حفره های دندان (Cavities) نواحی آسیب دیده دائمی در سطوح سخت دندان های شما هستند که به سوراخ تبدیل می‌شوند. حفره های دندان که به آن پوسیدگی دندان (tooth decay) نیز گفته می‌شود، ناشی از ترکیبی از عوامل، از جمله باکتری های موجود در دهان، مصرف مکرر تنقلات و نوشیدنی های شیرین و عدم تمیز کردن مناسب دندان ها است. حفره های دندان و پوسیدگی آن یکی از مشکلات بهداشتی جهانی است. این بیماری در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان دیده می‌شود. اگر حفره های دندان درمان نشوند، بزرگتر و عمیق تر می‌شوند و روی لایه های پایینی دندان های شما تأثیر می‌گذارند. آن ها می‌توانند به درد شدید دندان، عفونت و افتادن دندان منجر شوند. ویزیت های منظم دندانپزشکی و عادت های منظم مسواک زدن و نخ دندان، بهترین شیوه های محافظت در برابر حفره های دندان و پوسیدگی آن هستند.

بیشتر بخوانید: درمان های خانگی برای کاهش درد دندان

علائم حفره های دندان

علائم حفره های دندان و نشانه های آن ها با توجه به میزان و موقعیت آن ها متفاوت است. هنگامی که یک حفره تازه شروع به شکل گیری می کند، ممکن است به هیچ وجه علائمی نداشته باشد. با بزرگتر شدن پوسیدگی، ممکن است علائمی مانند موارد زیر ایجاد شوند:

- درد دندان، درد خود به خود یا دردی که بدون دلیل مشخص بروز می‌کند

- حساسیت دندان، درد دندان خفیف و ناگهانی در هنگام خوردن یا نوشیدن چیزی شیرین، گرم یا سرد

- سوراخ ها یا چاله های قابل مشاهده در دندان ها

- رنگ قهوه ای، سیاه یا سفید بر روی سطح دندان

شما ممکن است متوجه نشوید که یک حفره دندان در حال شکل گیری است. به همین دلیل مهم است که مرتباً تمیز کردن دندان ها و معاینه دندانپزشکی انجام شود، حتی اگر وضعیت دندانهای شما خوب باشد. اما اگر درد دندان یا دهان حاد را تجربه کردید، در اسرع وقت به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

علل حفره های دندان

اصولا حفره های دندان در اثر پوسیدگی دندان ایجاد می شوند، فرایندی که با گذشت زمان رخ می‌دهد. در اینجا علل حفره های دندان و ایجاد پوسیدگی آن آورده شده است:

- ایجاد پلاک های دندانی. پلاک دندان یک لایه چسبنده مشخص است که دندان های شما را می‌پوشاند. دلیل ایجاد آن ها خوردن قند و نشاسته زیاد و به خوبی تمیز نکردن دندان ها است. هنگامی که قندها و نشاسته ها از روی دندان شما پاک نمی‌شوند، باکتری ها به سرعت شروع به تغذیه از آن ها می‌کنند و پلاک تشکیل می‌دهند. پلاک هایی که روی دندان های شما باقی می‌مانند می‌توانند در زیر یا بالای لثه شما به صورت جرم رسوب کنند. وجود جرم، جدا شدن پلاك را دشوارتر كرده و محافظي برای باكتری ها ايجاد می‌كند.

- حمله پلاک های دندانی. اسیدهای موجود در پلاک، مواد معدنی موجود در مینای دندان را از بین می‌برند. این فرسایش باعث ایجاد حفره های کوچک یا سوراخ هایی در مینای دندان می‌شود، ( اولین مرحله در ایجاد حفره های دندان). هنگامی که قسمت هایی از مینای دندان از بین بروند، باکتری ها و اسید می توانند به لایه بعدی دندان های شما بنام عاج نفوذ کنند. این لایه نرمتر از مینای دندان است و نسبت به اسید از مقاومت کمتری برخوردار است. عاج دارای لوله های ریزی است که به طور مستقیم با عصب دندان ارتباط برقرار می‌کند و باعث ایجاد حساسیت می‌شود.

- ادامه تخریب. با پوسیدگی دندان ها، باکتری ها و اسید حرکت خود را به قسمت داخلی دندان های شما ادامه می‌دهند و تا کنار ساختار داخلی دندان (پالپ) حاوی اعصاب و رگ های خونی حرکت می‌کنند. پالپ (بافت همبندی است که در مرکز دندان قرار می‌گیرد و شامل اعصاب و عروق خونی است) در اثر حضور باکتری ها متورم و تحریک می‌شود. از آنجایی که جایی برای گسترش تورم و التهاب در داخل دندان وجود ندارد، عصب فشرده می‌شود و باعث درد می‌شود. ناراحتی حتی می‌تواند در خارج از ریشه دندان تا استخوان نیز گسترش یابد.

فاکتورهای خطر حفره های دندان

فاکتورهای خطر حفره های دندان اشاره شده در زیر، خطر ابتلا به آن ها را افزایش می‌دهند:

- محل قرارگیری دندان. پوسیدگی بیشتر در دندان های پشت شما (مولر و پرمولر) رخ می‌دهد. این دندان ها دارای شیارها، چاله ها و ریشه های متعدد هستند که می‌توانند ذرات غذا را جمع کنند. در نتیجه، تمیز نگه داشتن آن ها نسبت به دندان های جلوی صاف شما دشوارتر است.

- غذاها و نوشیدنی های خاص. غذاهایی که به مدت طولانی به دندان شما می‌چسبند - مانند شیر، بستنی، عسل، شکر، میوه خشک، کیک، کلوچه، آب نبات، غلات خشک و چیپس - بیشتر از غذاهای دیگر باعث پوسیدگی می‌شوند، چرا که به راحتی توسط بزاق شسته نمی‌شوند.

- خوردن میان وعده های مکرر. هنگامی که به طور مداوم خوراکی ها و نوشیدنی های قندی می‌خورید، باکتری های دهان اسیدهای بیشتری ایجاد و به دندان های شما حمله می‌کنند. از طرفی نوشیدنی های اسیدی مانند نوشابه، در طول روز به ایجاد یک محیط اسیدی مداوم روی دندان های شما کمک می‌کنند.

- تغذیه نوزاد در زمان خواب. هنگامی که به نوزادان در هنگام خواب بطری های پر از شیر، آب میوه یا مایعات حاوی قند داده می‌شود، این نوشیدنی ها ساعت ها روی دندان های نوزاد باقی می‌مانند و باکتری هایی که باعث پوسیدگی می‌شوند از آن ها تغذیه می‌کنند. این آسیب اغلب به عنوان پوسیدگی دندان شیشه شیر در اطفال گفته می‌شود. آسیب های مشابه می تواند در کودکان بزرگتر نیز رخ دهد.

- مسواک زدن ناکافی. اگر به سرعت بعد از خوردن و آشامیدن دندان خود را تمیز نکنید، پلاک به سرعت شکل می‌گیرد و در نتیجه اولین مراحل پوسیدگی می‌تواند آغاز شود.

- عدم دریافت فلوراید کافی. فلوراید، یک ماده معدنی طبیعی است که به جلوگیری از تشکیل حفره های دندان کمک می‌کند و حتی می‌تواند اولین مراحل آسیب به دندان را معکوس کند. فلوراید به دلیل فواید آن برای دندان ها، به بسیاری از منابع آب عمومی اضافه می‌شود. همچنین یک ماده رایج در خمیر دندان و دهانشویه است. اما بطری های آب معمولاً فاقد فلوراید است.

- سن جوانتر یا پیرتر. در ایالات متحده آمریکا، احتمال تشکیل حفره های دندان در کودکان و نوجوانان بسیار کمتر است. بزرگسالان مسن تر معمولا در معرض خطر بیشتری هستند. چرا که با گذشت زمان، دندان ها می توانند بیافتند و لثه ها تحلیل روند که این شرایط دندان ها را در برابر پوسیدگی ریشه آسیب پذیرتر می کنند. بزرگسالان مسن همچنین ممکن است از داروهای بیشتری استفاده کنند که جریان بزاق را کاهش دهند و خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهند.

- دهان خشک. خشکی دهان در اثر کمبود بزاق ایجاد می‌شود. بزاق با شستن مواد غذایی و پلاک از دندان های شما به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند. مواد موجود در بزاق به مقابله با اسید تولید شده توسط باکتری ها نیز کمک می‌کند. برخی از داروهای خاص و شرایط پزشکی، رادیوتراپی سر و گردن و یا برخی داروهای شیمی درمانی می‌توانند با کاهش تولید بزاق خطر ابتلا به حفره های دندان را افزایش دهند.

- پر شدن دندان ها. با گذشت سال ها، دندان های پرشده می توانند تضعیف شوند و شروع به تجزیه کنند. این کار باعث می‌شود که پلاک های دندانی راحت تر تشکیل شوند و حذف آن سخت تر شود.

- سوزش سردل. سوزش سر دل یا بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) می‌تواند باعث شود اسید معده به دهان شما وارد شود، مینای دندان شما را از بین ببرد و آسیب قابل توجهی به دندان وارد کند. این امر تعداد بیشتری از عاج دندان ها را در معرض حمله باکتری ها قرار می‌دهد و باعث پوسیدگی دندان می‌شود. دندانپزشک شما ممکن است توصیه کند که با پزشک خود مشورت کنید، تا ببینید رفلاکس معده علت از بین رفتن مینای دندان شما است یا خیر. حتی استفراغ بیش از حد هم می تواند باعث تماس بیشتر اسید معده با دندان ها شود.

بیشتر بخوانید: سه نکته کلیدی درباره‌ی جراحی ایمپلنت دندان

تشخیص حفره های دندان

دندانپزشک شما معمولاً می‌تواند پوسیدگی دندان را توسط موارد زیر تشخیص دهد:

- سؤال در مورد وجود درد دندان و حساسیت آن

- بررسی دهان و دندان های شما

- معاینه نواحی نرم دندان ها با ابزارهای دندانپزشکی

- تصویربرداری اشعه ایکس دندان که می‌تواند میزان گسترش حفره های دندان و پوسیدگی آن را نشان دهد

درمان حفره های دندان

معاینات منظم دندانپزشکی می‌تواند تشکیل حفره های دندان و سایر شرایط را قبل از ایجاد علائم نگران کننده تشخیص دهد و مانع از مشکلات جدی تر شود. هرچه زودتر به دنبال مراقبت باشید، احتمال کنترل سریعتر مراحل پوسیدگی دندان و جلوگیری از پیشرفت آن ها ممکن می‌شود. اگر قبل از شروع درد، حفره های دندان درمان شوند، احتمالاً به درمان گسترده ای نیاز نخواهید داشت. درمان حفره های دندان بستگی به میزان وخیم بودن آن ها و وضعیت خاص شما دارد. گزینه های درمانی شامل موارد زیر است:

- درمان های حرفه ای با مایع، ژل یا فوم فلوراید

- پر کردن دندان ها در پوسیدگی های عمیق

- روکش دندانی

- روت کانال

- کشیدن دندان و سپس کاشت دندان جایگزین

به طور کلی بهداشت مناسب دهان و دندان می تواند به شما در پیشگیری از حفره و پوسیدگی دندان کمک کند. اما اگر در دندان خود احساس درد یا حساسیت دارید، در اسرع وقت با دندانپزشک خود ملاقات کنید.