گیاهان دارویی و غذایی درسلامت و تغذیه جوامع نقش اساسی و مهمی ایفا می‌کنند. یکی از این مواد مغذی و با ارزش زنجبیل است که بنا بر نظر متخصصان طب سنتی و همچنین متخصصان علم پزشکی مدرن سرشار از خواص  درمانی و تغذیه ای است. زنجبیل به مانند دیگر گیاهان دارویی مشابه سرشار از انواع ویتامین ها و مواد مغذی معدنی و خوراکی است که برای سلامتی و تغذیه جامعه مفید است. این گیاه پرخاصیت که بیشتر به صورت ادویه و بعضا دمنوش درمیان ملل مختلف مصرف می‌شود ریشه ای به قدمت تاریخ دارد.

خواستگاه پرورش ریشه زنجبیل در جهان

بنابر شهادت تاریخ؛ طب سنتی ابتدا از آسیای میانه، محدوده ملل محصور در بین النهرین، هند، چین، ایران و مصر باستان به تمام دنیا نفوذ کرد. از آنجایی که گیاهان دارویی اساس شکل گیری این علم در دنیا هستند می‌توان به نقش زنجبیل به عنوان یکی از این گونه گیاهان با ارزش پی برد. مورخان معتقدند آسیای جنوب شرقی خواستگاه اولیه رویش این گیاه با ارزش است. در چین باستان از گیاه زنجبیل برای مصارف درمانی استفاده می‌شد. هندیان که طبعی گرم و مرطوب دارند نیز جزء اولین مللی هستند که از زنجبیل در طبخ غذاهای خود استفاده کرده اند.

 طبیبان ایرانی نیز که سرزمینشان یکی از مساعد ترین مکان ها برای رویش انواع گیاهان دارویی است، از دیرباز زنجبیل را شناخته و در طب سنتی خود از آن استفاده فراوان برده اند. در ایران باستان این گیاه به نام ژنگویر توسط پزشکان سنتی برای درمان های مختلف بکار می‌رفت. بنا بر نقل مورخان، گیاه زنجبیل اولین بار توسط ایرانیان به غرب راه پیدا کرد و از این طریق به جهانیان شناسانده شد. هرچند از زنجبیل در تاریخ به عنوان گیاهی معطر و خوراکی یاد شده است ولی درغرب با اقتباس از طب ایرانی و آسیایی خاصیت درمانی پیداکرد و در درمان های پزشکی از آن استفاده شد.

بیشتر بخوانید: با انیسون، این گیاه شگفت انگیز آشنا شوید

خواص درمانی و خوراکی زنجبیل

فواید زنجبیل به مانند دیگر گیاهان دارویی که ریشه خوراکی دارند زیاد است. این گیاه که ریشه و ساقه آن به صورت ادویه در مصارف غذایی کاربرد فراوان دارد سرشار از خواص درمانی است. متخصصان برای زنجبیل خواص ضد باکتری و ضد قارچی قائل هستند.طبق آزمایشات متخصصان علوم دارویی، زنجبیل بهترین دارو در رفع حالت تهوع و استفراغ برای بیماران مبتلا به اختلالات گوارشی است. همچنین در درمان سرگیجه، میگرن و سردردهای مزمن؛ زنجبیل موثرترین داروی گیاهی شناخته شده است. ترکیبات دارویی موجود در زنجبیل خواص آنتی اکسیدانی دارد که در درمان بیماری های کبد نیز موثر است. متخصصان برای این گیاه با ارزش دارویی خواص ضدالتهاب، ضد تومور، مسکن و آرامبخش نیز قائل هستند.

علاوه بر پودر و ریشه زنجبیل که به شکل سیب زمینی است از شیره آن در تهیه انواع کرم های موضعی برای درمان های پوستی و استخوانی نیز استفاده می‌شود. کسانی که از دردهای موضعی عضلانی، استخوانی درنواحی پا، ستون فقرات و شانه ها رنج می برند می‌توانند از روغن یا کرم زنجبیل برای تسکین درد استفاده کنند.همانطوری که اشاره شد زنجبیل خاصیت مسکن و آرامبخش دارد و می‌تواند در درمان بیماری هایی چون دیسک کمر، اختلالات ستون فقرات،واریس و ... موثر باشد. همچنین کرم های موضعی حاوی زنجبیل برای درمان آرتروز استفاده می‌شود.

زنجبیل سرشار از مواد مغذی خوراکی است. پودر زنجبیل جزء ادویه جات محسوب می‌شود که در مصارف آشپزی ملل نقش مهمی ایفا می‌کند. در طبخ غذاهای سنتی هندی، چینی و ایرانی؛ زنجبیل یکی از چند ادویه اصلی به شمار می‌رود که برای خوش عطر و خوش طعم کردن غذا به خصوص زدودن بوی نامطبوع انواع گوشت کاربرد فراوان دارد. همچنین از ریشه تازه گیاه زنجبیل برای تهیه انواع شیرینی، نقل، آبنبات و خوراکی های شیرین مشابه استفاده می‌شود. خیلی از سرآشپزهای معروف دنیا برای خوش طعم و خوش عطر کردن انواع سوپ و دسرهایشان از پودر زنجبیل استفاده می‌کنند.

ارزش غذایی موجود در 100 گرم پودر زنجبیل برابر با 80 کالری، 17.8 گرم کربوهیدرات، 1.8 گرم پروتئین، 0.7 گرم چربی، 2 گرم فیبر، 415 میلی گرم پتاسیم، 0.2 میلی گرم مس، 0.2 میلی گرم منگنز، و 34 میلی گرم فسفر است. علاوه براین به دلیل وجود آنتی اکسیدان در زنجبیل، غذاهای سنگینی مانند انواع کباب و خورش که حاوی ادویه زنجیبل هستند از هضم بهتری در سیستم گوارش برخوردارند. از آنجایی که بیشتر غذاهای شرقی در ترکیباتشان از گوشت استفاده شده، استفاده از زنجبیل در طبخ این مدل غذاها باعث از بین رفتن باکتری های موجود در گوشت شده و سلامت غذایی شما را تامین می‌کند.

دمنوش های گیاهی یکی از لذت بخش ترین نوشیدنی ها درفرهنگ غذایی ملل مختلف است. دراین بین چای زنجبیل یکی از دمنوش های محبوب مردم مشرق زمین است. این دمنوش خوش عطر که بیشتر برای تسکین درد و آرامش روانی کاربرد دارد علاوه بر خاصیت خوراکی فراوانی که متخصصان تغذیه برای آن قائل هستند، خواص درمانی از جمله ضدالتهاب، ضدباکتری و قارج، شست و شو دهنده کبد و مجاری قلب و عروقی، گوارشی و ادراری دارد. کافی است یک الی دو قاشق چایخوری از پودر معجزه گر زنجبیل را با آب گرم به آرامی روی حرارت بگذارید تا دم بکشد. برای شیرین و مزه دار کردن این دمنوش پرخاصیت می‌توانید از نبات استفاده کنید.

بیشتر بخوانید: آشنایی باپونه کوهی وتاثیرآن برروی سلامتی انسان

موارد منع مصرف زنجبیل

هرماده دارویی پرخاصیت به نسبت خواص فراوانی که دارد می‌تواند مضر هم باشد اما جالب است بدانید متخصصان طب سنتی برای گیاه زنجبیل عوارض جانبی قائل نیستند اما بنا بر طبع گرم  و خون ساز این گیاه دارویی، از آنجاییکه باعث جریان روان خون در سیستم عروقی بدن می‌شود متخصصان معتقدند در موارد زیر باید از زنجیبل با احتیاط  استفاده شود:

1- در زمان بارداری به دلیل طبع گرم زنجبیل، امکان سقط جنین و خونریزی ناشی از آن وجود دارد. هرچند برای جلوگیری از حالت تهوع ناشی از ماه های اولیه بارداری، زنجبیل درمان مناسبی است اما متخصصان زنان و زایمان، بانوان را از مصرف زنجبیل منع می‌کنند.

2- مصرف زنجبیل برای کودکان زیر دوسال ممنوع است.

3- مصرف بیش از حد زنجبیل در برخی از افراد باعث ایجاد سوزش معده، خارش پوست، کهیر و حساسیت های پوستی می‌شود.

3- برای کسانی که دارای غلظت خون هستند و برای رقیق شدن خونشان از داروهای مخصوص استفاده می‌کنند مصرف زنجبیل ممنوع است.

4- کسانی که ناراحتی های گوارشی از جمله زخم معده دارند باید با احتیاط زنجبیل مصرف کنند.

5- مصرف بیش از اندازه زنجبیل در وعده های غذایی ممکن است باعث تحریک سیستم عصبی انسان شود.