دیابت (Diabetes) یک بیماری مزمن است و زمانی رخ می دهد که بدن انسان قادر به استفاده از انسولین تولید شده به وسیله‌ی پانکراس نیست یا پانکراس توانایی تولید انسولین کافی را ندارد.به عبارت ساده تر بدن قادر نیست قند مصرف شده را به صورت انرژی بسوزاند.در نتیجه گلوکز در خون تجمع پیدا کرده یا در اصطلاح قند خون افزایش می یابد.

انواع دیابت

دیابت به صورت کلی سه نوع است.

دیابت نوع اول

انسولین تولید شده در بدن بیمارانی که به این نوع دیابت مبتلا هستند به قدری کم است که برای ادامه ی حیات نیاز به تزریق منظم انسولین دارند.این نوع دیابت بیشتر در کودکان دیده می شود و از نظر میزان فراوانی حدود 5 الی 10 درصد از مبتلایان را به خود اختصاص می دهد.

دیابت نوع دوم

بیماران مبتلا به این نوع دیابت قادر نیستند به درستی از انسولین تولید شده در بدن خود استفاده کنند در نتیجه بدن قادر است انسولین را تولید کند اما سلول ها به انسولین تولید شده پاسخ نمی دهند.

این نوع دیابت را می توان با دارو و گاهی تزریق انسولین و تغییر سبک زندگی و عادات غذایی به خوبی کنترل کرد.

دیابت نوع سوم

دیابتی است که در دوران بارداری رخ می دهد و در اغلب موارد پس از گذشت این دوران از بین می‌رود.

البته لازم به ذکر است که نوع دیگری از دیابت وجود دارد که همراه با مبتلا شدن به سایر بیماری ها مانند بیماری های مربوط به غدد یا لوزالمعده و یا تالاسمی در فرد بروز پیدا می‌کنند.

بیشتر بخوانید: قند خون بالا چه تاثیری بر سلامت افراد دارد

تشخیص انواع دیابت

دیابت نوع اول:

به خاطر وجود علائم شدید این بیماری در مدت کوتاهی پس از ابتلا به راحتی قابل تشخیص است. علائم این نوع دیابت عبارتند از:

1- تکرر ادرار با حجم دفع بالا

2- تشنگی بیش از حد

3- خشکی دهان

4- تار شدن دید

دیابت نوع دوم:

تشخیص علائم این نوع بیماری زمانبر و مشکل است زیرا علائم آن به آهستگی بروز پیدا می‌کند و نسبت به دیابت نوع اول خفیف تر است. بهترین راه تشخیص آن انجام آزمایشات است.

علائم دیابت نوع دوم عبارتند از:

1- تکرر ادرار و عفونت های ادراری

2- تشنگی بیش از حد

3-  مور مور شدن انگشتان یا بی حسی آن

4- مختل شدن بینایی

5- ناتوانی جنسی

6- تاخیر در بهبود زخم ها

درمان دیابت

متاسفانه این بیماری درمانی ندارد اما می توان با کنترل قند خون، کنترل وزن و نوع تغذیه به پیشگیری از آن کمک نمود. افراد زیر مستعد ابتلا به دیابت هستند و لازم است به صورت جدی تری موارد پیشگیری از دیابت را رعایت کنند:

1- افراد چاق و مستعد چاقی

2- افرادی که فشار خون و چربی خون بالا دارند

3- افراد مستعد ابتلا به دیابت یا کسانی که در خانواده ی درجه‌ی 1 آن ها فرد مبتلا به دیابت وجود دارد

4- افراد مسن و افرادی با سن بالای 45 سال

توصیه هایی برای مبتلایان به دیابت

بیماران دیابتی باید در نظر داشته باشند که همچون سایر افراد عادی حس درد نداشته و نمی‌توانند به خوبی متوجه درد سایر ارگان های بدن شوند. این افراد ممکن است دچار شرایط خطرناک تنگی عروق شوند اما همچنان نتوانند تشخیص دهند. پس لازم است با روش هایی همچون بررسی نوار قلب و سی تی آنژیوگرافی از سلامت عروق قلبی خود مطمئن شوند.

تغذیه‌ی مناسب و دیابت

تغذیه‌ی سالم در درجه ی اول باعث کنترل قند خون شده و همچنین به کاهش و کنترل وزن که خود موجب پایین آمدن چربی و فشار خون می شود کمک خواهد کرد.

رژیم تغذیه ای که برای بیماران دیابتی توصیه می شود اهداف زیر را دنبال می‌کند:

1- میزان قند خون بیمار به سطح طبیعی و ایده آل برسد.

2- سطح چربی خون در حد طبیعی خود باقی بماند.

3- وزن مناسب بیمار حفظ شود.

4- تمامی مواد مغذی مورد نیاز بدن به میزان کافی تامین شود.

5- بدن برای انجام فعالیت های روزانه ی خود انرژی لازم را داشته باشد.

بیشتر بخوانید: بررسی دیابت ملیتوس و آسیب های آن

نکات تغذیه ای برای بیماران دیابت نوع اول

1- در گام اول سعی کنید برنامه ی غذایی منظمی را برای خود تنظیم کنید به طوری که در ساعات معینی از روز غذا بخورید.

2- وعده های روزانه را به 4 الی 5 وعده افزایش داده و حجم دریافتی از هر وعده را کاهش دهید.

3- چربی دریافتی از طریق وعده های غذایی و همچنین مصرف قندهای ساده مانند شکر را محدود تر کنید.

4- میزان مناسبی از کربوهیدرات را در هر وعده ی غذایی خود مصرف کنید تا دچار نوسانات قند خون و عوارض ناشی از آن نشوید.

5- به جای آب میوه به خصوص آب میوه های مضر و پر شکر صنعتی از میوه های تازه استفاده کنید.

6- مصرف میوه و سبزیجات را به شدت جدی بگیرید زیرا ویتامین C برای اینکه جذب بدن شود نیاز به انسولین دارد و طبق تحقیقات انجام شده سطح این ویتامین در بیماران دیابتی پایین تر از میزان طبیعی خود است .پس از مصرف منظم  میوه و سبزیجات و همچنین مکمل ویتامین C غافل نشوید.

7- اگر می‌خواهید از محصولاتی چون نوشابه، ژله و بیسکویت استفاده کنید حتما نوع بدون قند آن را تهیه کند.

8- از محصولات لبنی کم چرب استفاده کنید.

9- در طول روز حداقل 8 لیوان آب بنوشید

نکات تغذیه ای برای بیماران دیابت نوع دوم

این بیماران نیز باید مانند بیماران نوع اول همان موارد را رعایت کنند. به علاوه‌ی اینکه تمرکز را بر روی کنترل وزن خود بگذارند. همچنین از آرد گندم کامل و سبوس دار به جای آرد سفید استفاده کنند.

از مصرف موادی که سبب افزایش قند خون می شود مانند مکمل نیاسین یا روغن ماهی خودداری کنند.

ورزش و بیماری دیابت

در بخش قبل به این موضوع اشاره کردیم که رعایت نکات تغذیه ای می‌تواند تا حد بسیار زیادی به کنترل دیابت و جلوگیری از عوارض ناشی از آن کمک کند. حال می‌خواهیم به این نکته بپردازیم که یک فرد دیابتی جدای از مسئله‌ی تغذیه باید به فعالیت بدنی خود نیز توجه داشته باشد.

یک تعادل مناسب بین مصرف منظم داروها، تغذیه ی مناسب و فعالیت بدنی در بیماران دیابتی، نه تنها سبب می‌شود دچار افزایش قند خون نشوند، بلکه از افت آن نیز جلوگیری به عمل می‌آید.

ورزش باعث می‌شود بدن به انسولین حساس تر شود و به همین سبب تنظیم شدن قند و فشار خون را در پی دارد.

برای بیماران بالای 35 سال که می خواهند ورزش کنند، قبل از آن حتما باید تست ورزش توسط متخصص قلب انجام گیرد.

نکاتی که باید هنگام انجام فعالیت های ورزشی به آن توجه گردد

ورزش هایی در محیط باز مانند پیاده روی و دوچرخه سواری برای بیماران دیابتی بسیار مفید است.

پیاده روی یک ورزش هوازی مفید برای افراد مبتلا به دیابت است به شرطی که به این نکته توجه داشته باشید که اگر در قسمت پاها دچار اختلالات حسی هستید، از پیاده روی های طولانی مدت بپرهیزید. زیرا سبب آسیب دیدن پاها می‌شود.

با استفاده از کفش های راحت و مخصوص پیاده روی با تهویه ی مناسب و جوراب های نخی که به جذب عرق کمک خواهد کرد از پای خود محافظت کنید و پس از ورزش پاهای خود را بررسی کرده تا جای زخم، بریدگی و تورم نداشته باشد.

همچنین ورزش هایی که فشار زیادی به بدن اعمال می‌کنند مانند بلند کردن وزنه های سنگین، باعث افزایش فشار در مویرگ های چشم می شود که می‌تواند مشکلات چشمی برای شما به همراه داشته باشد.

بیماران دیابتی می‌توانند در هفته 3 روز برای انجام ورزش های کششی سبک زمان بگذارند. همچنین تحرکات معمول روزانه مانند راه رفتن در محیط خانه، رفتن به خرید و باغبانی کردن در باغچه‌ی کوچک منزل برای آن ها بسیار مفید است.

بیماران دیابتی می‌توانند با مشورت پزشک خود و زیر نظر آن دامنه ی حرکات بدنی و ورزشی خود را وسیع تر کنند.

به این نکته توجه داشته باشید که هیچ گاه انسولین را در عضوی از بدن که هنگام ورزش کردن بیش از اندازه درگیر بوده است تزریق نکنید. زیرا د رآن ناحیه انسولین بیش از حد معمول جذب خواهد شد.

ورزش و افت قند خون

در بیمارانی که انسولین تزریق می کنند ورزش و فعالیت بدنی موجب افت قند خون خواهد شد. ورزش باعث می‌شود قند خون بالا، بالاتر رود و قند خون پایین افت پیدا کند. پس بهترین زمان برای ورزش موقعی است که قند خون شما کنترل شده است. قند خون در طول مدت زمان ورزش، بلافاصله بعد از آن و یا حتی در مدت زمانی پس از پایان ورزش می‌تواند افت می‌کند.

اگر در مدت زمان طولانی یا بیش از یک ساعت ورزش می‌کنید، لازم است در فواصل منظم میزان قند خون خود را اندازه گیری کنید و برای زمان هایی که دچار افت ناگهانی قند خون شدید، مقداری مواد قندی زود جذب  مانند شکلات همراه خود داشته باشید.

ورزش منظم باعث می‌شود میزان انسولین تزریقی کاهش پیدا کند. در مورد تغییر میزان انسولین خود و شدت و ضعف ورزش ها و فعالیت های بدنی خود حتما با پزشک خود مشورت کنید.