آیا تا به حال در صحبت کردن خود دچار مشکل شده اید؟ و یا به اصطلاح به طور مادرزادی دچار این مشکل بوده اید؟ وقتی در رابطه با این اختلال صحبت می کنیم احتمالا به یاد لکنت زبان یا مشکل در تولید حرف س میوفتیم. اگرچه این دو اختلال نیز جزو حیطه ی فعالیت گفتاردرمانی می باشند ولی طیف فعالیت بسیار گسترده تری دارد و یا خیلی پیش آمده است که افراد بعد از شنیدن نام گفتاردرمانی، به این فکر می کنند که این رشته افراد را با گفتار، درمان می کند و حتما مانند روانشناسی است. در حالی که در این رشته، گفتار را درمان می کنند! یعنی هر مشکلی که در گفتار باشد مورد ارزیابی و درمان قرار میگیرد.

در حقیقت این اختلال دارای گستردگی می باشد و محدود به یک شاخه نیست و با توجه به نوع آن باید برای درمان اقدام کرد، از دیگر رشته های مربوط به این اختلال میتوان به شنوایی و بینایی سنجی، فیزیوتراپی، کاردرمانی و ارتوپدی فنی، اشاره کرد. یکی از شاخه های توانبخشی این اختلال می باشد که به آسیب شناسی اختلالات مربوط به گفتار و زبان گفتار درمانی می پردازد. هدف کلیه افرادی که در حیطه توانبخشی فعالیت می کنند، استفاده از بالاترین توانایی ممکن از فرد توانخواه در جهت بهبود شرایط زندگی شخصی و اجتماعی فرد است. بنابراین گاهی هدف، درمان کامل فرد توانخواه نیست؛ بلکه تلاش برای استفاده از تمامی توانایی های فرد به بهترین شکل ممکن است.

گفتار درمانگر کیست؟

افرادی هستند که در این اختلال باید به افراد کمک کنند تا روند درمان تسریع پیدا کند و بدون این افراد بهبودی امکان پذیر نیست. در واقع کسی که به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات مرتبط با گفتار و زبان و بلع می پردازد گفتار درمانگر نامیده می شود. بخشی از ارتباط، صحبت کردن است. ما می توانیم با خواندن و نوشتن، زبان بدن، حالات چهره ای و حتی با تماس چشمی با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم. پس فعالیت گفتاردرمانگر منحصر به “صحبت کردن” نیست چرا که برای خیلی از افراد پیش می آید که به دلیل آسیب های مغزی یا آسیب اندام های صورت قادر به صحبت کردن نیستند ولی نباید این افراد را از ارتباط برقرار کردن محروم کرد.

وقتی به این قسمت می رسیم می فهمیم که ارتباط برقرار کردن حتی با روش های جبرانی الزامی است. همچنین در برخی موارد که فرد در روش های ارتباطی دیگری به جز صحبت کردن مثل زبان بدن، تماس چشمی ضعیف است میتواند به گفتاردرمانگر مراجعه کند. همینطور به دلیل آشنایی تخصصی با فیزیولوژی و آناتومی اندام های زبانی در حیطه بلع نیز فعالیت می کند و به نوزادان یا بزرگسالانی که در بلعیدن مشکل دارند کمک می کند. گفتار درمانگر با توجه به مشکل فرد می تواند با متخصص مغز و اعصاب، اطفال، گوش و حلق و بینی، روانشناس، شنوایی شناس، کاردرمانگر ذهنی و جسمی، فیزیوتراپیست، معلم مدرسه و پرستار در ارتباط باشد و درمانی چندجانبه برای تاثیرپذیری هرچه بیشتر ارائه کند.

بیشتر بخوانید: افسردگی خندان یا Walking Depression چیست؟

چه کسانی به گفتاردرمانی نیاز دارند؟

حال شاید این سوال برای شما پیش بیاید که چه افرادی به درمان نیاز دارند و باید به متخصص این اختلال رجوع کنند. براساس تحقیقات به دست آمده، لزوم مراجعه به کارشناس گفتار درمانی زمانی است که شخص در ارتباط برقرار کردن بخصوص از طریق گفتار و زبان مشکل داشته باشد البته در کودکان زیر ۶ سال توانایی برقراری ارتباط با توجه به سن آنها تعیین می شود. افراد دارای لکنت، افراد دارای مشکلات تلفظی، افراد اوتیستیک، افرادی که مشکل در خواندن و نوشتن و ریاضیات دارند، افراد دیزآرتریک، افراد دارای مشکلات شنوایی، افراد دارای شکاف کام و لب، افراد دارای اختلالات صوتی افراد دارای سرطان حنجره یا زبان یا گردن، کودکانی که دچار تاخیر در گفتار و زبان اند.

به علاوه می توان گروه دیگری را نام برد مثل افرادی که پس از صدمات مغزی دچار مشکلاتی در حیطه گفتار و زبان و بلع شده اند، بیماران MS، بیماران پارکینسون، بیماران ALS، افرادی که به دلیل مشکلات تنفسی دچار اختلالات گفتاری شده اند، نوزادانی که نارس هستند یا دچار یک بیماری خاص هستند و در مکیدن و بلع شیر مشکل دارند، کودکان دارای بیش فعالی، افراد دارای سندروم داون و برخی سندروم های دیگر مانند سندروم ویلیامز و غیره باید جهت ارزیابی و درمان به گفتاردرمانگر مراجعه کنند. مراجعین باید درنظر بگیرند، بسته به شرایط توانخواه ممکن است برخی مداخلات گفتاردرمانی نیاز به زمان بیشتری داشته باشند تا به نتیجه برسند و شرط لازم برای مشاهده پیشرفت، تداوم درمان است.

گفتاردرمانی در کودکان

همان طور که خودتان بهتر می دانید دوران نوزادی دورانی است که سرنوشت ساز است! اختلالاتی که در این دوران پدید می آیند در صورتی که درمان نشوند و اثرات آنها عمیق شود ممکن است در آینده بسیار دشوار شوند. از طرفی به دلیل انعطاف پذیری مغز می توان بسیاری از این اختلالات را راحت تر و سریعتر و با اثربخشی بیشتر درمان کرد. اغلب مشکلاتی که در گفتار و زبان پیش می آیند ریشه در مغز دارند. این اختلالات می توانند در نتیجه ی مشکلات متابولیک، ژنتیک، سندورم ها، ضربه و آسیب به مغز و حتی در نتیجه ی عادت های نادرست یا شیوه های تربیتی والدین ایجاد شوند. لذا اهمیت درمان مستقیم مشخص می شود.

یکی از مسائل مهم این است که تا کنون به وفور دیده شده که پدر و مادر با وجود مشکلات گفتاری کودکشان منکر مشکلات صحبت کردن می شوند و این موضوع را به وراثت نسبت می دهند ولی با تاخیر در درمان فرصت بهبود بیشتر را از کودکان می گیریم. همانطور که می دانید بسیاری از این اختلالات در نتیجه ی درمان نشدن به دوران بزرگسالی می رسند و کودک در این چند سالی که همراه با اختلال زندگی کرده است آسیب های روحی و روانی زیادی را متحمل می شود. شما حداقل جهت ارزیابی به گفتاردرمانگر مراجعه نمایید. گفتار درمانگر سابقه ی خانوادگی و تمام مسائل مورد نیاز را بررسی کرده و اگر هم مشکلی در رشد کودک وجود نداشت می توانید با خیالی آسوده تر به تربیت کودک خود بپردازید.

گفتار درمانی در بزرگسالان

در بخش قبل در رابطه با این اختلال در کودکان صحبت کردیم اما بهتر است بدانید این اختلال در بزرگسالان نیز دیده می شود. همانطور که به اختلالات مختلف اشاره شد، بسیاری از این مشکلات ممکن است در بزرگسالان ایجاد شده و یا از دوران کودکی همراه آنها باشد. مثل بزرگسالانی که از کودکی در تلفظ صداهای مختلف مشکلات آشکاری داشته اند و در بزرگسالی نیز آنرا به همراه دارند. و یا موضوع لکنت که از کودکی با فرد همراه بوده به شرایط اجتماعی او بسیار آسیب میزند و بسیاری از اختلالات دیگر مانند مشکل در صدا، بلع، ارتباط برقرار کردن و…

در حقیقت یکی از دلایل اهمیت درمان در بزرگسالان، این است که اگر قرار بر این بود که مشکلات در طول رشد از دوران کودکی خود به خود درمان می شدند پس دیگر کسی در بزرگسالی نباید مشکل داشته باشد! در این دوره بدلیل اینکه افراد خود را برای مسئولیت های اجتماعی و کسب شغل آماده می کنند مهم است که مشکل گفتاری و ارتباطی نداشته باشند. به طور مثال شخصی که دارای لکنت است مشکلات زیادی را در کسب شغل، ارتباط روزانه، ازدواج و حتی خرید کردن از یک مغازه را داشته باشد. پس بسیار اهمیت دارد که فرد جهت دریافت برنامه ی درمانی مناسب به گفتاردرمانگر مراجعه کند.

چه زمانی به گفتار درمانی مراجعه کنیم؟

مراجعه برای درمان به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد وباید با توجه به موارد مختلف زمان مناسب را پیدا کرد. در واقع زمان مراجعه برای این اختلال با توجه به سن و اختلال مربوطه متفاوت است. اما باید به “زمان طلایی” توجه ویژه ای داشت، یعنی فردی که به درمان نیاز دارد در سریعترین زمان ممکن باید درمان وی شروع شود. به طور مثال شخصی که در اثر سکته مغزی توانایی صحبت کردن را از دست داده است باید به سرعت درمان وی شروع شود، چرا که مانند تمام بیماری های دیگر، هرچه زودتر درمان را شروع کنیم بیشتر به نتیجه خواهیم رسید.

مزیت های گفتار درمانی

همیشه راه های درمانی به نفع انسان ها هستند و هیچ موقع ضرری برای ما ندارند. هر زمان که مشکلاتی داریم به متخصص آن رجوع می کنیم تا مشکلمان برطرف گردد. گفتار درمانی می تواند به کودکان کمک کند تا واضح تر صحبت کنند. این موضوع به کودکان احساس اعتماد بنفس بیشتری در هنگام صحبت کردن به آنها می دهد. پس درمان این اختلالات گفتاری در اعتماد بنفس، زندگی اجتماعی، جلوگیری از گوشه گیری و…کمک می کند. گفتار درمانی می تواند به کودکان با اختلالات خواندن و نوشتن کمک کند تا حروف را بهتر درک کنند، صداها و حروف را در کلمات بهتر تشخیص دهند و تمایل به مطالعه و خواندن از این طریق در کودکان افزایش می یابد.

همان طور که خودتان می دانید این درمان می تواند به افراد کمک کند که به راحتی صحبت کنند و یا به فرد بزرگسالی که در اثر سکته یا ضربه به سر توانایی گفتار، درک کردن صحبت دیگران و حتی بلع خود را از دست داده است کمک کند. حتی در صورتی که آسیب به قدری شدید و گسترده باشد که توانایی صحبت کردن را به میزان بسیار زیادی از دست داده باشد باز می توان با “روش های ارتباطی مکمل و جایگزین” به فرد کمک کرد تا ارتباط برقرار کند. تصور کنید قدرت حرف زدن از شما گرفته شود، آیا مایل نیستید تا حداقل برای رفع نیازهای روزمره ی خودتان به روشی دیگر با دیگران ارتباط برقرار کنید؟!

گفتار درمانی در منزل چیست؟

شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که آیا راه درمانی در منزل برای حل این اختلال وجود ندارد؟ در پاسخ می توان گفت که در حقیقت این روند در منزل شامل ارزیابی و درمان مشکلات ارتباطی و اختلالات گفتاری است. از تکنیک های گفتار درمانی در منزل برای بهبود ارتباط استفاده می شود. این تکنیک ها شامل درمان طرز گفتار، فعالیت های اینترونشن زبان و دیگر روش ها است که به نوع اختلال گفتار و زبان بستگی دارد. گفتاردرمانی ممکن است برای اختلالات گفتاری که در کودکی رخ می دهند یا نقایص گفتاری در بزرگسالان که در اثر آسیب یا بیماری هایی مانند سکته یا آسیب مغزی ایجاد می شود، مورد نیاز باشد.

چه کسانی به گفتار درمانی در منزل نیاز دارند؟

همانطور که گفته شد در بعضی از مواقع می توان در منزل به دنبال راه های درمانی بود و اقدام به درمان نمود. در این رابطه باید گفت که چندین اختلال گفتاری و زبانی وجود دارد که با گفتاردرمانی قابل درمان هستند. اختلالاتی مثل اختلالات در تولید صدا، اختلالات فصاحت گفتار، اختلالات رزونانس، اختلالات درکی، اختلالات بیانی، اختلالات شناختی-ارتباطی، زبان‌پریشی یا آفازی، دیس‌آرتری. در حقیقت این اختلالات به دلایل مختلفی مثل سطحی بودن و یا دارا بودن روش های درمانی در منزل می توانند بدون مراجعه به مراکز درمانی درمان شوند.

چه مدت به گفتار درمانی در منزل نیاز دارید؟

در واقع مشخص شدن زمان برای روند درمان یک مسئله ی پیچیده است که در هر فرد متفاوت می باشد. میزان زمانی که فرد نیاز به گفتاردرمانی در منزل دارد به چند عامل بستگی دارد از جمله: سن آن ها، نوع و شدت اختلال گفتار، فراوانی درمان، زمینه پزشکی، درمان یک بیماری پزشکی اساسی. برخی از اختلالات گفتاری در دوران کودکی شروع می شوند و با افزایش سن بهبود می یابند، برخی دیگر به بزرگسالی ادامه می یابند و به درمان و نگهداری طولانی مدت نیاز دارند. یک اختلال ارتباطی ناشی از سکته مغزی یا سایر عارضه های پزشکی ممکن است با درمان و با ریکاوری بیماری بهبود یابد.

کلام آخر

در نهایت به عنوان حسن ختام این بخش باید یادآور شد که برخی از اختلالات در دوران کودکی شروع می شوند و با افزایش سن بهبود می یابند اما برخی دیگر در بزرگسالی ادامه می یابند و به درمان و نگهداری طولانی مدت نیاز دارند. یک اختلال ارتباطی ناشی از سکته مغزی یا سایر شرایط پزشکی می تواند با این روش درمانی بهبود یابد. در ابطه با میزان موفقیت گفتاردرمانی باید گفت که بستگی به نوع اختلال و گروه سنی دارد. بنابراین زمان شروع گفتاردرمانی نیز می تواند در نتیجه تأثیر بگذارد. براساس منبع معتب تحقیقاتی بهترین و موثر ترین زمان برای شروع گفتار درمانی در کودکان هنگام حضور در خانه و با مشارکت والدین و سرپرستان آنها است.