ادم لنفاوی (Lymphedema) به تورمی که به طور کلی در یکی از بازوها یا پاهای شما اتفاق می‌افتد؛ اشاره دارد. گاهی اوقات هر دو بازو یا هر دو پا متورم می‌شوند. ادم لنفاوی بیشتر در اثر حذف یا آسیب گره های لنفاوی شما، به عنوان بخشی از درمان سرطان ایجاد می‌شود. این موضوع ناشی از انسداد در سیستم لنفاوی (lymphatic system) شما، که بخشی از سیستم ایمنی بدن شما است؛ می‌باشد. انسداد مانع از جذب مناسب مایع لنفاوی می‌شود و تجمع مایعات باعث تورم می‌شود. در حالی که در حال حاضر درمانی برای ادم لنفاوی وجود ندارد، این وضعیت می‌تواند با تشخیص زودهنگام و مراقبت دقیق از اندام درگیر شما، کنترل شود.

بیشتر بخوانید: پروبیوتیک ها و فشار خون

علائم ادم لنفاوی

علائم و نشانه های ادم لنفاوی، که در بازو یا پا درگیر شما رخ می‌دهد، شامل موارد زیر است:

- تورم بخشی یا تمام بازو یا پا، از جمله انگشتان دست یا انگشتان پا

- احساس سنگینی یا سفتی

- میزان حرکت محدود

- درد یا ناراحتی

- عفونت های مکرر

- سخت شدن و ضخیم شدن پوست (فیبروز)

تورم ناشی از ادم لنفاوی از تغییرات خفیف و به ندرت قابل توجه در اندازه بازو یا پای شما، تا تغییرات شدید که استفاده از اندام را سخت می‌کند، متغیر است. ادم لنفاوی ناشی از درمان سرطان ممکن است تا ماه ها یا سال ها پس از درمان رخ ندهد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید

در صورت مشاهده تورم مداوم در بازو یا پا، ملاقاتی با پزشک خود ترتیب بدهید. اگر در حال حاضر مبتلا به ادم لنفاوی یک اندام هستید، در صورت افزایش ناگهانی اندازه اندام درگیر، به پزشک خود مراجعه کنید، زیرا ممکن است نشان دهنده وقوع روند جدیدی باشد.

علل ادم لنفاوی

سیستم لنفاوی شما برای سالم نگه داشتن بدن بسیار مهم و حیاتی است. این سیستم، مایع لنفاوی غنی از پروتئین را در سراسر بدن شما به گردش در می‌آورد و باکتری ها، ویروس ها و مواد زاید را جمع آوری می‌کند. سیستم لنفاوی شما این مایع و مواد مضر را از طریق عروق لنفاوی شما، که منجر به گره های لنفاوی می‌شوند، حمل و منتقل می‌کند. سپس مواد زائد توسط لنفوسیت ها، سلول های مبارزه کننده با عفونت که در گره های لنفاوی شما زندگی می‌کنند، فیلتر می‌شوند و در نهایت از بدن شما بیرون ریخته می‌شوند. ادم لنفاوی هنگامی رخ می‌دهد که رگ های لنفاوی شما قادر به جذب کافی مایع لنفاوی، معمولاً از طریق بازو یا پا نیستند. ادم لنفاوی می‌تواند اولیه یا ثانویه باشد. این بدان معنی است که ممکن است به خودی خود (ادم لنفاوی اولیه) رخ دهد، یا ممکن است در اثر بیماری یا شرایط دیگری ایجاد شود (ادم لنفاوی ثانویه). ادم لنفاوی ثانویه به مراتب شایع تر از ادم لنفاوی اولیه است.

بیشتر بخوانید: سلامت جسم و روح با میوه ها

علل ادم لنفاوی ثانویه

هر شرایط یا روشی که به گره های لنفاوی یا رگ های لنفاوی شما آسیب برساند می‌تواند باعث ادم لنفاوی شود. علل آن عبارتند از:

- عمل جراحي. برداشتن یا آسیب به گره های لنفاوی و عروق لنفاوی ممکن است منجر به ادم لنفاوی شود. به عنوان مثال، ممکن است گره های لنفاوی برای بررسی گسترش سرطان پستان برداشته شوند و گره های لنفاوی ممکن است در جراحی که رگ های خونی در اندام های شما را درگیر می کند، آسیب ببینند.

- پرتودرمانی برای سرطان. پرتودرمانی می‌تواند باعث زخم و التهاب گره های لنفاوی یا عروق لنفاوی شما شود.

- سرطان. اگر سلول های سرطانی عروق لنفاوی را مسدود کنند، ممکن است ادم لنفاوی ایجاد شود. به عنوان مثال، توموری که در نزدیکی یک گره لنفاوی یا رگ لنفاوی در حال رشد است می تواند به اندازه کافی بزرگ شود تا جریان مایع لنفاوی را مسدود کند.

- عفونت. عفونت گره های لنفاوی یا انگل می توانند جریان مایع لنفاوی را محدود کنند. ادم لنفاوی مرتبط با عفونت بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری شایع است و بیشتر احتمالا در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد.

علل ادم لنفاوی اولیه

ادم لنفاوی اولیه یک وضعیت نادر و ارثی است که به دلیل مشکلات در ایجاد عروق لنفاوی در بدن شما ایجاد می‌شود. علل خاص ادم لنفاوی اولیه شامل موارد زیر است:

- بیماری میلروی (Milroy's disease ،ادم لنفاوی مادرزادی). این اختلال در نوزادی شروع می شود و باعث می‌شود گره های لنفاوی غیرطبیعی شکل بگیرند.

- بیماری میژ (Meige's disease ،ادم لنفاوی زودرس). این اختلال اغلب باعث ادم لنفاوی در دوران بلوغ یا بارداری می‌شود، اگرچه ممکن است بعداً ، تا 35 سالگی بروز کند.

- ادم لنفاوی با ظهور دیرهنگام (ادم لنفاوی دیررس). این اختلال به ندرت رخ می‌دهد و معمولاً بعد از 35 سالگی شروع می‌شود.

فاکتورهای خطر ابتلا به ادم لنفاوی

فاکتورهایی که ممکن است خطر ابتلا به ادم لنفاوی بعد از سرطان، از درمان سرطان یا از سایر علل ثانویه افزایش دهند؛ عبارتند از:

- سن بالاتر

- اضافه وزن یا چاقی

- آرتریت روماتوئید یا پسوریاتیک (psoriatic)

عوارض ادم لنفاوی

ادم لنفاوی در بازو یا پا شما می تواند منجر به عوارض جدی و شدیدی شود، مانند:

- عفونت ها. عفونت های احتمالی که می تواند ناشی از ادم لنفاوی باشد شامل عفونت شدید باکتریایی پوست (سلولیت) و عفونت رگهای لنفاوی (لنفانژیت) است. کوچکترین آسیب دیدگی در بازو یا پا می‌تواند یک نقطه ورود برای عفونت باشد.

- لنفانژیوسارکوم (lymphangiosarcoma). این شکل نادر سرطان بافت نرم می تواند ناشی از شدیدترین موارد ادم لنفاوی درمان نشده باشد. علائم احتمالی لنفانژیوسارکوم شامل نشانه های آبی - قرمز یا بنفش روی پوست است.

پیشگیری از ادم لنفاوی

اگر عمل جراحی سرطان انجام داده اید یا قصد دارید انجام دهید، از پزشک خود بپرسید که آیا روش شما گره های لنفاوی یا عروق لنفاوی شما را درگیر خواهند کرد یا خیر. سؤال کنید که آیا در پرتودرمانی شما گره های لنفاوی مورد هدف قرار خواهند گرفت یا خیر، بنابراین از خطرات احتمالی آگاه خواهید شد.

برای کاهش خطر ابتلا به ادم لنفاوی، سعی کنید:

- از بازو یا پای خود محافظت کنید. از آسیب به اندام درگیر خودداری کنید. برش ها، خراش ها و سوختگی می‌توانند عفونت را فرا بخواند. از خود در برابر اشیاء تیز محافظت کنید. به عنوان مثال، با یک ریش تراش برقی اصلاح کنید، هنگام باغبانی یا آشپزی دستکش بپوشید و هنگام دوخت و دوز از انگشتانه استفاده کنید. در صورت امکان از انجام اقدامات پزشکی مانند خونگیری و واکسیناسیون در اندام درگیر خودداری کنید.

- در حین بهبود، بازو یا پای خود را استراحت دهید. بعد از درمان سرطان، انجام ورزش و کشش تشویق می‌شود. اما تا زمانی که از عمل جراحی یا پرتونگاری بهبود نیافته اید، از فعالیت شدید خودداری کنید.

- از حرارت دادن به بازو یا پای خود خودداری کنید. یخ یا حرارت را مثلا با یک پد گرمایشی، بر روی اندام درگیر خود قرار ندهید. همچنین از اندام درگیر خود در برابر سرما شدید محافظت کنید.

- بازو یا پای خود را بالا ببرید. هر زمان که ممکن باشد، اندام درگیر خود را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید.

- از لباس های تنگ اجتناب کنید. از هر چیزی که می‌تواند بازو یا ساق شما را منقبض کند، مانند لباس های تنگ و در مورد بازو شما، کافهای فشار خون اجتناب کنید. بخواهید که فشار خون در بازوی دیگر شما گرفته شود.

- بازو یا پای خود را تمیز نگه دارید. مراقبت از پوست و ناخن ها را در اولویت قرار دهید. روزانه پوست بر روی بازو یا پای خود را معاینه کنید و مراقب تغییرات یا شکاف های در پوست خود باشید که می‌تواند منجر به عفونت شوند. با پای برهنه راه نروید.

بیشتر بخوانید: سرطان، علایم، علل، فاکتورهای خطر و پیشگیری از آن

مقابله و پشتیبانی در برابر ادم لنفاوی

این می‌تواند ناامید کننده باشد که بدانید درمانی برای ادم لنفاوی وجود ندارد. با این حال، شما می‌توانید برخی از جنبه های ادم لنفاوی را کنترل کنید. برای کمک به مقابله با ادم لنفاوی، سعی کنید:

- تمام آنچه را که می‌توانید، در مورد ادم لنفاوی بدانید. دانستن اینکه ادم لنفاوی چیست و چه عواملی باعث آن می‌شود، می‌تواند به شما در برقراری ارتباط با پزشک یا فیزیوتراپ کمک کند.

- مراقب اندام آسیب دیده خود باشید. تمام تلاش خود را برای جلوگیری از عوارض ادم لنفاوی در بازو یا پای خود انجام دهید. روزانه پوست خود را تمیز کنید و به دنبال هر نوع علائم و مشکل مانند ترک و بریدگی در اندام آسیب دیده خود باشید. برای جلوگیری از خشکی پوست خود از لوسیون استفاده کنید.

- مراقب تمام بدن خود باشید. یک رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات بخورید. اگر می‌توانید روزانه ورزش کنید. استرس خود را کاهش دهید. سعی کنید خواب کافی داشته باشید. مراقبت از بدن شما انرژی بیشتری به شما می‌دهد و باعث بهبودی می‌شود.

- تمرینات ورزشی انجام دهید. تمرینات سبک که در آن اندام آسیب دیده خود را حرکت می‌دهید ممکن است تخلیه مایع لنفاوی را تحریک کرده و شما را برای انجام کارهای روزمره مانند حمل مواد غذایی کمک کند. تمرینات نباید شدید باشد و یا شما را خسته کند بلکه باید روی انقباض ملایم عضلات بازو یا پا تمرکز کنید. یک درمانگر معتبر ادم لنفاوی می‌تواند تمریناتی را به شما یاد دهد که ممکن است به شما کمک کند.

- ماساژهای خاص خود را انجام دهید. یک روش ماساژ ویژه به نام تخلیه دستی لنفاوی ممکن است جریان مایعات لنفاوی را در بازو یا پا شما تحریک کند. درمان های مختلف ماساژ ممکن است به نفع مبتلایان به سرطان فعال باشد. حتما با شخصی که در این تکنیک ها آموزش دیده است همکاری کنید. ماساژ برای همه نیست. در صورت بروز عفونت پوستی، لخته شدن خون یا بیماری فعال در مناطق درگیر لنفاوی، از دریافت ماساژ خودداری کنید.

- دست و پا خود را بپیچید. بانداژ کردن تمام اندام شما مایع لنفاوی را تحریک می‌کند که به سمت تنه بدن شما بازگردد. بانداژ باید به صورت محکم در اطراف انگشتان دست یا انگشتان پا شما باشد و هنگام حرکت به سمت بازو یا پای شما شل شود. یک درمانگر ادم لنفاوی می‌تواند چگونگی پیچیدن اندام را به شما نشان دهد.

- فشرده سازی پنوماتیک را انجام دهید. این روش به صورت کلی یک پوشش است که توسط بازو یا پا آسیب دیده شما پوشیده می‌شود. این پوشش به پمپ متصل شده است و به طور متناوب باد می‌شود. بدین شکل فشار به اندام شما وارد می‌کند و مایعات لنفاوی را از انگشتان دست یا انگشتان پا دور می‌کند.

- حمایت دیگر افراد مبتلا به ادم لنفاوی را بدست آورید. شرکت کردن شما در جلسات گروهی پشتیبانی یا در گروه های پیام آنلاین و اتاق های گفتگو، به صحبت با افرادی که شرایط شما را درک می کنند، کمک می‌کند. برای یافتن گروه های پشتیبانی در منطقه خود با شبکه ملی Lymphedema تماس بگیرید. این سازمان همچنین می‌تواند شما را با سایر افراد مبتلا به ادم لنفاوی در تماس قرار دهد.