشان روی طراحی داخلی خانه‌ ها بود. سبک سنتی روشی است که زمان گذشته را شامل شده و به سوی جلو پیش می ‌رود.

بیشتر بخوانید: کمی با فرهنگ غنی ایرانی آشنا شویم - در مورد فرهنگ ایران

معماری نوین

عوامل متعددی مانند خرد گرایی و توسعه علم و فلسفه و همچنین پیشرفت تکنولوژی باعث ایجاد مدرنیسم شد. در این سبک از معماری که می توان گفت به عنوان نقطه مقابل معماری سنتی در نظر گرفته می شود استفاده از مظاهر تکنولوژی مثلا کاربرد فلز در ساختمان سازی رواج پیدا کرد و به مرور استفاده از وسایل دیگر نیز باب شد. به مرور زمان توجه به طبیعت در اثار معماری کم و کمترشد و به شکل امروزی در آمد. این معماری به نوبه ی خود زیبایی های زیادی دارد و همچنین افراد زیادی طرفدار این سبک بوده و به دنبال خانه های مدرن هستند.

کارآمدی معماری سنتی بر روی سلامت روان افراد

معماری سنتی و قدیمی که بر اساس باورها، آداب و رسوم، فرهنگ و نیازهای مردم گسترده شده بود در حال حاضر در شهرهای بزرگ به یک ایده و نقطه ایده آل مبدل شده و نام و نشانی از آن نیست و این موضوع در شهرهای کوچک نیز در حال رخ دادن است. افزایش مهاجرت به شهرها و تغییر سبک زندگی باعث شده که معماری قدیمی و بر پایه ارزش های انسانی و زندگی آرام فراموش و به آپارتمان نشینی و ساخت و ساز ساختمان های بزرگ و برج ها تبدیل شود که این سبک از زندگی برگرفته از سبک زندگی درکشورهای غربی است. در آنجا خانه های شخصی تبدیل به یک خوابگاه شده و چیزی به عنوان مسکن یعنی تسکین دهنده روح و روان و آرامش ذهنی وجود ندارد. اما مسئله ی آسایش و آرامش در زندگی، این روزها به یک دغدغه جدی و موضوع مهم مبدل شده و به همین منظور سبک خانه ها باید جدی گرفته شود. در خانه های امروزی آسانسور، نزدیک بودن سرویس بهداشتی و آشپزخانه، سیستم به هم پیوسته ی گرمایشی و سرمایشی به عنوان وسایلی برای آسایش اند اما در گذشته با اینکه فاصله بین اتاق های و سرویس بهداشتی و دیگر اتاق ها باعث تردد در خانه می شد و البته مثل امروز آسایشی نداشت اما آرامش وجود داشت. در گذشته ساکنان خانه های قدیمی به تغییر مکان های زندگی خود در تابستان و زمستان مشغول بودند که این خود باعث ایجاد انگیزه و شادابی بود و تغییر در وسایل و ابزارهای فصل ها موجب تنوع در برنامه ها می شد اما در زندگی امروز و خانه های آپارتمانی این مسائل را نداریم و چه بسا که همین تغییرات موجب آرامش و شادابی می شد. در شهرسازی نیز المان ها، نمادها و سبک های ساختمان سازی های قدیمی از امید و شادابی حکایت داشتند اما امروزه ساختمان سازی های بلند و عدم وجود فضای سبز و جریان های طبیعی شهری فضای جامعه را خسته و بی روح کرده است.

جای پای هنر در معماری قدیمی و سنتی

ساختمان سازی قدیمی از هنر در معماری استفاده می کردند و رد پای آن در رشته های مختلف وجود داشت. به عنوان مثال منبت کاری، کچ کاری، آینه کاری و فعالیت های هنری از این قبیل در منازل قدیمی بیش از خانه های امروز نمایان و قابل رویت بود که این موضوع علاوه بر اینکه ایجاد زیبایی می کرد در تولید آرامش نیز نقش مهمی داشت. حیاط های بزرگ با حوض آب و درختانی بلند قامت وغیره فضایی در خانه ایجاد می کرد که آرامش روحی و روانی و رفع خستگی و از طرفی برای اوقات فراغت کودکان را به همراه داشت.

فضای سبز طبیعی در مدل زندگی گذشته

فضای سبز طبیعی و توسعه یافته در گذشته متناسب با مدل زندگی و سبک زندگی سنتی بسیار فراگیر بود که این روزها خبری از آن ها نیست.

عده ای از معماران به انتقاد از مدل های شهرسازی پرداخته و گفتند این سبک از خانه سازی موجب خشکی درختان، مادی ها، عرصه های طبیعی و زیست محیطی شده و آرامش را از انسان ها می گیرد. در مدل شهرسازی کهن طبیعت و درختان سربه فلک کشیده در شهرها وجود داشت اما در حال حاضر این حرکات مادی در شهرها علاوه بر تاثیر بر روح و روان موجب دور کردن فضای پاک به دلیل عدم حضور درختان شده است. در گذشته نوع معماری متناسب با نیازهای متنوع بشر بود اما اکنون با هدف توسعه شهری، مباحث اصیل و قوی معماری و واقعیت های گذشته حذف شده و ساختمان سازی ها و مدل های خارجی در شهرها حاکم شده است.

حفظ بافت روستایی و قدیمی شهری

محافظت کردن از بافت روستایی و قدیمی شهری برای کم کردن معضلات اجتماعی ضروری است. بی توجهی به نیازهای مردم روستا و شهرهای کوچک عاملی است برای مهاجرت و اگر به نیازهای این دسته از مناطق توجه شود و تبدیل روستا به شهر را با نگاه سیاسی حذف کنیم آنگاه مهاجرت ها به شهر های بزرگ کاهش و از طرفی معماری سنتی و زندگی بر پایه ارزش های واقعی انسانی محفوظ می ماند. سبک زندگی سنتی و قدیمی همراه با شهرسازی و مسکن سازی ایرانی و اسلامی فرصتی است برای کاهش آسیب های اجتماعی و افزایش رفاه عمومی جامعه. در زندگی روستایی و قدیمی دوستی و محبت ها بیشتر، زندگی ها آرام، دغدغه ها کمتر بود و همچنین فضای خانه و اطراف به انسان آرامش می داد. معماری غربی بر پایه زندگی سالم و ارزشی نیست و این موضوع با واقعیت های زندگی مردم ایران که پایه زندگی آن ها ارزش های اسلامی، دینی و انسانی است تناسب نداشته و این موضوع آسیب ساز است.

آرامش معماری سنتی

خانه یکی از نیازهای اساسی انسان است ومکانی است برای رسیدن به آرامش. خانه به مثابه یکی از نیازهای ابتدایی و اساسی انسان بوده ، و قبل از آنکه مقوله ای فیزیکی و مادی باشد، موضوعی فرهنگی است. خانه باید بستر لازم جهت رشد افراد را فراهم کند تا افراد بتوانند بر اساس نیازهای روحی و روانی و علایق خود، فضای مناسب برای انجام دادن فعالیت ها و کسب آسایش و آرامش جسمانی خود را بیابند. در معماری ایرانی و یا سنتی که موضوع بحث حاضر است، مسایل مختلفی تاثیرگذار است که معماری سنتی علاوه براینکه هماهنگ با محیط زیست و اقلیم طراحی می شود، تامین کننده ی مجموع نیازهای مادی و روحی انسان بوده و به دلیل اصالت بخشیدن به نیازهای فطری انسان توانایی کامل برای جهانی شدن دارد.

نقش حیاط در معماری سنتی بر آرامش روان

در این برهه از زمان روند زندگی شهری فرآیندهای فیزیولوژی، جسمی و روانی انسان را تحت تاثیر قرار داده و موجب بروز پاره ای از مشکلات همانند اضطراب، افسردگی و خستگی روانی شده است. با توجه به تاثیرگذار بودن زندگی صنعتی و دوری از طبیعت، بسیاری از محققان به این نتیجه رسیده اند که یکی از راه های کاهش مشکلات فوق، ایجاد رابطه دوباره با طبیعت است. با توجه به الگوی معماری سنتی ایرانی در می یابیم که خانه از طبیعت جدا نبوده و در حیاط، ارتباط نزدیک و حضور در طبیعت تجربه می شده است. این پژوهش به بررسی نقش حیاط خانه های سنتی ایران در سلامت روان ساکنان پرداخته است. خانه در معنای لغوی با مفاهیمی مانند آسایش، آرامش، امنیت روح و روان و محلی که این نیازها را تحقق می بخشد همراه است. و حیاط که مهم ترین فضا در خانه های سنتی ایران است، مکانی برای برآورده ساختن این نیازها بوده است. نتایج تحقیقات نشان داد که نگرش های کمی و مادی و نه کیفی در سیاست مسکن موجب شده بسیاری از نیازهای اصلی انسان نادیده گرفته شود و در این بین نیاز به طبیعت یکی از بارزترین مواردی است که به راحتی مورد بی توجهی قرار می گیرد.