بیماری پوکی استخوان (Osteoporosis) باعث ضعف و شکنندگی استخوان ها می شود، آنقدر شکننده که سقوط  فرد بیمار و یا حتی فشارهای خفیف مانند خم شدن یا سرفه می تواند باعث شکستگی شود. شکستگی های مربوط به پوکی استخوان بیشتر در استخوان لگن، مچ دست یا ستون فقرات رخ میدهد. استخوان بافت زنده ای است که مدام در حال تجزیه شدن و جایگزینی است. در این شرایط، بیماری پوکی استخوان وقتی بروز می کند که ایجاد استخوان جدید با از بین رفتن استخوان فرسوده و قدیمی همگام نباشد. پوکی استخوان زنان و مردان از همه نژادها را تحت تأثیر قرار می دهد. اما زنان سفید پوست و آسیایی، به ویژه زنان مسنی که یائسگی را پشت سر می گذارند، بیشترین احتمال خطر را دارند. داروها، رژیم غذایی سالم و ورزش تحمل وزن، می توانند به جلوگیری از تحلیل استخوان یا تقویت استخوانهای ضعیف قبلی کمک کنند.

علائم پوکی استخوان

به طور معمول هیچ علائمی در مراحل اولیه تحلیل استخوان وجود ندارد. اما زمانی که استخوانهای شما در اثر پوکی استخوان ضعیف شد، ممکن است شما علائم و نشانه هایی داشته باشید، که عبارتند از:

- کمردرد، ناشی از شکستگی یا افتادگی مهره ها

- از دست دادن قد (تحلیل قد) به مرور زمان

- حالت خمیده پشت

- شکستن استخوانی، خیلی راحت تر از حد انتظار

اگر در دوران یائسگی زودرس هستید و یا در مدت چندین ماه داروهای کورتیکواستروئید مصرف کردید و یا اگر هریک از والدین شما دچار شکستگی لگن شده باشند؛ بهتر است برای شناسایی علائم پوکی استخوان در خود با پزشک صحبت کنید.

بیشتر بخوانید: کلسیم؛ مهم ترین عنصر معدنی در ساختمان بدن

علل پوکی استخوان

به منظور بررسی علل پوکی استخوان، می توان گفت که استخوانهای شما در حالت تجدید مداوم هستند، استخوان جدید ساخته شده و استخوان های قدیمی تجزیه می شوند. هنگامی که جوان هستید، بدن شما سریعتر از آنکه استخوان قدیمی را تجزیه کند، استخوان جدید ایجاد می کند و توده استخوانی شما افزایش می یابد. پس از اوایل دهه 20 زندگی این روند کند می شود و بیشتر افراد تا سن 30 سالگی به پیک توده استخوان خود می رسند. با افزایش سن، توده استخوان سریعتر تجزیه می شود تا ایجاد شود. احتمال ابتلا به پوکی استخوان احتمالاً به میزان توده استخوانی که در جوانی به دست آورده اید بستگی دارد. داشتن پیک توده استخوان تا حدودی ارثی است. هرچه پیک توده استخوانی شما بیشتر باشد، استخوان بیشتری به صورت ذخیره دارید و با افزایش سن احتمال ابتلا به پوکی استخوان نیز کمتر در شما است.

فاکتورهای خطر پوکی استخوان

تعدادی از فاکتورها می توانند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند، از جمله سن، نژاد، انتخاب سبک زندگی و شرایط و معالجات پزشکی. در ذیل به جزئیات تمامی فاکتورهای خطر پوکی استخوان اشاره شده است.

خطرات غیرقابل تغییر

برخی از فاکتورهای خطر پوکی استخوان خارج از کنترل شما هستند، از جمله:

- جنس شما. زنان نسبت به مردان به احتمال بیشتری به پوکی استخوان مبتلا می شوند.

- سن. هر چه سن شما بیشتر شود، خطر ابتلا به پوکی استخوان بیشتر می شود.

- نژاد. اگر سفید پوست هستید یا از نژاد آسیایی هستید، بیشترین خطر ابتلا به پوکی استخوان را دارید.

- سابقه خانوادگی. داشتن والدین یا خواهر و برادر با پوکی استخوان، شما را در معرض خطر بیشتری قرار می دهد، به خصوص اگر هریک از والدین شما دچار شکستگی لگن شده باشند.

- اندازه قالب بدن. آقایان و زنانی که دارای قالبهای بدن کوچکی هستند، احتمال خطر بیشتری دارند زیرا ممکن است با افزایش سن توده استخوانی کمتری داشته باشند.

سطوح هورمون

پوکی استخوان در افرادی که هورمونهای خاصی در بدنشان بیش از حد وجود دارد بسیار شایع است. مثال ها عبارتند از:

- هورمون های جنسی. کاهش سطح هورمون جنسی در افراد، گرایش به تضعیف استخوان ها دارد. کاهش سطح استروژن در زنان در یائسگی یکی از مهمترین فاکتورهای خطر پوکی استخوان است. در مردان با افزایش سن، به تدریج میزان تستوسترون کاهش می یابد. درمان سرطان پروستات که باعث کاهش سطح تستوسترون در مردان و درمان سرطان سینه که باعث کاهش سطح استروژن در خانم ها می شود، احتمالاً باعث تسریع تحلیل استخوان می شود.

- مشکلات تیروئید. ترشح بیش از حد هورمون تیروئید می تواند باعث تحلیل استخوان شود. این شرایط ممکن است زمانی رخ دهد که تیروئید شما بیش فعال باشد و یا اگر داروی هورمون تیروئید زیادی برای کم کاری تیروئید مصرف می کنید.

- غدد دیگر. بروز پوکی استخوان همچنین با ترشح هورمون بیش از حد غدد پاراتیروئید و فوق کلیوی همراه بوده است.

فاکتورهای رژیم غذایی

پوکی استخوان به احتمال زیاد در افراد زیر شایع تر است:

- کلسیم کمی مصرف می کنند. کمبود کلسیم مداوم، در ایجاد پوکی استخوان نقش دارد. کمبود کلسیم باعث کاهش تراکم استخوان، تحلیل زودرس استخوان و افزایش خطر شکستگی می شود.

- دارای اختلالات خوردن. محدود کردن شدید مصرف مواد غذایی و کمبود وزن باعث ضعف استخوان در زنان و مردان می شود.

- با سابقه جراحی دستگاه گوارش. جراحی برای کاهش اندازه معده یا برداشتن بخشی از روده، میزان سطح موجود برای جذب مواد مغذی از جمله کلسیم را محدود می کند. این جراحی ها شامل مواردی هستند که برای کاهش وزن و سایر اختلالات دستگاه گوارش به شما کمک می کنند.

استروئیدها و سایر داروها

استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی یا تزریقی، مانند پردنیزون و کورتیزون، در روند بازسازی استخوان دخالت دارد. پوکی استخوان همچنین با داروهای مورد استفاده در مبارزه یا پیشگیری از بیماری هایی مانند تشنج، رفلاکس معده، سرطان و رد پیوند مرتبط بوده است.

شرایط پزشکی

خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که مشکلات پزشکی خاصی از جمله بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده، بیماری کبد یا کلیه، سرطان، لوپوس، مولتیپل میلوما و روماتیسم مفصلی دارند، بیشتر است.

انتخاب سبک زندگی

برخی از عادات بد می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد. مانند:

- شیوه زندگی کم تحرک. افرادی که زمان زیادی را در حالت نشستن می گذرانند، خطر ابتلا به پوکی استخوان در آنها بیشتر از افرادی است که فعال تر هستند. هرگونه ورزش تحمل وزن و فعالیت هایی که باعث تقویت تعادل و وضعیت خوب بدن می شود، برای استخوان های شما مفید است. اما راه رفتن، دویدن، پریدن، رقصیدن و وزنه برداری به طور ویژه ای مفید هستند.

- مصرف زیاد الکل. مصرف معمول بیش از دو نوبت الکل در روز خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد.

- مصرف دخانیات. نقش دقیق دخانیات در پوکی استخوان مشخص نیست، اما نشان داده شده است که مصرف دخانیات در ضعیف شدن استخوان ها دخالت دارد.

بیشتر بخوانید: معرفی ویتامین D و بررسی تاثیرات آن در بدن انسان

عوارض پوکی استخوان

شکستگی استخوان ها، به ویژه در ستون فقرات یا لگن، از جدی ترین عوارض پوکی استخوان است. شکستگی های لگن اغلب در اثر تحلی ایجاد می شود و می تواند منجر به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در سال اول پس از آسیب شود. در بعضی موارد، شکستگی ستون فقرات حتی اگر از جایی نیافتید، ممکن است رخ دهد. استخوانهایی که ستون فقرات شما را تشکیل می دهند (مهره ها)، می توانند تا حد خرد شدن ضعیف شوند و این می تواند منجر به کمردرد، تحلیل قد و حالت خمیدگی به سمت جلو شود.

پیشگیری از پوکی استخوان

تغذیه مناسب و ورزش منظم برای سالم نگه داشتن استخوان های شما در طول زندگی و پیشگیری از پوکی استخوان ضروری است. پروتئین یکی از ساختمان های استخوانی است. با این حال، شواهد متناقضی در مورد تأثیر مصرف پروتئین در تراکم استخوان وجود دارد. بیشتر افراد پروتئین زیادی را در رژیمهای غذایی خود دریافت می کنند، اما برخی از آن ها چنین نمی کنند. گیاهخواران می توانند پروتئین کافی در رژیم غذایی دریافت کنند اگر به طور عمده به دنبال منابع مناسبی مانند سویا، آجیل، حبوبات و لبنیات و تخم مرغ باشند. کمبود وزن احتمال تحلیل و شکستگی استخوان را افزایش می دهد. اکنون شناخته شده است که وزن بیش از حد خطر شکستگی در بازو و مچ شما را افزایش می دهد. به همین ترتیب، حفظ وزن مناسب برای سلامتی استخوان ها نیز مناسب است. زنان و مردان بین 18 تا 50 سال نیاز به 1000 میلی گرم کلسیم در روز دارند. این مقدار روزانه وقتی زنان 50 ساله می شوند و مردان 70 ساله می شوند، به 1200 میلی گرم افزایش می یابد. اگر در دریافت مقدار کافی کلسیم از رژیم غذایی خود مشکل دارید، مصرف مکمل های کلسیم را در نظر بگیرید. با این حال، مصرف کلسیم بیش از حد با بروز سنگ کلیه مرتبط است. ویتامین D توانایی بدن در جذب کلسیم را بهبود می بخشد و سلامت استخوان را نیز از راه های دیگر بهبود می بخشد. افراد می توانند مقداری از ویتامین D خود را از نور خورشید دریافت کنند، اما اگر مدام در خانه هستید و یا اگر مرتباً از ضد آفتاب استفاده می کنید و از خورشید دوری می کنید، ممکن است خورشید منبع خوبی برای شما نباشد. برای دریافت ویتامین D کافی برای حفظ سلامت استخوان، توصیه می شود بزرگسالان در سنین 51 تا 70 سال روزانه 600 واحد بین المللی (IU) و 800 IU بعد از سن 70 سالگی، از طریق مواد غذایی یا مکمل ها دریافت کنند. ورزش می تواند به شما در ساخت استخوان های قوی و کند شدن تحلیل استخوان کمک کند. البته اگر در سن جوانی به طور منظم ورزش کنید و به ورزش خود ادامه دهید، بیشترین مزایا را خواهید داشت.

تشخیص و درمان پوکی استخوان

به منظور تشخیص پوکی استخوان، تراکم استخوان شما را می توان با دستگاهی که از اشعه X کمی استفاده می کند، برای تعیین میزان ماده معدنی در استخوان های شما اندازه گیری کرد. در طول این آزمایش بدون درد، یک اسکنر از بدن شما در حالتی که دراز کشیده اید عبور می کند. در بیشتر موارد، فقط چند استخوان بررسی می شود، معمولاً در لگن و ستون فقرات. توصیه های درمانی غالباً براساس تخمین خطر احتمال شکستن استخوان در 10 سال آینده با استفاده از اطلاعاتی مانند آزمایش تراکم استخوان انجام می شود. اگر خطر شما زیاد نیست، ممکن است درمان پوکی استخوان شامل دارو نباشد و در عوض ممکن است بر اصلاح عوامل خطر تحلیل و افت استخوان متمرکز شود.

بیس فسفونات ها

برای آقایان و خانمهایی که بیشتر در معرض خطر شکستگی قرار دارند، بیشترین تجویز داروهای پوکی استخوان، بیس فسفونات ها هستند.

داروهای آنتی بادی مونوکلونال

در مقایسه با بیس فسفوناتها، دنوزوماب (Prolia ، Xgeva) نتایج تراکم استخوانی مشابه یا بهتری ایجاد می کند و احتمال بروز انواع شکستگی ها را کاهش می دهد. دنوزوماب از طریق تزریق زیر پوستی هر شش ماه تجویز می شود.

درمان مرتبط با هورمون

مصرف استروژن، به ویژه بلافاصله پس از یائسگی، می تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. اما استروژن درمانی می تواند خطر لخته شدن خون، سرطان آندومتر، سرطان پستان و احتمالاً بیماری قلبی را افزایش دهد. رالوکسیفن (Evista) از اثرات مفید استروژن بر تراکم استخوان در زنان یائسه، بدون برخی از خطرات مرتبط با استروژن تقلید می کند.

داروهای سازنده استخوان

اگر نمی توانید درمانهای متداول پوکی استخوان را تحمل کنید و یا اگر درمانها به اندازه کافی خوب کار نکنند، پزشک ممکن است داروهای سازنده استخوان مانند تریپاراتید، ابالوپاراتید و روموزوزوماب را تجویز کند. شواهد محدودی وجود دارد مبنی بر اینکه برخی مکمل های خاص مانند ویتامین K-2 و سویا می توانند به کاهش خطر شکستگی در پوکی استخوان کمک کنند، اما مطالعات بیشتری برای اثبات فواید و تعیین خطرات لازم است.

سبک زندگی و درمان های خانگی برای پوکی استخوان

این پیشنهادات ممکن است به کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان یا شکستن استخوان ها کمک کند:

- سیگار نکشید. سیگار کشیدن باعث افزایش تحلیل استخوان و احتمال شکستگی می شود.

- از مصرف الکل زیاد خودداری کنید. مصرف بیش از حد الکل در روز ممکن است امکان تشکیل استخوان را کاهش دهد. اثر الکل همچنین می تواند خطر تحلیل را افزایش دهد.

- سعی کنید، نیافتید. کفش های پاشنه کوتاه بپوشید و خانه خود را از نظر سطوح لغزنده که ممکن است باعث افتادن شما شوند، بررسی کنید.

اگر نتیجه آزمایش تراکم استخوان شما بسیار غیرطبیعی است یا مشکلات پیچیده سلامتی دیگری نیز دارید، می توانید برای تشخیص پوکی استخوان و بررسی دقیق تر، به پزشک متخصص در اختلالات متابولیک (غدد درون ریز) یا پزشک متخصص در زمینه بیماری های مفاصل، ماهیچه ها یا استخوان ها (روماتولوژیست) مراجعه کنید.