آیا تا به حال برای شما هم پیش آمده است که جلوی آینه بایستید و احساس کنید بسیار زشت هستید؟!!! راستی با خود فکر کرده‌اید که چرا این حس به شما دست می­‌دهد؟ چه چیز باعث می­‌شود این قدر نسبت به چهره­‌ی خود احساس نارضایتی کنید؟! خودتان هم می‌­دانید که چندان زشت نیستید ولی چرا هر از چند گاهی احساس می‌کنید زشت­ ترین آدم روی کره‌ی زمین هستید و با این فکر اعتماد به نفس خود را از دست می­‌دهد، دوست دارید خود را از همه پنهان کنید و در جمع حاضر نشوید. آیا می­‌دانید به این اختلال چه می‌گویند؟ دیسمورفوفوبیا یا خودزشت پنداری نامی است که به این اختلال داده‌اند. در این نوشتار ما قصد داریم دیسمورفوفوبیا یا اختلال خودزشت پنداری را معرفی کرده و با دلایل ایجاد، نشانه ­ها و راه‌­های درمان آن آشنا شویم. چنانچه علاقه­‌مند به کسب اطلاعات در این زمینه هستید می­‌توانید تا انتهای این نوشتار ما را همراهی نمایید.

بیشتر بخوانید: دلیل سردردهای خود را بشناسیم

سندروم خودزشت پنداری چیست؟

سندروم خودزشت پنداری نوعی اختلال روانی است که فرد مبتلا به آن خود را زشت می‌­بیند و تصور می­‌کند برخی از ویژگی­‌های ظاهری او غیر طبیعی، زشت، ناهنجار و حتی بدون اندکی جذابیت هستند. در حالی که در واقعیت این گونه نیست و اندام مورد نظر که برای فرد ایجاد حساسیت کرده کاملاً طبیعی است و یا این که مشکل آن، چنان جزئی است که به راحتی می­ توان از آن چشم پوشی کرد. فردی که مبتلا به سندروم خودزشت پنداری است در مورد اشکالات جزئی­‌ای که در صورت و یا ظاهر او وجود دارد به شدت حساس است. او درگیر یک بیماری روانی است که اگر به موقع درمان نشود ممکن است دچار مسائل و مشکلات بسیاری چه در زمینه روحی و چه در زمینه جسمی شود. جراحی زیبایی، آرایش بیش از حد، از دست دادن اعتماد به نفس، افسردگی و ... از جمله مشکلات شخصی است که با سندروم خودزشت پنداری دست و پنجه نرم می‌­کند. بدون شک این گونه جراحی­‌های زیبایی از نظر پزشکی ضروری نیستند و فقط خرج زیادی را روی دست فرد مبتلا به این اختلال می‌­گذارند. این در حالی است که ممکن است در نهایت از نتیجه عمل نیز راضی نبوده و همچنان مشکل سندروم خودزشت پنداری را داشته باشند. طبق آماری که در سال 2013 منتشر شده است بیش از 23 میلیون عمل جراحی زیبایی و روش غیر جراحی زیبایی در جهان انجام شده است که بسیاری از آن ها غیرضروری بوده است. متاسفانه کشور ما ایران نیز در بین 10 کشور اول دنیا از لحاظ حراجی­‌های زیبایی است. سالانه حدود 175 هزار مورد. این آمار نشان می­دهد که اختلال خودزشت پنداری در میان ایرانیان بسیار شایع است و این آمار اصلاً آمار جالبی نیست. البته تاثیر پذیری از مد روز و فرهنگ نیز می‌­تواند دلیلی بر انجام جراحی­‌های زیبایی باشد اما نمی‌توان از تاثیر اختلال خودزشت پنداری نیز غافل بود. هر چند که سندروم خودزشت پنداری حدود 100 سال پیش شناخته شد و در رده اختلالات روان پزشکی قرار گرفت اما هنوز هم که هنوز است اطلاعات کافی در مورد این بیماری وجود ندارد.

علت‌های خودزشت پنداری چیست؟

همانطور که پیشتر بیان شد، علت‌های خودزشت پنداری به طور کامل مشخص نیست اما طی بررسی­‌هایی که در سال‌های گذشته انجام گرفته است می­‌توان گفت کسانی که در دوران بچگی و یا در دوران نوجوانی تحقیر شده، مورد تمسخر، سوء استفاده و یا آزار اطرافیان خود قرار گرفته‌اند و نیز کسانی که از کمبود اعتماد به نفس رنج می­‌برند بیشتر از دیگران دچار اختلال خودزشت پنداری می‌شوند. خودزشت پنداران ممکن است از احساس گناه عذاب بکشند، به خود آسیب وارد نمایند، به مصرف مواد روی آورند و در موارد حادتر دست به خودکشی بزنند.

افراد مبتلا به خودزشت پنداری چه نشانه­‌هایی دارند؟

افرادی که مبتلا به اختلال خودزشت پنداری هستند غالباً نشانه­‌های زیر را دارند:

* به طور دائم چهره و ویژگی‌­های جسمی خود را با دیگران به خصوص هنرپیشه ­ها، مدل ­ها و ... مقایسه می‌کنند.

* این افراد هنگام استفاده از آینه یا دچار افراط می­‌شوند و یا دچار تفریط، یا بیشتر وقت خود را جلوی آینه سپری می‌کنند و یا این که از آن فرار می­‌کنند.

* زمان زیادی را صرف پوشاندن نقایص ظاهری خود می­‌کنند. البته به نظر آن ها نقص است در حالی که ظاهر آن ها واقعاً هیچ عیب و ایراد و نقص خاصی ندارد.

* در اکثر مواقع نسبت به ظاهر خود حس خوبی ندارند و احساس ناراحتی و اضطراب دارند. بنابراین از قرار گرفتن در جمع و شرایط اجتماعی به شدت گریزان هستند.

* از اعتماد به نفس کافی برخوردار نیستند و مدام احساس نا امنی می­‌کنند.

* به دنبال درمان بیماری خود نیستند چون می­‌ترسند در نظر دیگران آدم سطحی نگری به نظر برسند.

* در نظر دیگران افراد خودشیفته­، سطحی و یا مجذوب خود به نظر می­‌‌رسند.

*برای مخفی کردن نقص‌های ظاهری نداشته‌ی خود، وقت زیادی را صرف آرایش کردن می‌­کنند.

* یا در ورزش کردن دچار افراط می­‌شوند و یا در رژیم گرفتن.

* اغلب به دنبال انجام عمل‌های زیبایی هستند.

* لباس هایی را انتخاب می­‌کنند که نقص‌های آن ها را بپوشاند.

* بیشتر روی صورت خود همچون بینی، چشم، دهان، ابرو، گونه، دندان، لب و چانه احساس نقص می‌کنند. احساس نقص در سینه­‌ها و اندام‌های تناسلی در درجه بعدی قرار می­‌گیرند.

* احساس می‌کنند از لحاظ جنسی جذابیت و زیبایی ندارند.

* در برخی مواقع خود را زیادی لاغر و یا زیادی چاق تصور می‌کنند.

* این افراد بسیار کمال گرا هستند.

* از تنهایی و تنها ماندن می­‌ترسند چرا که فکر می­‌کنند باید بسیار زیبا باشند و یا ویژگی­‌های بسیار خاص و منحصر به فردی داشته باشند تا بتوانند یک دوست و یا حتی همسر دلخواه خود را پیدا کنند.

بیشتر بخوانید: فواید سونای خشک و بخار بر سلامتی بدن

ارتباط خودزشت پنداری با بیماری­‌های روانی

هر چند که نمی‌توان منکر آن شد که برخی از نگرانی­‌ها درباره چهره و ویژگی­‌های ظاهری طبیعی هستند اما حد افراطی آن نیز قابل توجیه نیست. به خصوص زمانی که اختلال خودزشت پنداری منجر به اشتغال ذهنی، آن هم به شکل دائمی و نیز منجر به ایجاد اضطراب شود و زندگی فرد را مختل نماید. در این صورت به راحتی نمی­‌توان از کنار آن گذشت چرا که می­‌تواند نشانی از یک بیماری روانی در فرد باشد. بیماری خودزشت پنداری با بیماری­‌های روانی همچون افسردگی، اختلال وسواس – اجباری (اختلال اضطراب اجباری)، اختلال اضطراب عمومی، اختلالات خوردن همچون بی­ اشتهایی ارتباط دارد. شباهت زیاد این بیماری با وسواس باعث شده است آن را در زمره اختلالات وسواس طبقه بندی نمایند.

راه‌های درمان اختلال خودزشت پنداری

از جمله راه­‌های درمان بیماری خودزشت پنداری شرح زیر است:

* استفاده از داروهای ضد اضطراب و داروهای روان درمانی مخصوصاً رفتار درمانی شناختی.

* روان درمانی که شامل مشاوره انفرادی بیمار است. در این روش بر روی تغییر طرز فکر فرد نسبت به ظاهر و چهره کار می‌­شود.

* در برخی از مواقع استفاده از داروهای ضد افسردگی همچون آریپی، اولانزاپین و ... نیز موثر است.

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که بیماری خودزشت پنداری زمانی درمان خواهد که تشخیص داده شود. تشخیص آن نیز به عهده روان پزشکان خواهد بود نا جراحان زیبایی. اشکال کار نیز در مرحله تشخیص این است که افراد به جای مراجعه به روان پزشک به جراح زیبایی مراجعه کرده و بدون آن که بفهمند اشکال کار در کجاست دست به عمل جراحی می‌زنند بدون آن که مشکلشان حل شود. این افراد بعد از عمل حتی اگر از نتیجه آن هم راضی باشند، به نقطه دیگری از بدن خود تمرکز کرده و در پی یافتن عیب و نقص‌های آن نقطه هستند. تقریباً می‌توان گفت بدون تشخیص اختلال خودزشت پنداری در این افراد، عمل های زیبایی هم هیچ گاه رضایت بخش نخواهد بود و دائماً قسمت های دیگری از بدن را درگیر خواهد کرد. یعنی مشکل همچنان باقی می‌­ماند و تنها شکل آن عوض می‌­شود. بنابراین بهتر است جراحان زیبایی قبل از اقدام به عمل کردن این افراد چنانچه واقعاً عیب و نقصی در ظاهر خود نداشته باشند، آن ها را به یک روان پزشک معرفی نمایند تا مطمئن شوند آن ها دچار سندروم خودزشت پنداری نیستند و خواسته آن ها مبنی بر انجام عمل زیبایی منطقی است و نشات گرفته از این بیماری نیست.

همچنین درمان بیماری خودزشت پنداری در سنین پایین آسان تر انجام می ­گیرد چرا که هنوز افکار و اضطراب­‌ها به طور کامل در افراد ریشه ندوانده است.

اختلال خودزشت پنداری در همه جای دنیا وجود دارد و به سطح مالی افراد نیز بستگی ندارد فقط افراد که سطح مالی بهتری دارند زودتر و آسان تر از دیگر افراد دست به جراحی­‌های زیبایی می­زنند. بنابراین بهتر است کودکان خود را از همان ابتدا به این باور برسانیم که هیچ عیب و نقصی در آن ها وجود ندارد و آن ها همانطور که هستند ارزشمند و زیبایند. خود باوری در کودکان و جلوگیری از تحقیر شدن آن ها مهم ترین گام جهت پیشگیری از مبتلا شدن به بیماری سندروم زشت پنداری است. فهماندن این نکته به کودکان و نوجوانان که مدل های آراسته نشان داده شده در رسانه‌­ها واقعی نیستند نیز گام بعدی در جهت پیشگیری از مبتلا شدن به این اختلال اضطراب آور است. کودکان باید بیاموزند که خود را دوست داشته باشند و خود را در هر شرایطی قبول نمایند و هرگز خود را با شخص دیگری مقایسه نکنند. این نیز امری است که توسط والدین کودک امکان پذیر است. بنابراین بهترین کار قبل از درمان سندروم خودزشت پنداری، پیشگیری از آن، آن هم به روش­‌های بیان شده است.