با شیوع گسترده ویروس کرونا در جهان و خطر مبتلا شدن به آن در هرجایی سعی کردیم در این مقاله اطلاعات مختصری درباره ویروس ها و طریقه انتقال آن‌ها را با شما به اشتراک بگذاریم تا شاید کمکی به مبتلا نشدن شما و خانواده تان به هرنوع ویروسی بکند.

ویروس ها موجودات میکروسکوپی هستند که تقریبا در همه جا بر روی زمین وجود دارند. آن‌ها می‌توانند حیوانات، گیاهان، قارچها و حتی باکتری ها را آلوده کنند.

گاهی اوقات یک ویروس خود به تنهایی باعث بیماری و مرگ می‌شود و گاهی باعث عفونت و ضمینه ساز بقیه بیماری ها در بدن می‌شود. یک ویروس ممکن است فقط در یک نوع ارگانیسم تاثیرگذار باشد، اما در موجودات دیگر اثری نداشته باشد. این توضیح می‌دهد که چگونه یک ویروس که یک گربه را تحت تاثیر قرار می‌دهد در یک سگ تاثیر نمی‌گذارد.

بیشتر بخوانید:‌ ویروس کرونا و راه های مبارزه با این ویروس

پیچیدگی در ویروس ها متفاوت است. آن‌ها از مواد ژنتیکی مانند, RNA یا DNA, تشکیل شده اند، در شماری از ویروس‌ها لایه‌ای از لیپو پروتئین و لیپوپلی ساکارید نیز مضافاً برای حفاظت پوشش پروتئینی به دور آن قرار می‌گیرد. ویروس ها نمی‌توانند بدون یک میزبان تکثیر شوند و به این دلیل است که آن‌ها را به عنوان انگل طبقه بندی می‌کنند. می‌توان گفت که ویروس ها بیشترین تعداد موجودات را در این سیاره دارند.

بیشتر بخوانید: در مورد ویروس ابولا چه می‌دانید؟

حقایق سریع در مورد ویروس ها

در اینجا برخی از نکات کلیدی در مورد ویروس ها بیان شده است.

* ویروس ها موجودات زنده ای هستند که نمی‌توانند بدون سلول میزبان تکثیر شوند.

* بیماری های ناشی از ویروس ها عبارتند از هاری, تبخال, و ابولا.

* هیچ درمانی برای بیماری ویروسی وجود ندارد, اما واکسیناسیون می‌تواند از گسترش ویروس ها جلوگیری کند.

ویروس چیست؟

تقریباً هر اکوسیستم روی زمین حاوی ویروس است. قبل از ورود به سلول، ویروس ها به شکلی معروف به virions وجود دارند. در طی این مرحله، اندازه ای تقریباً یک در صد اندازه یک باکتری دارند و از دو یا سه قسمت مجزا تشکیل شده اند:

* مواد ژنتیکی، یا DNA یا RNA

* یک کت پروتئین یا کپسید، که از اطلاعات ژنتیکی محافظت می‌کند.

* وقتی ویروس در خارج از سلول است، یک غشای چربی در اطراف پوشش پروتئین او وجود دارد.

ویروس ها حاوی ریبوزوم نیستند، بنابراین نمی‌توانند پروتئین تولیدکنند. این باعث می‌شود آن‌ها کاملاً به میزبان خود وابسته باشند. آن‌ها تنها میکروارگانیسم هایی هستند که بدون سلول میزبان قادر به تولید مثل نیستند. پس از تماس با سلول میزبان، ویروس مواد ژنتیکی را در میزبان وارد می کنند و عملکردهای میزبان را بر عهده می‌گیرند. به خاطر این فرایند است که ویروس ها را در رده  انگل ها طبقه بندی می‌کنند.

اشکال ویروس ها

ویروس ها اشکال و اندازه های مختلفی دارند و می‌توان آن‌ها را با توجه به شکل آن‌ها دسته بندی کرد.

اشکال ویروس ها معمولا به این شکل هستند:

Helical: ویروس موزائیک توتون و تنباکو شکل مارپیچ دارند.

Icosahedral، ویروس های تقریباً کروی: بیشتر ویروس های حیوانی از این گونه هستند.

Envelope: برخی از ویروس ها خود را با یک بخش اصلاح شده از غشای سلولی می‌پوشانند و یک غشای لیپیدی محافظ ایجاد می‌کنند، مانند ویروس آنفلوانزا و HIV.

اشکال دیگری از ویروس نیز وجود دارند، از جمله اشکال غیر استاندارد که هر دو شکل مارپیچ و icosahedral را با هم ترکیب می‌کنند.

بیشتر بخوانید: مننژیت، تهدید کننده سلامتی

ویروس ها چگونه به وجود آمده اند

ویروس باقی مانده ای روی فسیل ها وجود ندارد، بنابراین ردیابی زمان به وجود آمدن آن‌ها دشوار است. پس دانشمندان از تکنیک های مولکولی برای مقایسه DNA و RNA ویروس ها استفاده می‌کنند و اطلاعات بیشتری در مورد این که ویروس ها از کجا آمده اند پیدا می‌کنند.

سه نظریه رقیب وجود دارد که سعی می‌کند منشا ویروس ها را توضیح دهد.

فرضیه رگرسیون یا کاهش: ویروس ها به عنوان ارگانیسم های مستقل بودند که به انگل تبدیل شدند. با گذشت زمان، آن‌ها ژن‌هایی را که به تولید مثل و سوخت ساز مرتبط بودند را از دست دادند و آن‌ها را کاملاً به سلول‌هایی كه در آن ساكن هستند وابسته کرد.

فرضیه مترقی یا فرار: ویروس ها از بخش هایی از DNA یا RNA تکامل یافته اند که از ژن های موجودات بزرگتر فرار کرده اند. به این ترتیب، آن‌ها توانستند مستقل شوند و بین سلول‌ها حرکت کنند.

فرضیه ویروس اول: ویروس ها از مولکول های پیچیده اسید نوکلئیک و پروتئین ها قبل یا همزمان با ظهور اولین سلول ها روی زمین، میلیارد ها سال قبل تکامل یافته اند.

طریقه انتقال ویروس ها

ویروس فقط برای تولید مثل به وجود آمده است. هنگام تولید مثل، ویروس های جدید به سلول‌های دیگر و میزبان‌های جدید گسترش می‌یابد. معمولا شکل ویروس ها در تکثیر آن‌ها نقش به سزایی دارد. ویروس ها ممکن است در دوران بارداری یا زایمان از شخص به شخص دیگر و یا از مادر به کودک منتقل شوند.

طریقه انتقال ویروس از شخصی به شخصی دیگر:

دست دادن

تبادل بزاق، سرفه یا عطسه

تماس جنسی

غذای آلوده یا آب

حشرات حامل یک ویروس که آن‌ها از یک شخص به شخص دیگر منتقل می‌کند

برخی از ویروس ها می‌توانند مدتی بر روی یک شی زندگی کنند، بنابراین اگر شخصی با دارا بودن یک ویروس شئ ای را لمس کند، فرد بعدی می‌تواند با لمس همان شیء به آن بیماری ویروسی مبتلا شود.

همانطور که ویروس در بدن تکثیر می‌شود، شروع به تحت تأثیر قرار دادن میزبان می‌کند. پس از یک دوره شناخته شده به عنوان دوره تکثیر، علائم ممکن است شروع به نمایان شدن بکنند.

اگر ویروس ها تغییر کنند چه اتفاقی می‌افتد؟

هنگامی که ویروس گسترش می‌یابد، می‌تواند برخی از DNA میزبان خود را برداشته و آن را به سلول یا ارگانیسم دیگری منتقل کند. اگر ویروس وارد DNA میزبان شود، می تواند با حرکت در اطراف یک کروموزوم یا به سمت یک کروموزوم جدید، ژنوم گسترده تری را ایجاد کند. این می‌تواند اثرات طولانی مدت بر روی فرد داشته باشد و ممکن است در انسان باعث پیشرفت هموفیلی و دیستروفی عضلانی شود. این تعامل با DNA میزبان همچنین می‌تواند باعث تغییر در ویروس ها شود.

بعضي از ويروس ها فقط بر يك نوع ارگانیسم تاثير می‌گذارند. اگر ویروسی که به طور طبیعی بر روی پرندگان تأثیر می‌گذارد، به طور اتفاقی وارد بدن یک انسان شود و اگر مقداری DNA انسان را جمع کند، می‌تواند نوع جدیدی از ویروس را ایجاد کند که احتمالاً در آینده بر انسان تأثیر بگذارد.

به همین دلیل دانشمندان نگران ویروس‌های نادری هستند که از حیوانات به مردم سرایت می‌کنند. مانند ویروس های آنفولانزای پرندگان یا ویروس کرونا.

بیماری های ویروسی

ویروس ها باعث بسیاری از بیماری ها در بدن انسان می شوند.

شامل:

* ابله

* سرماخوردگی و انواع آنفولانزا

* سرخک، اوریون، سرخچه، آبله مرغان و کرونا

* هپاتیت

* تبخال و زخم های سرد

* فلج اطفال

* هاری

* تب ابولا و هانتا

* HIV، ویروسی که باعث ایدز می‌شود

* سندرم حاد تنفسی (SARS)

* تب دنگ، زیکا و اپشتین بار

برخی از ویروس ها، مانند ویروس پاپیلوما (HPV) می‌توانند منجر به سرطان شوند.

ویروس مفید چیست؟

همانطور که باکتری های مفیدی وجود دارند که در روده ما به ما در هضم غذا کمک می‌کنند، بدن انسان همچنین ممکن است ویروس های مفیدی داشته باشد که به محافظت در برابر باکتری های خطرناک از جمله اشرشیاکلی (E. coli) کمک کند.

بیشتر بخوانید: در مورد DNA باستانی چه می‌دانیم؟

درمان بیماری ویروسی و راه مبارزه با ویروس ها

هنگامی که سیستم ایمنی بدن یک ویروس را تشخیص می‌دهد، شروع به نشان دادن واکنش می‌کند، برای این که سلول ها بتوانند از حمله جان سالم به در ببرند. فرآیندی به نام تداخل RNA مواد ژنتیکی ویروسی را تجزیه می‌کند.

سیستم ایمنی بدن آنتی بادی های خاصی تولید می‌کند که می‌توانند به ویروس ها متصل شوند و آن‌ها را غیر فعال کنند و بعد بدن سلول‌های T را برای از بین بردن ویروس می‌فرستد.

بیشتر بیماری های ویروسی باعث ایجاد پاسخ محافظتی از سیستم ایمنی بدن می‌شوند، اما ویروس هایی مانند HIV و ویروس‌های عصبی دارای راه هایی برای فرار از سیستم ایمنی بدن هستند.

ویروس های نوروتروپیک سلول های عصبی را آلوده می‌کنند. این ویروس ها مسئول بیماری هایی مانند فلج اطفال، هاری، اوریون و سرخک هستند.

آن‌ها می‌توانند بر ساختار سیستم عصبی مرکزی (CNS) اثرات تأخیری و پیشرونده ای داشته باشند که می‌توانند اثراتی مهلک به دنبال داشته باشد.

عفونت های باکتریایی را می‌توان با آنتی بیوتیک ها درمان کرد، اما برای عفونت های ویروسی بهترین کار جلوگیری از مبتلا شدن به آن ویروس با عملی به نام واکسیناسیون است. گاهی اوقات، تنها درمان ممکن در مقابل ویروس ها تسکین علائم آن در بدن است.

داروهای ضد ویروسی برای درمان ویروس ایدز عمدتاً تولید شده اند. این داروها پاتوژن را از بین نمی‌برند اما مانع از پیشرفت و تکثیر آن می‌شوند و پیشرفت بیماری را کند می‌کنند.

داروهای ضد ویروسی نیز برای درمان بیماری هایی مرتبط با ویروس تبخال سیمپلکس، هپاتیت B، هپاتیت C، آنفلوانزا، کرونا و آبله مرغان نیز وجود دارد.

واکسن

واکسیناسیون معمولاً ارزان ترین و موثرترین روش برای جلوگیری از گسترش ویروس ها هستند. برخی از واکسن ها در از بین بردن بیماری ها از جمله آبله واقعا موفق عمل کرده اند.

واکسن معمولا از مواد زیر تشکیل شده است:

* یک شکل ضعیف یا مرده از ویروس

* پروتئین های ویروسی به نام آنتی ژن ها، بدن را تحریک می‌کنند تا آنتی بادی هایی تولید کند که در آینده برای مبارزه با ویروس از آن استفاده کند.

* ایجاد عفونت با همان ویروس

* ویروس های ضعیف زنده مانند ایمن سازی برای پولیومیلیت

* واکسن های زنده معمولا دارای خطر هستند چون باعث ایجاد بیماری ویروسی اصلی در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند می‌شوند.

در حال حاضر، واکسیناسیون برای فلج اطفال، سرخک، اوریون و سرخچه از جمله موارد دیگر موجود است. استفاده گسترده از این واکسن‌ها باعث کاهش چشمگیر شیوع این بیماری ها شده است. به عنوان مثال، دو دوز واکسن سرخک 97 درصد محافظت در برابر این بیماری ویروسی را ایجاد می‌کند.

واکسن سرخک در ایالات متحده به کاهش 99 درصدی شیوع سرخک منجر شده و اگر شیوع آن وجود داشته باشد معمولاً افرادی را که از واکسن استفاده کرده اند را مبتلا نمی‌کند.

برخی از افراد از واکسیناسیون خود و فرزندان خود جلوگیری می‌کنند، اما اگر کمتر از 92 تا 95 درصد از افراد واکسن دریافت کنند، یک جامعه می‌تواند مصون بودن خود در مقابل یک ویروس خاص را از دست بدهد و شیوع آن ممکن است دوباره رخ بدهد و خطر آن بیماری بطور چشمگیری افزایش می‌یابد.

این کار همچنین می‌تواند بر افراد آسیب پذیر که به دلایلی قادر به دریافت واکسن نیستند، مانند کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند اثر فاجعه باری بگذارد. بیماری ویروسی معمولاً بدون درمان برطرف می‌شود، اما داروها می‌توانند علائمی مانند درد، تب و سرفه را تسکین دهند.