سندرم یا بیماری کوشینگ زمانی رخ می‌دهد که بدن شما برای مدت طولانی در معرض مقادیر زیادی از هورمون کورتیزول باشد. بیماری کوشینگ، که گاهی اوقات هیپرکورتیزولیسم خوانده می‌شود، ممکن است در اثر استفاده از داروهای خوراکی کورتیکواستروئید ایجاد شود. این وضعیت همچنین می تواند در شرایطی اتفاق بیفتد که بدن شما به تنهایی مقدار زیادی هورمون کورتیزول تولید کند. هورمون کورتیزول بیش از حد می‌تواند برخی از علائم بارز بیماری کوشینگ از جمله، توده چربی بین شانه ها، صورت گرد و ترک های پوستی صورتی یا بنفش رنگ روی پوست شما را ایجاد کند. بیماری کوشینگ همچنین می‌تواند منجر به فشار خون بالا، تحلیل استخوان ها و بعضا دیابت نوع 2 شود. درمان های مربوط به بیماری کوشینگ می‌تواند تولید هورمون کورتیزول بدن را به حالت عادی برگرداند و علائم شما را به طرز چشمگیری بهبود بخشد. هرچه زودتر درمان شروع شود، شانس بهبودی شما بیشتر است.

علائم بیماری کوشینگ

علائم بیماری کوشینگ و نشانه های آن بسته به میزان هورمون کورتیزول اضافی در بدن می‌تواند متفاوت باشد.

علائم و نشانه های شایع بیماری کوشینگ

- افزایش وزن و رسوب بافت چربی، به ویژه در اطراف قسمت میانی و فوقانی پشت، در صورت (صورت ماه مانند) و بین شانه ها (کوهان بوفالو)

- ترک های پوستی صورتی یا بنفش رنگ (استریا) بر روی پوست شکم، ران ها، سینه ها و بازوها

- پوست نازک و شکننده ای که به راحتی کبود می‌شود

- بهبودی کُند نیش حشرات و عفونت ها

- آکنه (جوش)

علائم و نشانه هایی که زنان مبتلا به بیماری کوشینگ ممکن است تجربه کنند

- موهای زاید بدن و صورت ضخیم تر یا نمایان تر (هیرسوتیسم)

- دوره های قاعدگی نامنظم یا عدم قاعدگی

علائم و نشانه هایی که مردان مبتلا به بیماری کوشینگ ممکن است تجربه کنند

- کاهش میل جنسی

- کاهش باروری

- اختلال در نعوظ

علائم و نشانه های دیگری که ممکن است با بیماری کوشینگ بروز کنند

- خستگی شدید

- ضعف عضلانی

- افسردگی، اضطراب و تحریک پذیری

- از دست دادن کنترل عاطفی

- مشکلات شناختی

- فشار خون بالا یا بدتر شده

- سردرد

- افزایش رنگدانه های پوست

- تحلیل استخوان که منجر به شکستگی در طول زمان می‌شود

- در کودکان، اختلال در رشد

در صورت بروز علائمی که نشان دهنده بیماری کوشینگ است، با پزشک خود تماس بگیرید. به خصوص اگر برای درمان بیماری خود مانند آسم، آرتروز یا بیماری التهابی روده از داروهای کورتون دار استفاده می‌کنید.

بیشتر بخوانید: از بیماری بهجت چه می‌دانید؟

علل بیماری کوشینگ

سطح بیش از حد هورمون کورتیزول مسئول بیماری کوشینگ است. هورمون کورتیزول، که در غدد فوق کلیوی تولید می‌شود، نقش های مختلفی را در بدن شما ایفا می‌کند. به عنوان مثال، هورمون کورتیزول به تنظیم فشار خون کمک می‌کند، التهاب را کاهش می‌دهد و کمک می‌کند تا قلب و رگ های خونی شما به طور نرمال کار کنند. هورمون کورتیزول به بدن شما کمک می‌کند تا در برابر استرس پاسخ دهد. همچنین نحوه تبدیل (سوخت و ساز) پروتئین ها، کربوهیدرات ها و چربی های رژیم غذایی شما را به انرژی قابل استفاده تنظیم می‌کند. با این حال، هنگامی که سطح هورمون کورتیزول در بدن شما بیش از حد بالا باشد، ممکن است به بیماری کوشینگ مبتلا شوید. در ذیل به علل بیماری کوشینگ اشاره شده است.

نقش داروهای کورتیکواستروئیدی

بیماری کوشینگ می‌تواند از عللی خارج از بدن شما (بیماری کوشینگ اگزوژن با برون زا) ایجاد شود. یک نمونه استفاده از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی در دوزهای زیاد در مدت زمان طولانی است. این داروها مانند پردنیزون همان تأثیر کورتیزول تولید شده توسط بدن شما را در بدن دارند.

کورتیکواستروئیدهای خوراکی ممکن است برای درمان بیماریهای التهابی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس و آسم لازم باشند. همچنین ممکن است از این داروها برای جلوگیری از رد پیوند عضو استفاده شود. از آنجایی که دوزهای مورد نیاز برای درمان این شرایط اغلب بیشتر از مقدار کورتیزولی است که بدن شما به طور معمول به آن نیاز دارد، ممکن است عوارض جانبی ناشی از کورتیزول اضافی ایجاد شود.

همچنین ممکن است بیماری کوشینگ از کورتیکواستروئیدهای تزریقی ایجاد شود؛ به عنوان مثال، انجام تزریقهای مکرر برای دردهای مفاصل، بورسیت و کمردرد. داروهای استروئیدی استنشاقی (مصرف شده برای آسم) و کرم های پوستی استروئیدی (که برای اختلالات پوستی مانند اگزما استفاده می‌شوند) معمولاً کمتر از کورتیکواستروئیدهای خوراکی باعث بیماری کوشینگ می‌شوند. اما در برخی افراد، این داروها ممکن است باعث بیماری کوشینگ شوند، به خصوص اگر در دوزهای زیاد مصرف شوند.

تولید بیش از حد بدن هورمون کورتیزول توسط بدن

این وضعیت همچنین ممکن است به دلیل تولید بیش از حد بدن هورمون کورتیزول توسط خود بدن (بیماری کوشینگ اندوژن یا درون زا) باشد. در واقع ممکن است در اثر تولید بیش از حد توسط یک یا هر دو غده فوق کلیوی، یا تولید بیش از حد هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) رخ دهد، که به طور عادی تولید هورمون کورتیزول را تنظیم می‌کند.

- تومور غده هیپوفیز (آدنوم هیپوفیز). در این شرایط تومور غیر سرطانی (خوش خیم) غده هیپوفیز که در پایه مغز قرار دارد، مقدار اضافی ACTH تولید می‌کند که به نوبه خود باعث تحریک غدد فوق کلیوی برای ساخت بیشتر کورتیزول می‌شود. این بیماری در زنان بیشتر اتفاق می افتد و شایع ترین شکل بیماری کوشینگ درون زا است.

- یک تومور ترشح کننده ACTH. به ندرت، در این شرایط توموری در اندامی ایجاد می‌شود که به طور طبیعی ACTH تولید نمی‌کند و حال شروع به ترشح بیش از حد این هورمون خواهد کرد و در نتیجه منجر به بیماری کوشینگ می‌شود. این تومورها که می توانند غیر سرطانی (خوش خیم) یا سرطانی (بدخیم) باشند، معمولاً در ریه، لوزالمعده، تیروئید یا تیموس وجود دارند.

- بیماری اولیه غده فوق کلیوی. در برخی افراد، علت بیماری کوشینگ ترشح بیش از حد کورتیزول است که به تحریک ACTH بستگی ندارد و با اختلالات غدد فوق کلیوی همراه است. شایع ترین این اختلالات یک تومور غیر سرطانی قشر فوق کلیوی است که به آن یک آدنوم غدد فوق کلیوی گفته می‌شود. تومورهای سرطانی قشر فوق کلیوی (سرطان کارسینوم غدد فوق کلیوی) نادر است، اما می‌تواند باعث بیماری کوشینگ نیز شود. گاهی اوقات بزرگ شدن خوش خیم و گره ای هر دو غده فوق کلیوی می‌تواند منجر به بیماری کوشینگ شود.

- بیماری کوشینگ خانوادگی. به ندرت، افراد ژنتیک ایجاد تومورها بر روی یک یا چند غده غدد درون ریز خود را به ارث می‌برند که می تواند بر سطح هورمون کورتیزول و ایجاد بیماری کوشینگ موثر باشد.

بیشتر بخوانید: هر آنچه که باید در مورد بیماری ام‌ اس بدانید

عوارض بیماری کوشینگ

بدون درمان، عوارض بیماری کوشینگ ممکن است شامل موارد زیر باشد:

- تحلیل استخوان (پوکی استخوان) که می‌تواند منجر به شکستگی های غیرمعمول استخوانی مانند شکستگی دنده و شکستگی استخوان در پا شود.

- فشار خون بالا

- دیابت نوع 2

- عفونت های مکرر یا غیر معمول

- از دست دادن توده عضلانی و قدرت بدنی

تشخیص بیماری کوشینگ

تشخیص بیماری کوشینگ به ویژه بیماری کوشینگ درون زا مشکل است؛ زیرا همه شرایط علل آن، علائم و نشانه های یکسانی دارند. تشخیص بیماری کوشینگ می‌تواند یک روند طولانی و گسترده باشد. تا زمانی که یک سری مراجعات پزشکی انجام نداده اید، ممکن است پاسخی محکم در مورد وضعیت خود نداشته باشید. پزشک شما به دنبال علائم بیماری کوشینگ، معاینه بدنی را انجام می‌دهد. او ممکن است در صورت بروز علائمی مانند گرد شدن صورت (صورت ماه مانند)، توده ای از بافت چربی بین شانه ها و گردن (کوهان بوفالو) و پوست نازک همراه با کبودی و ترک های پوستی، به بیماری کوشینگ شک کند. اگر مدت طولانی است که از داروهای کورتیکواستروئید استفاده می‌کنید، پزشک ممکن است گمان کند که شما در نتیجه این دارو به بیماری کوشینگ مبتلا شده اید. اگر شما از داروی كورتیكواستروئید استفاده نکرده اید، این آزمایشات تشخیصی می‌تواند علت آن را مشخص كند:

- آزمایش ادرار و خون. این آزمایشات سطح هورمون کورتیزول را در ادرار و خون شما اندازه گیری می‌کنند و نشان می‌دهند که بدن شما کورتیزول بیش از حد تولید می‌کند یا خیر. برای آزمایش ادرار ممکن است از شما خواسته شود ادرار خود را طی یک دوره 24 ساعته جمع کنید. هر دو نمونه ادرار و خون به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند. پزشک ممکن است آزمایش های تخصصی دیگری را نیز انجام دهد که شامل اندازه گیری سطح کورتیزول قبل و بعد از تحریک یا سرکوب بدن با سایر داروهای هورمونی است.

- آزمایش بزاق. سطح کورتیزول به طور معمول در طول روز بالا می‌رود و کاهش می‌یابد. در افراد فاقد بیماری کوشینگ، سطح کورتیزول در عصر به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. با تجزیه و تحلیل میزان کورتیزول از یک نمونه کوچک بزاق جمع آوری شده در اواخر شب، پزشکان می توانند ببینند که آیا سطح کورتیزول خیلی زیاد است یا خیر.

- تست های تصویربرداری. اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا اسکن تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌تواند تصاویری از غدد هیپوفیز و فوق کلیوی شما برای تشخیص ناهنجاری ها، مانند تومورها، فراهم کند.

- نمونه برداری از سینوس پتروزال. این آزمایش می‌تواند به تشخیص اینکه آیا علت بیماری کوشینگ درون زا ریشه در هیپوفیز یا جای دیگری دارد، کمک می‌کند. برای آزمایش، نمونه خون از رگ های سینوس های پتروزال گرفته می‌شود، رگهایی که در غده هیپوفیز قرار دارند. لوله نازکی به ناحیه بالای ران یا کشاله ران شما وارد می‌شود و به سینوس های پتروزال وصل می‌شود. سطح ACTH از سینوس های پتروزال و از یک نمونه خون گرفته شده از ساعد اندازه گیری می‌شود. اگر سطح ACTH در نمونه سینوس بالاتر باشد، مشکل ناشی از هیپوفیز است. اگر سطح ACTH بین سینوس ها و ساعد مشابه باشد، ریشه مشکل در خارج از غده هیپوفیز قرار دارد.

این آزمایشات به پزشک شما در تشخیص بیماری کوشینگ کمک می‌کند و ممکن است در رد سایر شرایط پزشکی با علائم و نشانه های مشابه کمک کند. به عنوان مثال، بیماری تخمدان پلی کیستیک، یک اختلال هورمونی در زنان با تخمدان های بزرگ شده، برخی از علائم مشابه بیماری کوشینگ، مانند رشد بیش از حد مو و دوره های نامنظم قاعدگی را دارد. علائم افسردگی، اختلالات خوردن و الكلیسم نیز می‌توانند تا حدودی از مشابه علائم بیماری كوشینگ باشد.

درمان بیماری کوشینگ

روش های درمان بیماری کوشینگ به منظور کاهش سطح بالای کورتیزول در بدن شما طراحی شده است. بهترین درمان برای شما بستگی به علت این بیماری دارد. گزینه های درمانی عبارتند از:

کاهش مصرف کورتیکواستروئیدها

اگر علت بیماری کوشینگ شما استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید است، پزشک شما ممکن است با کاهش دوز دارو در یک دوره زمانی، ضمن اینکه هنوز هم آسم و ورم مفاصل یا بیماری دیگر شما را به طور کافی کنترل می‌کند علائم و نشانگان بیماری کوشینگ را تحت کنترل خود نگه دارد.

عمل جراحی

اگر علت بیماری کوشینگ تومور باشد، پزشک شما ممکن است برداشت کامل آن با عمل جراحی را توصیه کند. تومورهای هیپوفیز معمولاً توسط یک جراح مغز و اعصاب برداشته می‌شوند، که ممکن است این عمل را از طریق بینی شما انجام دهد. اگر توموری در غدد فوق کلیوی، ریه ها یا لوزالمعده وجود داشته باشد، جراح می‌تواند آن را از طریق یک عمل استاندارد یا در بعضی موارد با استفاده از تکنیک های جراحی با حداقل تهاجم با برش های کوچکتر حذف کند.

پرتو درمانی

اگر جراح نتواند تومور هیپوفیز را کاملاً بردارد، معمولاً پرتودرمانی را همراه با جراحی تجویز می‌کند. علاوه بر این، ممکن است از پرتو درمانی برای افرادی که گزینه مناسبی برای جراحی نیستند استفاده شود.

داروها

هنگامی که عمل جراحی و پرتودرمانی مؤثر نیست، می توان از داروها برای کنترل تولید کورتیزول استفاده کرد. پزشکان ممکن است قبل از عمل دارو درمانی را برای بهبود علائم و به حداقل رساندن خطر جراحی توصیه کنند. البته درمان پزشکی ممکن است تمام علائم بیماری را به طور کامل بهبود ندهد.