اول از هر چیزی ما باید خود میوه زرشک را بشناسیم بعد می‌توانیم خاصیت‌های این نعمت خدا را بر سلامتیمان درک کنیم؛ خانواده ی زرشک از راسته‌ی آلاله است و از ابتدایی ترین دو لپه ای های حقیقی محسوب می‌شود و قدیمی ترین نوع دانه های گروه سه شیاری را داراست. به این علت است که در مقایسه با ویژگی‌های پیشرفته، خصوصیات ابتدایی بیش تری در این تیره مشاهده می‌شود. سابقه‌ی زرشک به دوره‌ی پلیستوسن نسبت داده شده است. جنس زرشــک پراکنش عالم گیر دارد. زرشک توسط یک جفت غده‌ی قاعده ای در گلبرگ های داخلی است. رنگ و شکل پوست شاخه ها با افزایش سن درخت تغییر می‌کند. رنگ پوست شاخه ها از زرد تا قهوه ای و خاکستری متغیر است. برگ ها متناوب، ساده، خزان کننده و گاهی همیشه سبز است. ساقه‌ی آن خار دار است و خارها ممکن است منفرد، سه شاخه و یا گاهی پنج شاخه باشد. این خارها از تغییرشکل برگ ها حاصل می‌شوند. گل ها منظم، دوجنسی، اغلب مجتمع از نوع خوشه‌ی کاذب یا گرزن یا گاهی پانیکول و به ندرت منفرد است. گل ها در اردیبهشت یا خرداد شکفته می‌شوند. گلپوش ها سه تایی و در دو مجتمع، کم و بیش حالت آویخته دارند. گل ها معمولا ردیف قرار دارند، یعنی دارای 6 کاسبرگ و 6 گلبرگ و زود ریزند. آرایش گلپوش ها از نوع هم پوش است. پرچم ها 6 عدد، و در دو ردیف قرار دارند. پرچم ها میله‌ی کوتاه و مفصلی در قاعده دارند. بساک ها دو حجره ای اند و از قاعده به میله‌ی پرچم چسبیده اند. مادگی یک عدد و تخمدان بالا و یک خانه است که دارای 2 تا 3 برچه است. جنین دانه کوچک و آندوسپرم آن فراوان است.

بیشتر بخوانید: نوشیدنی های معجزه آسا برای سلامتی بدن

گونه های مختلف زرشک عبارت اند:

1 .crataegina Berberis یا زرشک زالزالکی

2 .integerriam Berberis یا زرشک زر افشانی

3 .khorasanica Berberis یا زرشک خراسانی 

4 .orthobotrys Berberis یا زرشک رالت خوشه

5 .vulgaris Berberis یا زرشک معمولی

6. Berberis thunbergii var. atropurpurea یا زرشک معمولی.

زرشک برای درمان چه بیماری هایی است

گونه های متعدد آن در ایران وجود دارد و مخصوص نواحی استپی و کوهستان های خشک است. در آذربایجان، بلوچستان، گرگان، شــاهرود، شهسوار و کرمان زیاد دیده می‌شود. آمده اســت که حکیم زکریای رازی اولین کسی بود که خواص طبی زرشک را شناخته است. او زرشک رابرای آدمی مفید تشــخیص داده اســت. دکتر شمیر  هلنــدی که پزشــک دارالفنون بــود، در حدود یک صد سال پیش نوشته است که: در ایران مردم آب زرشک می‌نوشند، با غذا زرشک می‌خورند، مربا از آن تهیه  می‌کنند و دم کرده‌ی آن را با سنبل الطیب برای پیشــگیری ازخونریزی می‌نوشند. ابو علی ســینا در کتاب قانون در طب درمورد زرشک می‌نویسد: «زرشک بر دو نوع است، نوع زرشک جلگه ای که گرد و سرخرنگ است، دیگری زرشک ریگی یا کوهی که سیاهرنگ و مستطیل است. سیاه از ســرخ قوی تر است». وی از شش نوع داروی مخلوط گیاهی تحت عنوان قرص زرشک نام برده و در نهایت زرشک درمان بیماری‌هایی چون :در درمان تب های شدید، ناراحتی های کبد و در رفع تشنگی و عطش و افسردگی مفید دانسته است. سابقه مصرف زرشک به دوره مصر باستان می‌رسد، زمانی که فراعنه و ملکه‌ها، این گیاه را با تخم رازیانه به منظور درمان طاعون مصرف می‌کردند. درباره خواص درمانی زرشک مطالب زیادی بیان شده است، به عنوان مثال سرخ‌پوستان آمریکا زرشک را برای بیماری‌های خونی، سل، بی‌اشتهایی، بیماری‌های کلیوی، رماتیسم، زخم‌ها و جراحت‌ها به کار می‌بردند.

بعضی از پزشکان سنتی در ایران نیز زرشک را به عنوان رفع بوی بد خلط سینه می‌شناختند و در درمان بیماری‌های لثه، درد دندان و بعضی بیماری‌های چشمی (ضعف دید) از آن استفاده می‌کردند. از زرشک برای درمان بیماری‌های آرتریت، مشکلات صفراوی، اسهال ومشکلات گوارشی، التهاب طحال، آماس زبان، زرد زخم، از بین بردن کرم‌های حلقوی و ناراحتی های قلبی، بواسیر و تب‌خال نیز استفاده می‌شود. در مطالعات جدید ثابت شده است زرشک به علت داشتن آلکالوئیدی به نام بربرین اثرات آنتی‌بیوتیکی برای باکتری‌ها دارد. همچنین سولفات موجود در این گیاه علیه سیستم‌های توموری و سرطانی قابل استفاده است،به همین دلیل است که بعضی زرشک راعامل ضد تومور یا سرطان می‌شناسند. عوارض جانبی طبیعت میوه زرشک سرد و خشک است. علائم سمی بودن زرشک شامل گیجی، خون‌دماغ، اسهال، تحریک کلیوی و نفریت است. در ادبیات چنین گفته شده، بربرین، که در ریشه و ساقه بعضی از گیاهان وجود دارد می‌تواند قند خون بیمارانی که داری قندخون هستند را کاهش دهد.

بیشتر بخوانید:‌ آشنایی باپونه کوهی وتاثیرآن برروی سلامتی انسان

تاثیر زرشک بر روی پوست

زرشک به دلیل داشتن ویتامین های مغذی و مفید درمان بیماری های پوستی نیز محسوب می‌شود، از عصاره زرشک در داروهای پوستی استفاده می‌شود، زرشک دارای خواص ضد باکتریایی بوده که باعث سم زدایی پوست صورت می‌شود و با کنترل چربی پوست برای درمان آکنه و جوش صورت بسیارموثر باشد. وب صورت تجربی در طب سنتی بررسی شده است که ماسک زرشک برای صورت بسارمفید است؛ زرشک را داخل یک لیوان آب ریخته وبه مدت چند ساعت بگذارید تا کاملا خیس بشود. که البته این کار را می‌توانید از شبهای قبل هم انجام دهید.سپس زرشک ها را در داخل همان لیوان کاملا له کرده و از صافی رد کنید، آب آن را میل کرده و زرشک ها را بر روی پوست تان بمالید و بگذارید تا آب آن‌ها کاملا جذب پوست تان شود و بعد با آب ولرم شستشو نمایید. این کار را یک روز در میان و به مدت یک الی دو ماه انجام دهید تا به نتیجه مطلوب و پوستی صاف و شفاف برسید و پوست شما محکم و سفت شود و از شل شدن و افتادن پوست جلوگیری می‌کند.

بیشتر بخوانید: بیماری کبد چرب، خطر همیشه در کمین

خاصیت آب زرشک برروی سیستم دفاعی بدن

میوه زرشک تاثیر ویژه ای بر روی سیستم دفاعی بدن دارد و مطالعات نشان داده است که املاح و ویتامین های موجود در میوه زرشک سبب می‌شود که بدن در برابر حمله بیماری ها محفوظ بماند و سیستم دفاعی بدن را مقوی می‌کند، به همین دلیل از نوشیدنی خوش طعم آب زرشک برای سلامتی بدن استفاده می‌شود. مطالعات نشان داده که زرشک یکی از بهترین میوه ها برای پاکسازی و سم زدایی کبد و کیسه صفرا می‌باشد، از آب زرشک همچنین برای درمان  کبد چرب مفید است. زرشک غنی از ویتامین ها است مخصوصا ویتامین C فراوانی دارد که باعث افزایش جذب آهن شده و با بهبود جریان خون در بدن به درمان کم خونی ها و آنمی کمک می‌کند و یکی از بهترین میوه ها برای کاهش فشار خون است. همچنین زرشک با کاهش کلسترول و چربی خون و تری گلیسیرید خون سلامت قلب را تضمین می‌کند. آب زرشک برای سم زدایی خون بدن انسان و پاکسازی کبد و پاکسازی کلیه، کاهش فشارخون بالا، درمان قند خون بسیار موثر است.