در این مقاله می‌خواهیم شما را با یکی از پرخاصیت ترین دانه ها یعنی دانه چیا آشنا کنیم. در طول قرن ها قبایل مایا و آزتک ها در رژیم غذایی اصلی خود از دانه چیا استفاده می‌کردند. امروزه نیز این دانه به خاطر خواص و ارزش غذایی فراوان در آشپزی به کار برده می‌شود و توجه بسیاری از افرادی که از فواید آن آگاهی یافته اند را به خود جلب کرده است. چرا که این دانه سرشار از مواد مغذی و آنتی اکسیدان ها است.

از دانه چیا چه می‌دانیم؟

چیا گیاهی علفی، یک ساله و از تیره نعناعیان می‌باشد. این گیاه به صورت بومی در آمریکای مرکزی می‌روید. خود گیاه کاربرد تزیینی دارد اما دانه های آن به خاطر داشتن خواص فراوان برای سلامتی مصرف خوراکی دارند. دانه های گیاه چیا بیضی شکل و کوچک هستند و دارای قطری حدود یک میلی‌متر هستند. این دانه ها به رنگ های سیاه، قهوه ای، خاکستری، سیاه و سفید، سفید و لکه لکه می‌باشند. اگر دانه های چیا را در آب بریزید می‌توانند تا حدود دوازده برابر وزن خودشان آب جذب کنند. اگرچه دانه چیا با تخم شربتی و دانه ریحان متفاوت است اما در ایران این سه باهم اشتباه گرفته می‌شوند.

ترکیبات دانه چیا

دانه چیا منبع غنی از ترکیبات و چربی های اشباع نشده بخصوص اسیدهای چرب امگا 3 می‌باشد. پروفیل چربی دانه چیا دارای 60 درصد امگا 3 می‌باشد که یکی از منابع گیاهی غنی از اسیدهای چرب است. دانه چیا دارای آلفا لینولنیک اسید است که می تواند موجب کاهش التهاب، کاهش کلسترول بد شود و به افزایش عملکرد شناختی کمک کند. دانه چیا منبع سرشار از فیبر است. فیبر موجود در چیا به عملکرد روده ها و کاهش التهاب کمک می‌کند. دانه چیا سرشار از آنتی اکسیدان است و بدن را در برابر رادیکال های آزاد پیر شدن و ابتلا به انواع سرطان ها محافظت می‌کنند. این دانه سرشار از مواد معدنی است به طوری که دو قاشق غذا خوری از آن حاوی 35 درصد از مصرف روزانه فسفر، 18 درصد کلسیم، 50 درصد منگنز، 24 درصد منیزیم می‌باشد. این مواد مغذی، در کنترل وزن و فشار خون، حفظ سلامت بدن، سوخت و ساز سلولی و انرژی زایی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار اند.

خواص دانه چیا

دانه چیا با داشتن ترکیبات مفید و ضروری بدن اعم از اسیدهای چرب امگا 3، انواع انتی اکسیدان ها و ترکیبات و مواد معدنی ضروری برای بدن، می‌تواند نقش بسزایی در حفظ سلامت بدن داشته باشد. تحقیقات انجام شده بر روی دانه های گیاه چیا نشان می‌دهند که گنجاندن این دانه ها در رژیم غذایی تضمین کننده سلامت بدن هستند. در این مقاله به برخی از مهم ترین خواص دانه چیا برای سلامتی می‌پردازیم.

دانه چیا جایگزینی برای تخم مرغ

هنگامی که دانه های چیا را در آب می‌ریزیم پوست این دانه با جذب آب متورم می شود و یک حالت ژله ای در اطراف آن ایجاد می کند. از این به بعد می‌توانید از دانه چیا به جای تخم مرغ استفاده کنید تا کلسترول خون خود را کاهش دهید. می‌توانید با افزودن دانه چیا به کیک و کلوچه ها آن‌ها را از نظر غذایی مقوی تر کنید. اگر می خواهید دانه چیا را جایگزین تخم مرغ کنید، یک قاشق غذا خوری دانه چیا را در آب بریزید و بعد از 15 دقیقه مصرف کنید.

دانه چیا و رفع اختلال در سوخت و ساز چربی ها

مطابق با تحقیقاتی که متخصصان تغذیه انجام داده اند، دانه چیا با داشتن اسیدهای چرب امگا 3 می‌تواند موجب کاهش تری گلیسیرید و کلسترول بد خون شود و موجب افزایش اچ دی ال یا کلسترول خوب در خون شود. همچنین این تحقیقات به اثبات رسانده اند که وقتی دانه چیا با دیگر منابع چربی از جمله روغن ذرت جایگزین شود می‌تواند موجب کاهش تری گلیسیرید شود و در نتیجه مانع چاق شدن قسمت مرکزی بدن انسان می‌شود.

دانه چیا و تقویت استخوان ها و دندان ها

از آنجا که دانه چیا سرشار از کلسیم و فسفر و بعضی از مواد معدنی مفید است. می‌توان گفت که این دانه می‌تواند تأثیر بسزایی در سلامت استخوان ها و دندان ها داشته باشد. با خوردن مواد غذایی ارگانیک و سالم مانند دانه چیا می‌توان از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کرد. با مصرف دانه چیا می توانید 27 درصد از مقدار فسفر مورد نیاز بدن خود را تأمین کنید. این دانه سرشار از منگنز می‌باشد و مصرف تنها یک وعده از دانه چیا می‌تواند 28 درصد از منگنزی که برای سلامت استخوان های شما مورد نیاز است را تأمین کند.

دانه چیا و تنظیم قند خون

دانه چیا می‌تواند انسولین خون را تنظیم کند و در کنترل قند خون نقش بسزایی ایفا کند. تحقیقات نشان می‌دهند که دانه چیا می‌تواند موجب کاهش مقاومت نسبت به انسولین شود. و موجب کاهش مقدار غیر عادی انسولین در خون شود.

دانه چیا و سلامت قلب

با مصرف دانه چیا می‌توانید کلسترول خوب را در بدن خود افزایش دهید. در این شرایط طبیعی است که سلامت قلبتان نیز تضمین می‌شود. پس اگر می‌خواهید قلبتان سالم بماند لازم است که این دانه مغذی را حتماً در رژیم غذاییتان بگنجانید.

دانه چیا و درمان علائم دیابت نوع ۲

پژوهش ها نشان داده اند که با مصرف میزان مشخصی از دانه چیا می‌توان علائم دیابت نوع 2 را کاهش داد. این اثر دانه چیا بر دیابت نوع 2 توسط یک پژوهش به اثبات رسیده است‌. طی این مطالعه که بر روی 20 بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 انجام شد، نشان داد که این بیماران با خوردن 37 گرم دانه چیا در طول 12 هفته، بهبودی در بعضی از علائم این بیماری را نشان دادند. برای مثال افت فشار خون در آن‌ها مشاهده و ثبت شد و قند خون در آن‌ها نیز به مقدار کمی کاهش یافت. اگرچه این افت قند خون به مقدار قابل توجهی نبود، اما می‌تواند کمک کننده و مفید واقع شود. از آنجا که این دانه منبع غنی فیبر است می‌تواند به کاهش قند خون کمک کند. با این وجود این مسئله هنوز هم نیازمند یک مطالعه جامع و کامل است تا به نتیجه قطعی برسد و نتایج آن به طور کامل به اثبات برسد. از آن‌جا که این دانه ها به تسهیل فرایند هضم کمک می کنند می توانند برای درمان علائم دیابت نیز کارساز باشند. همانطور که میدانیم اثرات دیابت نوع 2 در بدن بسیار زیان آور هستند، بنابراین بهترین گزینه، پیشگیری از این بیماری است.

دانه چیا و سلامت متابولیک بدن

داشتن فشار خون و مقدار کلسترول بالا برای سلامت انسان بسیار خطرناک است اما با مصرف دانه چیا که سرشار از امگا 3، فیبر و پروتئین هستند می‌توان میزان کلسترول بد خون را کاهش و کلسترول خوب را افزایش داد. از آنجا که تأثیر دانه چیا بر روی فشار خون زیاد نیست، برای تأثیر بیشتر باید با غذاهای سالم دیگر مصرف شود. کاهش خطرات ناشی از کلسترول بد و فشار خون بالا با مصرف دانه های چیا می تواند امکان پذیر باشد. اما بهبودی کامل یا درمان بدون وجود داروها و سایر مواد غذایی مفید ممکن نخواهد بود. تحقیقات دیگری نشان داده اند که مصرف دانه چیا تأثیری بر کاهش میزان کلسترول و فشار خون، ندارد. پس نباید تنها به مصرف این دانه ها بسنده کرد.

دانه چیا و افزایش انرژی

هنگامی که چیزی می خورید، مخصوصاً وقتی می‌خواهید روزتان را آغاز کنید و شروع به صبحانه خوردن می‌کنید، تنها هدف شما بدون شک تأمین انرژی بدنتان برای انجام درست فعالیت روزانه تان است. از آنجا که دانه های چیا دارای ویتامین B، نیاسین و تیامین هستند و می‌توانند مواد غذایی خورده شده را به انرژی تبدیل کنند می‌توانید با اضافه کردن این دانه ها به صبحانه تان انرژی خود را در طول روز افزایش دهید. این دانه ها نیز برای کمک به عملکرد سیستم عصبی و مغز نیز بسیار مفید اند.

بیشتر بخوانید: معرفی ویتامین های گروه B و بررسی تاثیرات آن

دانه چیا و افزایش مقدار آهن دریافتی بدن

همه انسان ها برای رسیدن اکسیژن به کلیه قسمت های بدنشان، به آهن نیازمند اند. رساندن آهن به همه سلول های بدن آسان است. برای این کار می‌توانید روزانه مقدار دو قاشق غذاخوری از دانه چیا را بخورید، این مقدار اندک می تواند 12 درصد از آهن مورد نیاز بدنتان را تأمین کند. مصرف صحیح آهن می‌تواند موجب تولید گلبول های قرمز و در نتیجه اکسیژن رسانی به تمامی سلول های بدنتان شود.

دانه چیا و افزایش جذب ویتامین E

دانه چیا حاوی ویتامین E می‌باشد که وجود این ویتامین برای پوست بسیار اهمیت دارد. اگر به طور روزانه دانه چیا را در رژیم غذایی خود مصرف کنید، توانایی بدن شما در جذب ویتامین E افزایش می‌یابد. زیرا این دانه ها دارای سلنیوم می‌باشند که به جذب ویتامین E کمک می‌کنند. سلنیوم می‌تواند همانند نوعی آنتی اکسیدان عمل کند. 28 گرم از دانه های چیا حاوی 15 میکروگرم سلنیوم است. با مصرف این دانه های کوچک می توانید بدنتان را در برابر رادیکال های آزاد، محافظت کنید. اما نمی‌توانید صرفاً به مصرف این دانه ها تکیه کنید.

دانه چیا و افزایش عملکرد اعصاب

دانه چیا سرشار از منیزیم و مس می‌باشد که مواد مغذی مهمی برای سلامت سیستم عصبی انسان می‌باشند. این دو ماده معدنی سلامت سیستم عصبی را تضمین می‌کنند و می توانند به عملکرد صحیح آن کمک کنند. وجود این دو ماده معدنی، همچنین برای تقویت سوخت و ساز و متابولیسم سلولی در زمان تشکیل گلبول های قرمز، ضروری است. در مقدار 28 گرم از دانه چیا حدوداً مقدار 98 میلی گرم منیزیم وجود دارد، در حالی که مقدار مس موجود در این دانه ها نسبتاً کم است و در حدود 0/3 میلی گرم می‌باشد.

دانه چیا برای زیبایی پوست

یکی از خواص دانه چیا تأثیر آن بر زیبایی و پوست است‌. امگا 3 که خواص زیبایی و بهداشتی آن به اثبات رسیده است به مقدار فراوانی در دانه های چیا یافت می‌شود. این اسید چرب یکی از مهم ترین ترکیبات مورد نیاز برای سلامت پوست است. سعی کنید دانه های چیا را با ماهی های چرب مصرف کنید زیرا این دو ماده غذایی دو نوع متفاوت از اسیدهای چرب را دارا هستند. امگا ۳ نه تنها برای سلامت پوست و مو و زیبایی موثر است بلکه می‌تواند موجب کاهش افسردگی در انسان شود و درنتیجه موجب کاهش فشار بر پوست و مانع از ایجاد چروک و آکنه بر روی پوست شود. آنتی اکسیدان های موجود در دانه های چیا نیز برای سلامتی، نرمی و لطافت پوست بسیار مفید اند. رادیکال های آزاد می‌توانند موجب آسیب پوست و بروز آکنه، لک و علائم پیری مانند چین چروک شوند اما مصرف دانه های چیا می تواند مانع از فعالیت رادیکال های آزاد شوند و از این طریق سلامت شما را تضمین کنند. از آنجا که سطح انسولین نیز می‌تواند بر روی پوست تأثیر منفی بگذارد، خوردن دانه های چیا می‌تواند به ثبات انسولین خون کمک کند و آرامش حاصل از تعادل قند خون و میزان فیبر موجود در این دانه می تواند موجب شادابی پوست شما شود.

دانه چیا و مبارزه با علائم پیری

دانه چیا به علت دارا بودن مقادیر زیادی از روی می‌تواند در عین مبارزه با التهاب، پوستی صاف و با طراوت به شما دهد. یکی از مهم‌ترین مواد معدنی برای جلوگیری از بروز نشانه های پیری، روی است. خبر مسرت بخش این است که دانه چیا دارای مقدار فراوانی روی می‌باشد و با خوردن این دانه پوست شما می تواند طراوت و شادابی خود را حفظ کند. کلاژن که یکی از پروتئین هایی است که برای شادابی و جوانی پوست ضروری است، در دانه های چیا یافت می‌شود. پروتئین های موجود در دانه چیا آسان تر جذب می‌شوند. بنابراین اگر این دانه را در رژیم غذایی خود بگنجانید بدنتان فرصت بیشتری برای جذب کلاژن خواهد داشت. بنابراین پوست سفت و جوان و شاداب تری خواهید داشت.

دانه چیا و کنترل وزن بدن

دانه های چیا نمی‌توانند به شما در از دست دادن وزن کمک کنند. زیرا هیچ مطالعه و پژوهشی این مورد را اثبات نکرده است. اما می‌توانند در کنترل وزن و داشتن وزن متعادل به شما کمک کنند. فیبر موجود در دانه های چیا محلول است بنابراین با خوردن دانه های چیا احساس می‌کنید که معده تان پر است و حس سیری به شما دست می‌دهد. به همین دلیل موجب می‌شود تا از خوردن غذاهای زیاد به ویژه در هنگام شب خود داری کنید. بنابراین می‌توانید با افزودن مقداری دانه چیا به غذاهای مورد علاقه تان تمایل به خوردن بیش از حد غذا را در خود کنترل کنید. فقط یادتان باشد که از مصرف بیش از حد دانه های چیا بپرهیزید زیرا فیبر زیاد می‌تواند برای معده تان مشکل ساز شود.

قابلیت هضم دانه چیا

دانه چیا به راحتی هضم می‌شود و برعکس دانه کتان که همانند دانه چیا منبع غنی از مواد مغذی اسیدهای چرب و مواد معدنی است، ضرورتی ندارد که برای جذب مواد مغذی، آن را آسیاب کنید.

بیشتر بخوانید: ریز مغذی‌ها و نقش آن‌ها در مبارزه با پیری

مضرات دانه چیا و اثرات جانبی دانه چیا

هر چیزی می تواند هم دارای خواص و ویژگی های خوب و هم بد باشد. دانه چیا نیز از این واقعیت مستثنی نیست. دانه چیا علاوه بر داشتن ترکیبات مواد معدنی و مغذی فراوان اگر درست مورد مصرف قرار نگیرد می‌تواند برای بدن مضر باشد. پس بهتر است از مصرف بی رویه آن خود داری کنید، زیرا عوارض زیانباری به دنبال خواهد داشت. عوارضی مانند: خونریزی، کسانی که تحت درمان با داروهای رقیق کننده خون هستند، نباید این دانه ها را مصرف کنند. امگا ۳ موجود در این دانه ها نیز موجب رقیق تر شدن خون می‌شود اگر بدن بیش از اندازه رقیق کننده خون دریافت کند ممکن است دچار خون ریزی داخلی شود. پس بهتر است برای مصرف این دانه با پزشک در این زمینه مشورت شود. مصرف بیش از اندازه دانه چیا به علت داشتن فیبر فراوان ممکن است موجب بروز مشکلات گوارشی از جمله اسهال و نفخ شود. دانه های چیا می توانند حساسیت زا باشند و موجب علائمی نظیر راش های پوستی، آبریزش بینی، استفراغ و مشکلات تنفسی شوند. مواظب باشید که گیاهان شبیه به دانه چیا مانند آویشن را به صورت هم زمان مصرف نکنید زیرا ممکن است باعث بروز آلرژی شوند. همچنین یک نوع ماده شیمیایی در دانه چیا موجود است که می تواند برای بعضی از افراد موجب اعتیاد و وابستگی به این دانه شود. این اثر فقط در برخی افراد حساس می‌تواند رخ دهد. مصرف دانه چیا می‌تواند در برخی افراد سبب بروز نفخ شود. اگر دانه های چیا را به صورت ارگانیک تهیه نکنید می‌توانند برایتان مسمومیت ایجاد کنند زیرا ممکن است زمان کشت به آن‌ها سموم و آفت کش زده شده باشند. اگر در حال مصرف دانه چیا هستید بهتر است از مکمل ویتامین B17 خود داری کنید، زیرا دانه چیا خود منبع ویتامین B17 است و با این کار موجب خطر اُور دووز این ویتامین خواهید شد.

بیشتر بخوانید: ویتامین B17 و درستی و نادرستی ویتامین B17 در درمان سرطان

هشدارها در رابطه با برخی داروها

کسانی که تحت درمان با داروهای خاص برای فشار خون یا دیابت هستند، نباید بدون رعایت نکات محتاطانه و مشورت با پزشک معالج خود، این دانه را مصرف کنند. از آنجا که دانه چیا سبب کاهش فشار خون و رقیق شدن خون می‌شود قبل از مصرف اطمینان حاصل کنید که برایتان مشکلی به وجود نیاورد. دانه های چیا فشار خون را پایین می‌آورند، بنابراین اگر فشار خون پایینی دارید برای مصرف چیا حتماً با پزشک معالج مشورت کنید.

نکاتی درمورد دانه چیا

هنگام خریدن دانه چیا دقت کنید که حتماً این دانه ها به صورت ارگانیک کشت شده باشند.خوردن این دانه را با مقدار کم آغاز کنید اگر هیچ مشکلی اعم از اسهال، استفراغ، نفخ و آلرژی ایجاد نکردند می توانید مقدار مصرف را بیشتر کنید. گاهی ممکن است هیچ علائمی در خارج بدن خود احساس نکنید اما حالت گیجی به شما دست دهد که این به خاطر افت فشار خون حاصل از مصرف دانه چیا است. برخی افراد به علت دریافت اندک فیبر در رژیم غذایی ممکن است با خوردن دانه چیا دچار علائم مشکلات گوارشی شوند، پس بهتر است مصرف چیا را با مقدار کم آغاز کنید، در صورت بروز علائم و آلرژی ها از مصرف آن خود داری کنید.