یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی، یبوست است؛ به طوری که هر فرد در طول زندگی خود حداقل چندین بار به یبوست مبتلا می شود. یبوست یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی در ایالات متحده است. حدود 16 نفر از هر 100 بزرگسال آمریکایی دارای یبوست هستند. این رقم برای بزرگسالان بالای 60 سال دو برابر می شود. این مشکل مختص به سن یا جنسبت خاصی ندارد و می تواند همه طیف های جامعه را در بربگیرد به همین دلیل داشتن اطلاعات کافی در این زمینه برای تمامی افراد ضروری است. پس با ما همراه باشید...

یبوست و علائم آن:

دستگاه گوارش از دهان تا راست روده امتداد دارد. برخی از اعضای اصلی که در هضم غذا نقش دارند عبارتند از:

- معده

- روده کوچک

- روده بزرگ، جایی که مدفوع در نهایت از طریق راست روده خارج می شود

در امتداد هر نقطه از دستگاه گوارش، مواد مغذی جذب شده و مواد زائد حاصل از تجزیه مواد غذایی در نهایت از بدن خارج می شود. حرکات ویژه دستگاه گوارش از جمله تکان های معده و حرکات پریستالسیس در روده به حرکت مواد غذایی به سمت جلو از طریق دستگاه گوارش کمک می کند. هر چه مدفوع نرمتر و حجیم تر باشد، احتمال فعال شدن حرکات روده و حرکت رو به جلو بیشتر می شود.

یبوست به طور کلی به عنوان داشتن اجابت مزاج سخت و خشک یا دفع مدفوع کمتر از سه بار در هفته تعریف می شود. البته نکته ای که وجود دارد این است که عادات روده هر فرد متفاوت است و میزان دفع مدفوع برای همه افراد یکسان نیست. با این حال، اگر علائم زیر را دارید، ممکن است دچار یبوست باشید:

- کمتر از سه بار دفع مدفوع در هفته

- دفع مدفوع سفت و خشک

- زور زدن یا درد در هنگام اجابت مزاج

- احساس سیری، حتی پس از اجابت مزاج

مؤسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی (NIDDK) توصیه می‌کند در صورت برطرف نشدن علائم یا مشاهده موارد زیر به دنبال مشاوره پزشکی باشید:

- خونریزی از راست روده

- مشاهده خون در مدفوع

- درد مداوم شکم

- درد در قسمت پایین کمر

- احساس به دام افتادن گاز

- استفراغ

- تب

- کاهش وزن غیر قابل توضیح

- تغییر ناگهانی در حرکات روده

اگر موارد جدی مشاهده شود متخصصین به انجام آزمایش هایی برای تشخیص بیماری هایی مانند سرطان کولورکتال یا سندرم روده تحریک پذیر (IBS) می پردازند.

علت ابتلا به یبوست:

وظیفه اصلی روده بزرگ جذب آب از مواد غذایی باقی مانده است تا در نهایت مدفوعی تولید کند که از لحاظ قوام مناسب باشد. البته که در کنار این مورد جذب برخی از ویتامین ها نیز از روده بزرگ انجام می شود. عضلات روده بزرگ در نهایت ضایعات را از طریق راست روده به بیرون می راند تا از بین بروند. اگر مدفوع برای مدت طولانی در روده بزرگ باقی بماند سفت و سخت تر می شود.

رژیم غذایی نامناسب اغلب باعث یبوست می شود. در نظر داشته باشید که وجود مقادیر کافی فیبر و نوشیدن مداوم و به اندازه آب به نرم نگه داشتن و دفع بهتر مدفوع کمک می کند. غذاهای غنی از فیبر معمولاً گیاهی هستند. فیبر به اشکال محلول و نامحلول وجود دارد. منظور از فیبر محلول در واقع به این معناست که می تواند در آب حل شود و هنگام عبور از سیستم گوارش، ماده ای نرم و ژل مانند ایجاد می کند.

فیبر نامحلول بیشتر ساختار خود را با عبور از سیستم گوارش حفظ می کند. هر دو شکل فیبر به مدفوع می پیوندند و وزن و اندازه آن را افزایش می دهند و در عین حال آن را نرم می کنند. این کار عبور از راست روده را آسان تر می کند.

استرس، تغییرات روتین و شرایطی که انقباضات عضلانی روده بزرگ را کند می کند، منجر به یبوست می شود.

علل شایع یبوست

- رژیم غذایی کم فیبر، به ویژه رژیم های غذایی سرشار از گوشت، شیر یا پنیر

- کم آبی بدن

- فعالیت فیزیکی کم در زندگی

- به تعویق انداختن اجابت مزاج

- سفر یا تغییرات دیگر در روال عادی زندگی

- داروها، از جمله آنتی اسیدهای خاص، داروهای ضد درد، دیورتیک ها و برخی از درمان های بیماری پارکینسون

- بارداری

- یبوست در افراد بالای 60 سال بیشتر دیده می شود.

- برخی مشکلات پزشکی مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون و دیابت

- مشکلات کولون یا رکتوم، از جمله انسداد روده، IBS یا دیورتیکولوز

- استفاده بیش از حد یا سوء استفاده از ملین ها

- مشکلات هورمونی، از جمله کم کاری غده تیروئید

بیشتر بخوانید: تاثیر مصرف پروبیوتیک ها بر سلامتی بدن

درمان یبوست:

تغییر رژیم غذایی و افزایش سطح فعالیت بدنی ساده ترین و سریع ترین راه برای درمان و پیشگیری از یبوست است. هم چنین می توانید تکنیک های زیر را نیز امتحان کنید:

- هر روز 1.5 تا 2 لیتر مایعات که افزودنی های شیرین ندارند مانند آب بنوشید تا بدن آبرسانی شود.

- مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار که باعث کم آبی بدن می شوند را محدود کنید.غذاهای غنی از فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، مانند میوه ها و سبزیجات خام، غلات کامل، لوبیا، آلو، یا غلات سبوس دار. مصرف روزانه فیبر شما باید بین 20 تا 35 گرم باشد.

- مصرف غذاهای کم فیبر مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید.

- هر هفته حدود 150 دقیقه ورزش متوسط ​​داشته باشید. این زمان را می توانید به این صورت تقسیم کنید که پنج روز در هفته به مدت نیم ساعت فعالیت بدنی داشته باشید.

- اگر تمایل به دفع مدفوع داشتید تا حد امکان معطل نکنید زیرا با گذشت زمان مدفوع سفت و سخت تر می شود و دفع آن می تواند با درد و مشکل مواجه شود.

- از پزشک خود در مورد تمرین اجابت مزاج بپرسید تا بدن شما 15 تا 45 دقیقه بعد از صبحانه هر روز به دفع مدفوع عادت کند.

- هنگام اجابت مزاج، زانوهای خود را با قرار دادن پاهای خود بر روی زیرپایی بالا بیاورید.

- هنگام استفاده از دستشویی، به خود زمان زیادی بدهید و سعی کنید عضلات خود را شل کنید.

- از ملین ها کم استفاده کنید. متخصصین ممکن است برای کمک به نرم شدن مدفوع، ملین ها یا تنقیه را برای مدت کوتاهی تجویز کند. هرگز از ملین ها برای بیش از 2 هفته بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید زیرا بدن شما به آن وابسته می شود.

دارو های بدون نسخه یا OTC:

اگر درمان‌های خانگی مؤثر نباشند؛ اینجاست که پای دارو ها به زندگی باز می شوند. ملین های بدون نسخه از مواردی هستند که ممکن است به شما پیشنهاد شود؛ در ادامه لیستی از آن ها را می بینید:

- مکمل های فیبر

- عوامل اسمزی مانند شیر منیزیا

- نرم کننده های مدفوع

- روان کننده ها مانند روغن معدنی

- محرک ها

اما دارو های شیمیایی که برای درمان یبوست استفاده می شوند شامل موارد زیر است:

- لوبی پروستون، که سطح مایعات را در روده افزایش می دهد

- لیناکلوتید یا پلکاناتید، که می تواند به منظم شدن حرکات روده برای افراد مبتلا به یبوست طولانی مدت یا IBS کمک کند.

- پروکالوپراید، که می تواند به کولون کمک کند مدفوع را در امتداد حرکت دهد

همچنین پزشک ممکن است با بررسی داروهایی که اکنون مصرف می کنید؛ توصیه کند که مصرف برخی از داروهایی که باعث یبوست می شوند را متوقف کنید.

البته روش های دیگری نیز هستند که برای درمان یبوست به کار می روند اما به طور معمول از آن ها استفاده نمی شود. اولین روش بیوفیدبک درمانی است. در این روش به فرد کمک می شود تا عضلات خود را دوباره آموزش دهد تا بتواند اجابت مزاج را به خوبی انجام دهد.

خارج کردن دستی مدفوع نیز از دیگر راه هاییست که پیش روی بیماران در برخی موارد قرار می گیرد. درمان طولانی مدت برای یک بیماری مزمن، مانند IBS نیز می تواند در فرآیند درمان یبوست موثر واقع شوند. جراحی برای رفع انسداد به عنوان یکی دیگر از پیشنهادات پزشکان نیز جزو گزینه های روی میز است.

پیشگیری از یبوست:

نکاتی که برای پیشگیری از یبوست توصیه می شود همانند نکات درمانی آن است. در ادامه به بررسی این نکات می پردازیم:

- در رژیم غذایی خود حتما غذاهای با فیبر بالا، میوه، سبزیجات و غلات کامل را وارد کنید.

- آلو یا غلات سبوس دار را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

- نوشیدن آب به مقدار کافی: برای ثبت این عادت می توانید از اپلیکیشن هایی که برای ثبت عادت طراحی شدند استفاده کنید. برای بهتر اجرا کردن این مورد دقیق تر بگردید و اپلیکیشن هایی را پیدا کنید که مخصوص عادت مصرف آب است. این برنامه ها با ایجاد انگیزه با طراحی یک جدول ثبت عادت می تواند شما را به ادامه راه تشویق کند.

- از الکل و کافئین خودداری کنید، زیرا می توانند منجر به کم آبی بدن شوند.

- ورزش منظم داشته باشید.

- اضافه کردن پروبیوتیک‌ها را به رژیم غذایی خود در نظر بگیرید. برخی از مطالعات منبع معتبر نشان داده اند که افزودن پروبیوتیک ها می تواند برای افراد مبتلا به یبوست مزمن مفید باشد.

چگونه یبوست را تشخیص دهیم؟

در مرحله اول که به پزشک مراجعه می کنید؛ او سوالات زیادی در مورد سابقه پزشکی شما، داروهایی که مصرف می کنید و ... خواهد پرسید حتی ممکن است یک معاینه فیزیکی از جمله معاینه رکتوم را نیز انجام دهد. گاها نیاز است پزشک شما تعدادی آزمایش خون برای بررسی شمارش خون، الکترولیت ها و عملکرد تیروئید شما انجام دهد. در صورتی که علت به خوبی تشخیص داده نشود یا مورد مشکوکی مشاهده شود فرد برای انجام آزمایشات تخصصی و پیشرفته تر ارجاع خواهد شد؛ در ادامه این آزمایشات را ذکر کردیم:

مطالعه نشان گر / Marker Study:

یک مطالعه نشانگر که به آن مطالعه ترانزیت کولورکتال نیز می‌گویند، برای آزمایش نحوه حرکت غذا در روده بزرگ استفاده می‌شود. برای این آزمایش، قرصی را می بلعید که حاوی نشانگرهای کوچکی است که در عکس اشعه ایکس نشان داده می شود. طی چند روز آینده عکس‌برداری‌های متعددی از شکم گرفته می‌شود تا متخصص بتواند نحوه حرکت غذا در روده بزرگ و عملکرد ماهیچه‌های روده‌تان را تجسم کند. ممکن است در طول آزمایش از شما خواسته شود که یک رژیم غذایی سرشار از فیبر را به زندگی خود وارد کنید.

مانومتری آنورکتال / anorectal manometry :

مانومتری آنورکتال تستی است که برای ارزیابی عملکرد عضله اسفنکتر مقعد استفاده می شود. برای این آزمایش، متخصص یک لوله نازک که نوک ان دارای بالون است را وارد مقعد می کند. وقتی لوله داخل بدن قرار گرفت، بالن را باد کرده و به آرامی بیرون می کشند. این آزمایش به پزشکان اجازه می دهد تا قدرت عضلانی اسفنکتر مقعد شما را اندازه گیری کنند و ببینند آیا عضلات شما به درستی منقبض می شوند یا خیر.

باریم انما اشعه ایکس / Barium enema X-ray:

اشعه ایکس با تنقیه باریم نوعی آزمایش است که برای بررسی کولون استفاده می شود. برای این آزمایش، شب قبل از آزمایش مایع مخصوصی می نوشید تا روده را تمیز کند. آزمایش اصلی شامل وارد کردن رنگی به نام باریم در رکتوم شما با استفاده از یک لوله روغن کاری شده است. باریم ناحیه راست روده و روده بزرگ را برجسته می کند. این برجستگی به پزشکان اجازه می دهد تا این مناطق را در عکس اشعه ایکس بهتر مشاهده کند.

کولونوسکوپی / Colonoscopy :

کولونوسکوپی نیز همان طور که از اسم آن پیداست برای بررسی کولون استفاده می شود. در این آزمایش، پزشک روده بزرگ شما را با استفاده از کولونوسکوپ معاینه می کند. این یک لوله مجهز به دوربین و منبع نور است. اغلب یک داروی آرام بخش و مسکن قبل از انجام کولونوسکوپی به فرد داده می شود. برای آماده شدن برای این آزمایش، به مدت 1 تا 3 روز بایستی تنها از مایعات در رژیم غذایی خود مصرف کنید. ممکن است مجبور شوید شب قبل از آزمایش یک ملین یا تنقیه مصرف کنید تا روده پاک شود.

یبوست در بارداری:

زنان باردار بیشتر از جمعیت عادی یبوست را تجربه می کنند. تخمین زده می شود که 11 تا 38 درصد از زنان باردار با یبوست مشکل دارند. علل ابتلا به یبوست در دوران بارداری:

- افزایش سطح پروژسترون و کاهش هورمونی به نام موتیلین که حرکت روده را کند می کند

- افزایش جذب آب در روده که باعث خشک شدن مدفوع می شود

- افزایش مکمل های کلسیم و آهن که می تواند خطر یبوست را افزایش دهد

- رحم بزرگ شده که روی روده ها فشار می آورد و حرکت آنها را کند می کند

- کاهش فعالیت بدنی