سرطان بیماری است که سلول‌ها به صورت غیر عادی تقسیم و تکثیر می‌شوند و بافت‌های سالم را نابود می‌کنند.  بدن انسان از سلول و بافت های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام می توانند منشا سرطان باشند. سلول‌ها را زمانی سرطانی می‌نامند که دچار تغییراتی می‌شوند و سازوکارهای عادی خود را برای تقسیم و رشد سلولی از دست می‌دهند. رشد بی رویه سلول های سرطانی منجر به ایجاد تومور می‌گردد که انواع تومورهای بدخیم و خوش خیم را شامل می‌شود. علت دقیق پدیده ی سرطان در سلول ها نامشخص است اما گمان بر این است که عوامل ژنتیکی یا عوامل بیرونی مانند ویروس‌ها و مواد سرطانزا می توانند اثر گذار باشند. سرطان یک بیماری چند فاکتوری است بنابراین برای ایجاد سرطان فاکتورهای کمکی و علائم بالینی بی شماری دخیل هستند.

انواع سرطان را نام ببرید

انواع سرطان را معمولا بر اساس عضو یا بافتی که سرطان در آن تشکیل می‌شود نامگذاری می‌کنند. معمولا سرطان‌های بدخیم که تومورها در این نوع از سرطان در یک ناحیه شروع به رشد می‌کنند اما به سرعت به بافت‌ها و ارگان‌های دیگر بدن گسترش پیدا می‌کنند به دو دسته سارکوما‌ها و کارسینوم‌ها تقسیم می‌شوند. سرطان در افراد بزرگسال بیشتراز نوع کارسینوما است که از سلول‌های اپی تلیال منشا می‌گیرند. سلول های اپی تلیال، حفرات بدن و غدد را مفروش می‌سازند. به سرطان بدخیم در سلول های غدد، آدنو کارسینوما می‌گویند. اما سارکوماها نوع دیگری از سرطان بدخیم هستند که از بافت مزانشیم منشا می‌گیرند. در سرطان های خوش خیم تومورها آهسته رشد می‌کنند و به بافت‌های دیگر گسترش نمی‌یابند، که شامل پاپیلوما و آدنوما می‌باشد.

بیشتر بخوانید: بررسی سرطان خون به عنوان رایج ترین نوع سرطان

چگونه سرطان در بدن انسان گسترش می‌یابد؟

درمراحل ابتدایی سرطان به صورت یک تومور منفرد در بدن به وجود می‌آید و اگر این تومور برداشته نشود، سلول های سرطانی بدخیم، این توانایی را دارند که به بافت‌ها و اندام‌های مجاور و همچنین اندام‌های دیگری که از محل رشد تومور اولیه دور هستند گسترش پیدا کنند که به این پدیده در سرطان متاستاز می گویند. به منظور شیوع سرطان، برخی از سلول‌های سرطانی اولیه باید از هم جدا شوند و به قسمت دیگری از بدن سفر کرده و در همانجا شروع به رشد کنند، سلول های سرطانی همچنین ممکن است موادی تولید کنند که آن‌ها را به حرکت تحریک کند. به طور کلی سلول‌های سرطانی می‌توانند از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن سرایت کنند و سبب رشد تومور در آن‌جا شوند. وقتی سلول‌های سرطانی وارد رگ‌های خونی کوچک شوند، می توانند وارد جریان خون شوند و به همه قسمت های بدن بروند که به آن‌ها سلولهای توموری در گردش (یا CTC ها) گفته می‌شود. سلول‌های سرطانی درون خون معمولاً در یک رگ خونی بسیار کوچک مانند مویرگ گیر می‌کنند، سپس سلول سرطانی باید از طریق دیواره مویرگ به داخل بافت ارگان نزدیکش به بدن منتقل شود. سیستم لنفاوی نیز شبکه ای از لوله ها و غدد در بدن است که مایعات بدن را فیلتر کرده و با عفونت مبارزه می‌کند، همچنین سلول های آسیب دیده یا مضر مانند سلول های سرطانی را به دام می اندازد. سلول‌های سرطانی می‌توانند به رگ‌های لنفاوی کوچک نزدیک تومور اولیه بروند و به غدد لنفاوی مجاور سفر کنند. در غدد لنفاوی، سلول‌های سرطانی ممکن است از بین بروند اما برخی ممکن است زنده بمانند و رشد کنند تا در یک یا چند غده لنفاوی تومور ایجاد کنند.

ارتباط ژنتیک و سرطان؟

محققین  در زمینه ی  سرطان سال‌هاست که به دنبال ژنهای خاصی هستند که دچار تغییر می‌شوند، همچنین نشان داده اند که چگونه این تغییرات ژنتیکی باعث رشد تومورها در بافت های سالم می‌شوند. از این رو همواره روش ها و ابزارهای ژنتیکی زیادی برای مطالعه و چگونگی شکل گیری سرطان وجود دارد. خانواده­‌های زیادی شناسایی شده­‌اند که در آن­‌ها افراد، طی چند نسل، انواع سرطان­‌های مرتبط به هم را به میزان بالایی بروز می‌­دهند. در چنین خانواده‌­هایی ژن­‌های عامل افزایش بروز سرطان در فرد جدا شده­اند. سرطان‌های ارثی بیماری­‌های نادری هستند و میزان وقوع آن­‌ها پایین می‌­باشد، با این حال این سرطان­‌ها اطلاعات ژنتیکی زیادی را در اختیار ما قرار می­‌دهند. بیش­تر سرطان‌­های انسانی با کمک قوانین ساده مندلی قابل پیش­بینی نیستند. اغلب ژن­‌های سرطانی به ارث نمی­رسند و به صورت خود به ­خودی و درنتیجه جهش ایجاد می‌­شوند. از این حیث سرطان یک بیماری خاص و منحصر به فرد است. در حالی­که انتقال ژن‌­های عامل بیماری­‌های ژنتیکی کلاسیک از نسلی به نسل دیگر قابل پیش­بینی است ولی ژن‌­های سرطانی را می‌­توان به روش‌­های دیگری کسب نمود.

بیشتر بخوانید: علل و علایم سرطان حنجره

ماهیت ژن‌های سرطانی در سرطان چیست و چگونه به سلول می‌رسند

ژن های سرطانی در واقع شکل تغییریافته ای از ژن هستند که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد یا سبب ایجاد سرطان می‌گردد. ژن های سرطانی اغلب در اثر جهش دچار تغییر می‌شوند. از دیدگاه ژنتیک، سلول‌های بدن به دو گروه سلول های زایشی و سلول های سوماتیک تقسیم می‌شوند. به ژن های سرطانی که در سلول های زایشی ایجاد می‌شوند، ژن های رده زایا می‌گویند، افرادی که این ژن ها را به ارث ببرند، در تمام سلول های خود اعم از سوماتیک و زایشی این ژن های سرطانی را دارند، به چنین افرادی به درستی حامل می‌گویند. اما ژن های سرطانی که در سلول های سوماتیک به وجود آیند به نسل بعد منتقل نمیشوند.

چگونه ژن های سرطانی در سرطان دچار جهش می‌شوند؟

درسرطان، ژن های سرطانی به سه طریق دچار جهش می‌شوند: جهش در سلول‌های رده زایا، جهش خود به خودی در سلول‌های سوماتیک و آلودگی های ویروسی. گروه کوچک ولی بسیار مهمی از سرطان ها (حدود 1/0 تا 10%) به واسطه توارث ژن های سرطانی ایجاد می شوند. برخی ژن های سرطانی مهم  در سلول های رده زایای خانواده های مستعد ابتلا به سرطان وجود دارند که باعث بروز سرطان های کاملاً شناخته شده می‌شوند و توارث این آلل ها، احتمال وقوع سرطان را افزایش میدهد. اما  در اغلب سرطان ها، ژن های سرطانی در اثر جهش های خودبه خودی در سلول های سوماتیک ایجاد می شوند که سبب تغییر ژنتیکی می‌گردد و به پیش سازهای سرطان تبدیل می‌شوند. جهش های سوماتیک و جهش های رده زایا، ژن های سالم را به ژن تغییریافته تبدیل می‌کنند هرچند اغلب جهش ها منجر به سرطان نمی‌شوند. عفونت ویروسی سومین راه ابتلای فرد به سرطان است. این روش فراوانی کمتری دارد و به سرطانهای خاصی محدود می‌شود. در بسیاری از این سرطان‌ها، ویروس تنها ژن سرطانی را حمل و یا منتقل نمی‌کند بلکه محیط را به گونه ای تغییر می‌دهد که ژن های سرطانی منتشر می‌شوند، همچنین ممکن سبب جهش در این ژن ها نیز شوند.

چه روش هایی برای درمان سرطان مطرح می‌گردد؟

روش های زیادی برای درمان سرطان مطرح می‌شود اما اینکه چه روش درمانی برای هر بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد با توجه به نوع سرطان و همچنین میزان پیشرفت بیماری متفاوت است. بعضی از افراد مبتلا به سرطان تحت یک نوع درمان قرار می‌گیرند اما عده ای دیگر تلفیقی از درمان ها را انجام می‌دهند. اما به طور کلی از روش‌های اصلی درمان سرطان: شیمی درمانی، پرتو درمانی، ایمونو تراپی (شامل بازسازی، تحریک، هدایت و تقویت سیستم دفاعی بدن بیمار جهت مبارزه با سرطان)، درمان هدفمند (تارگت خاصی در سلول های سرطانی را هدف قرار می‌دهد) جراحی، هورمون درمانی، درمان با سلول های بنیادی و ژن درمانی را می‌توان نام برد.