سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک اختلال شایع است که بر روده بزرگ تأثیر می‌گذارد. علائم و نشانه های آن شامل گرفتگی، درد شکم، نفخ، تجمع گاز روده و اسهال یا یبوست و یا هر دو است. IBS یک بیماری مزمن است که شما نیاز به مدیریت طولانی مدت آن دارید. فقط تعداد کمی از مبتلایان به IBS علائم و نشانه های شدید دارند. برخی از افراد با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس می‌توانند علائم خود را کنترل کنند. علائم شدیدتر را می‌توان با دارو و مشاوره درمان کرد. خوشبختانه IBS باعث ایجاد تغییر در بافت روده نمی‌شود و خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی‌دهد.

علائم سندرم روده تحریک پذیر

علائم سندرم روده تحریک پذیر و نشانه های آن متفاوت است. رایج ترین آن ها عبارتند از:

- درد شکم، گرفتگی یا نفخ شکم که به طور معمول با عبور یک حرکت روده تسکین یا اندک می‌شوند.

- تجمع گاز روده فراوان

- اسهال یا یبوست، گاهی اوقات متناوبا دوره های اسهال و یبوست وجود دارد.

- وجود مخاط در مدفوع

اکثر مبتلایان به IBS مواقعی را تجربه می‌کنند که علائم و نشانه ها بدتر شده است و گاهی مواقعی را تجربه می‌کنند که بهبود جزئی و یا حتی درمان کامل رخ می‌دهد. در صورت بروز تغییر مداوم در عادتهای روده ای یا سایر علائم سندرم روده تحریک پذیر به پزشک خود مراجعه کنید. زیرا آن ها ممکن است یک وضعیت جدی تر مانند سرطان روده بزرگ را نشان دهند. علائم و نشانه های جدی و شدیدتر شامل موارد زیر است:

- کاهش وزن

- اسهال شبانه

- خونریزی از رکتوم (راست روده)

- کم خونی ناشی از کمبود آهن

- استفراغ غیر قابل توضیح

- مشکل در بلع

- درد مداومی که با عبور گاز یا حرکت روده تسکین نمی‌یابد.

بیشتر بخوانید: بیماری کوشینگ و افزایش طولانی مدت سطح هورمون کورتیزول در بدن

علل سندرم روده تحریک پذیر

علت دقیق IBS مشخص نیست. عواملی که به نظر می‌رسد در بروز این بیماری نقش ایفا می‌کنند، عبارتند از:

- انقباضات عضلات در روده. دیواره روده ها با لایه هایی از ماهیچه پوشانده شده اند که با انتقال مواد غذایی از دستگاه گوارش شما، منقبض می‌شوند. انقباضات قوی تر و طولانی تر از حد معمول می‌توانند باعث ایجاد گاز، نفخ و اسهال شوند. انقباضات ضعیف روده می‌تواند باعث کاهش سرعت عبور مواد غذایی شده و منجر به مدفوع سخت و خشک شود.

- سیستم عصبی. ناهنجاری در اعصاب سیستم گوارش شما ممکن است باعث شود که شکم شما در هنگام کشیدگی روده ناشی از گاز یا مدفوع، بیشتر از شرایط طبیعی احساس ناراحتی کند. سیگنال های هماهنگ ضعیف بین مغز و روده ها می‌توانند باعث شوند که بدن شما به تغییراتی که بطور معمول در فرآیند هضم رخ می‌دهد، بیش از حد واکنش نشان دهد و منجر به درد، اسهال یا یبوست شود.

- التهاب در روده ها. برخی از مبتلایان به IBS تعداد سلول های سیستم ایمنی در روده خود افزایش می‌دهند. این پاسخ سیستم ایمنی با درد و اسهال همراه است.

- عفونت شدید. IBS می تواند پس از یک دوره شدید اسهال (گاستروانتریت) ناشی از باکتری یا ویروس ایجاد شود. IBS همچنین ممکن است با تکثیر بیش از حد باکتری ها در روده مرتبط باشد.

- تغییرات در باکتری های روده (میکرو فلورها). میکرو فلورها باکتری های "خوبی" هستند که در روده ها زندگی می کنند و نقش اساسی در سلامتی دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که میکرو فلورها در افراد مبتلا به IBS ممکن است با میکرو فلورها در افراد سالم متفاوت باشد.

طبق مطالعاتی علائم و علل سندرم روده تحریک پذیر ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

- غذا. نقش حساسیت غذایی یا عدم تحمل در IBS کاملاً درک نشده است. آلرژی غذایی به ندرت باعث IBS می‌شود. اما بسیاری از افراد هنگام خوردن یا نوشیدن برخی غذاها یا نوشیدنی ها از جمله گندم، لبنیات، مرکبات، لوبیا، کلم، شیر و نوشیدنی های گازدار، علائم IBS شدیدتری دارند.

- استرس. اکثر مبتلایان به IBS در دوره های افزایش استرس، علائم و نشانه های بیشتر و شدیدتری دارند. اما در حالی که استرس ممکن است علائم را تشدید کند، باعث بروز آن ها نمی‌شود.

- هورمون ها. احتمال ابتلا به IBS در زنان نسبت به مردان دو برابر است، که این نشان می‌دهد تغییرات هورمونی نقش دارند. بسیاری از خانم ها متوجه می‌شوند که علائم و نشانه ها در دوره قاعدگی بدتر می شود.

فاکتورهای خطر سندرم روده تحریک پذیر

بسیاری از افراد گاه به گاه علائم و نشانه های IBS را دارند. اما شما بسیار محتمل برای ابتلا کامل به این بیماری هستید اگر فاکتورهای خطر سندرم روده تحریک پذیر را که در ذیل اشاره شده اند، داشته باشید:

- جوان بودن. IBS بیشتر در افراد زیر 50 سال رخ می‌دهد.

- زن بودن. در ایالات متحده، IBS در بین زنان شایع تر است. استروژن درمانی قبل یا بعد از یائسگی نیز یک فاکتور خطر برای IBS است.

- داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به IBS. ممکن است ژن ها در بروز و ابتلا به این بیماری نقش مهمی داشته باشند، همانطور که ممکن است محیط یک خانواده یا ترکیبی از ژن ها و محیط، نقش مهمی داشته باشند.

- داشتن یک مشکل سلامت روانی. اضطراب، افسردگی و سایر موارد مربوط به سلامت روان با IBS مرتبط هستند. داشتن سابقه سوء استفاده جنسی، جسمی یا عاطفی نیز می تواند یک فاکتور خطرزا باشد.

بیشنر بخوانید: هر آنچه که باید در مورد بیماری ام‌ اس بدانید

عوارض سندرم روده تحریک پذیر

یبوست مزمن یا اسهال می‌تواند باعث بواسیر یا همروئید شود. علاوه بر این، IBS با موارد زیر همراه است:

- کیفیت پایین زندگی. بسیاری از افراد دارای IBS متوسط ​​تا شدید، کیفیت پایین زندگی را گزارش می دهند. تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به IBS سه برابر بیشتر از افراد سالم احتمال دارد کار خود را از دست بدهند.

- اختلالات روحی. تجربه علائم IBS می تواند منجر به افسردگی یا اضطراب شود. افسردگی و اضطراب همچنین می تواند IBS را بدتر کند.

پیشگیری از سندرم روده تحریک پذیر

یافتن راه های مقابله با استرس ممکن است به پیشگیری از سندرم روده تحریک پذیر یا کاهش علائم آن کمک کند. در این رابطه سعی کنید موارد زیر را انجام دهید:

- مشاوره. یک مشاور می تواند به شما در یادگیری اصلاح یا تغییر پاسخ های خود به استرس کمک کند. مطالعات نشان داده است كه روان درمانی می‌تواند كاهش علائم قابل توجه و طولانی مدتی را ممکن کند.

- بیوفیدبک. سنسورهای برقی به شما کمک می کنند تا اطلاعات (فیدبک یا بازخورد) در مورد عملکرد بدن خود را دریافت کنید. این بازخورد به شما کمک می‌کند تا بر روی تغییرات ظریف مثل آرامش عضلات خاص تمرکز کنید تا علائم را کاهش دهید.

- تمرین های آرامش بخش پیشرونده. این تمرینات به شما کمک می‌کند عضلات بدن را یک به یک شل کنید. با شل کردن عضلات در پاها شروع کنید، سپس روی آن ها تمرکز کنید تا اجازه دهید همه تنش ها و فشارها از بین برود. ادامه دهید تا زمانی که عضلات بدن شما از جمله عضلات چشم و پوست سر شما آرام و شل شود.

- تمرین ذهن آگاهی. این روش کاهش استرس به شما کمک می‌کند تا لحظه به لحظه تمرکز کنید و نگرانی ها و حواس پرتی ها را رها کنید.

تشخیص سندرم روده تحریک پذیر

هیچ آزمایشی برای تشخیص قطعی IBS وجود ندارد. احتمالاً پزشک شما با بررسی سوابق کامل پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات شروع می‌کند تا سایر شرایط را رد کند. اگر به IBS همراه با اسهال مبتلا باشید، احتمالاً برای بررسی عدم تحمل گلوتن (بیماری سلیاک) آزمایش خواهید داد. پس از رد شرایط دیگر، پزشک شما احتمالاً از یکی از این معیارهای تشخیصی زیر برای تشخیص سندرم روده تحریک پذیر استفاده می‌کند:

- Rome criteria. این معیارها شامل درد و ناراحتی در شکم است که به طور متوسط ​​حداقل یک روز در هفته در سه ماه گذشته به طول بیانجامد و حداقل با دو مورد از این عوامل همراه است: درد و ناراحتی در هنگام دفع مدفوع و دفعات دفع مدفوع یا قوام مدفوع تغییر یافته.

- Manning criteria. این معیارها بر درد تسکین یافته در هنگام عبور مدفوع و داشتن حرکات ناقص روده، مخاط در مدفوع و تغییر در قوام مدفوع تمرکز دارد. هرچه علائم بیشتری داشته باشید، احتمال ابتلا به IBS بیشتر می شود.

- نوع IBS. به منظور درمان، IBS براساس علائم شما به سه نوع تقسیم می‌شود: یبوست - غالب، اسهال - غالب یا مختلط.

پزشک شما احتمالاً علائم و نشانه های جدی و شدیدتر ذکر شده در بالا را هم مدنظر قرار دهد. اگر این علائم را داشته باشید یا اگر درمان اولیه IBS مؤثر نباشد، به احتمال زیاد به آزمایش های اضافی از جمله، سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر، کولونوسکوپی و اشعه ایکس یا سی تی اسکن احتیاج دارید. تست های آزمایشگاهی می تواند شامل موارد زیر باشد:

- تست عدم تحمل لاکتوز

- آزمایش تنفسی برای رشد باکتری

- آندوسکوپی فوقانی

- تست مدفوع

درمان سندرم روده تحریک پذیر

درمان سندرم روده تحریک پذیر بر تسکین علائم تمرکز دارد تا فرد بتواند تا حد امکان زندگی کند. علائم و نشانه های خفیف اغلب با مدیریت استرس و با ایجاد تغییر در رژیم و شیوه زندگی شما قابل کنترل است. پزشک ممکن است به شما توصیه کند که از غذاهای با گاز بالا و گلوتن پرهیز کنید. اگر مشکلات شما متوسط ​​یا شدید باشد، پزشک ممکن است مشاوره را پیشنهاد کند، به خصوص اگر دچار افسردگی هستید یا استرس باعث وخیم تر شدن علائم شما می‌شود.  علاوه بر این، براساس علائم شما ممکن است پزشک داروهایی مانند، مکمل های فیبری، ملین، داروهای ضد اسهال، داروهای آنتی کولینرژیک، ضد افسردگی و داروهای ضد درد تجویز کند. البته داروهای اختصاصی برای IBS نیز وجود دارد.