گیاه پونه کوهی با نام علمی Menta Longifolia درخانواده Laminaceae قرار دارد. اساساً به صورت وحشی در مکان های مرطوب مانند حاشیه رودخانه ها روییده و درسراسر مناطق معتدله نواحی مرکزی و جنوب اروپا، جنوب غربی آسیا و استرالیا رشد می‌کند. برگ، گل و ساقه گونه های پونه در چای های گیاهی یا به عنوان افزودنی در مخلوط های ادویه های تجارتی برای طعم دادن به غذاها استفاده می‌شود. این گیاه در طب سنتی برای درمان تهوع، برونشیت، نفخ وبی اشتهایی بکارگرفته می‌شود. امروزه به علت بروز مقاومت های میکروبی به آنتی بیوتیک ها، استفاده از گیاهان و ترکیبات آن ها به عنوان جایگزین آنتی بیوتیک های رایج مطرح شده است. نتایج بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که عصاره های برخی از گیاهان توانایی مهار رشد میکرو ارگانیسم ها را دارا می‌باشند و به این لحاظ، گیاهان دارویی به عنوان عوامل ضد میکروبی جدید کاربرد های زیادی ازجمله درپزشکی، صنایع غذایی و غیره پیدا نموده اند. همچنین ازبرگ، گل و ساقه گونه های پونه کوهی به عنوان افزودنی اضافه می‌گردد این گیاه درطب سنتی برای درمان تهوع، برونشیت، نفخ و بی اشتهایی به کارگرفته می‌شود.

ترکیبات اصلی پونه کوهی

کاروا کرول و تیمول از جمله ترکیبات اصلی پونه کوهی بوده که دارای خاصیت ضدمیکروبی هستند و روند بهبودی زخم راتسریع می‌کنند. ترکیبات ضدمیکروبی گیاهان دارویی یکی ازمنابع با ارزش درپزشکی به شمارمی‌آیند و درنتیجه گسترش بیماری‌های عفونی، شناسایی تعداد بیشتری از این گیاهان و خالص سازی ترکیبات موثره آن‌ها در درمان بیماری‌ها می‌تواند مفید باشد. ترکیبات ضد میکروبی با منابع گیاهان دارویی قابلیت درمانی بی شماری دارند. آن ها نه تنها در درمان بیماری های عفونی نقش دارند، بلکه به طور هم زمان تعداد زیادی ازاثرات جانبی را که اغلب با مصرف آنتی بیوتیک ها همراه هستند کاهش می‌دهند. اسانس پونه کوهی دارای خاصیت ضدباکتریایی بسیارخوبی بر روی باکتری‌های اشریشیا کلی و کلبسیال جدا شده ازعفونت های بیمارستانی بوده و هم چنین برروی باکتری های استا فیلوکوکوس آرئوس و سودوموناس آئروژینوزا نیز دارای اثر ضد باکتریایی بودهاست و در مقایسه با آنتی بیوتیک های سنتتیکامیکاسین وتتراسایکلین اثرضد باکتریایی اسانس پونه کوهی بیش تربوده است. گسترش مقاومت های آنتی بیوتیکی درسال های اخیر اهمیت عفونت های باکتریایی در بیماری های عفونی را هم چنان پر رنگ نگاه داشته است با توجه به این امر مهم در سال های اخیر مطالعات مستمر به منظور شناسایی اثرات ضدمیکروبی اسانس ها و عصاره های گیاهی صورت گرفته است که نشان دهنده تاثیر مهاری این ترکیبات برروی طیف گسترده ای از میکرو ارگانیسم های بیماری زا است.

بیشتر بخوانید: دارچین، ادویه‌ای شگفت انگیز

دامنه انتشار پونه کوهی یاپونه وحشی

پونه به حالت وحشی، در دشت‌های مرطوب و حاشیه جریان‌های آب غالب نواحی مرکزی، جنوبی و غربی اروپا، جنوب غربی آسیا، شمال آفریقا، حبشه و جزایر قناری می‌روید. در بیشتر نقاط ایران به ویژه در دامنه‌های البرز شمال و شمال شرقی و برخی نقاط دیگر می‌روید.

ریخت شناسی پونه کوهی

گیاهی است علفی پایا دارای ساقه‌ای با ظاهر تقریباً استوانه‌ای به ارتفاع cm15ـ10 که به حالت وحشی در دشت‌های مرطوب و حاشیه جریان‌های آب (حتی داخل آب) می‌روید. برگ‌های بیضوی و نوک‌تیز با دندانه‌های ظریف و یا عاری از آن دارد. از کلیه قسمت های گیاه بوی قوی استشمام می‌گردد، ولی این بو در پایه‌هائی که درآب زندگی می‌کنند اصولاً وجود ندارد. گل‌های آن به صورت دسته‌های فراهم درکناره برگ‌های طول محورساقه در ماه‌های تیرتا مهر ظاهر می‌شود. رنگ گلی روشن یا مایل به بنفش دارد. میوه‌اش 4 فندقه و صاف است. دو نمونه از واریته‌های مهم گیاه پونه عبارتند از Var micranthera benth که ساقه‌ای کوتاه با ظاهر کاملاً مشخص دارد.

بیشتر بخوانید: بررسی طب سنتی و انواع مزاج ها

تاثیرپونه کوهی برروی دستگاه گوارش

همانطور که گفته شد پونه کوهی خواص فراوانی دارد، اما یک خاصیت بخصوص دیگر پونه کوهی، خاصیت ضد نفخ و باد شکم است، پونه کوهی در درمان مشکل‌های گوارشی مثل دفع کردن انگل، سوء هاضمه استفاده می‌شود. مردمی که در شهریا روستا و محل زندگی خود دسترسی دارند به پونه کوهی یا همان پونه وحشی بصورت تجربی آن‌را مانند چایی بصورت دمنوش در می‌آورند و با کمی نبات یا قند بخاطر مزه ی تند آن میل می‌کنند، در طب گیاهی این دمنوش درمان بیماری‌های گوارشی نام برده شده است.

پونه کوهی درمان چه بیماری‌هایی است

پونه کوهی طبیعتی گرم وخشک دارد. برخی خواص دارویی عرق پونه به طور خلاصه عبارتند از:

۱: خاصیت آنتی بیوتیکی دارد: دارویی فوق العاده برای رفع عفونت های تناسلی، ادراری و گلو درد های چرکین بوده و مانند آنتی بیوتیک عمل می‌کند.

۲: درمان سینوزیت

۳: درمان بیماری‌های گوارشی ون نفخ و باد شکم

۴: تقویت نیروی جنسی

۵: ضد سرفه و خلط آور: به دلیل داشتن برخی ترکیبات شمیایی موجود در آن دارای خاصیت خلط آور بوده و از این جهت برای درمان سرفه وسیاه سرفه توصیه می‌شود.

۶: درمان بی اختیاری ادرار و سوزش و خارش مجاری ادرار

۷: درمان سرماخوردگی.

بیشتر بخوانید: با تاثیر انواع عرق های گیاهی بر بدن آشنا شوید

چه افرادی نباید پونه کوهی را استفاده کنند؟

هر چند فواید درمانی و خواص پونه کوهی بسیارگسترده است، اما استفاده ازآن برای زنان باردار بایستی با احتیاط باشد، و برای زنان باردار اصلا توصیه نمی‌شود، چرا که می‌تواند ماهیچه‌های رحم را منقبض کرده و سبب سقط جنین شود. زیاده روی در مصرف عرق پونه، باعث تشدید سر درد شده، فشار خون و پمپاژ قلب را شدت می‌بخشد. همچنین استفاده بیش از حد آن موجب تشنج شده به همین دلیل برای کسانی که سابقه تشنج نیز دارند اصلا توصیه نمی‌شود؛ و همچنین برای کسانی که معده درد شدید مانند زخم معده دارند و همچنین برای کلیه مضر است و باعث مسمومیت می‌شود. عرق پونه به دلیل دارا بودن متانول، درطولانی مدت، باعث تضعیف کبد، التهاب کبدی و کبد چرب خواهد شد.